أَخْبَرَنَا أَبُو الْوَلِيدِ أَخْبَرَنَا عِكْرِمَةُ - هُوَ ابْنُ عَمَّارٍ - قَالَ حَدَّثَنِى إِيَاسُ بْنُ سَلَمَةَ قَالَ حَدَّثَنِى أَبِى قَالَ : عَطَسَ رَجُلٌ عِنْدَ النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- فَقَالَ :" يَرْحَمُكَ اللَّهُ ". ثُمَّ عَطَسَ أُخْرَى فَقَالَ : " الرَّجُلُ مَزْكُومٌ ".

Bize Ebu'l-Velid, ona İkrime -İbn Ammar-, ona İyâs b. Seleme, ona da babası (Seleme b. Ekva') şöyle rivayet etmiştir: Bir adam Rasulullah'ın (sav) yanında hapşırdı. Rasulullah (sav) ona “Yerhamükallah/Allah seni bağışlasın” diye dua etti. Sonra adam yine hapşırınca Hz. Peygamber (sav) "Bu adam nezle olmuş." buyurdu.

Açıklama: Hadis alimleri İkrime b. Ammar'ı saduk ve hata yapmakla tenkit etmektedirler. (Zehebi, Siyer, VII, 134; Ukayli, Duafa, VII, 21)

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 32, 3/1741

أَخْبَرَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدٌ - هُوَ إتحاف ابْنُ إِسْحَاقَ - عَنْ صَالِحِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الأَعْرَجِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« لاَ تَقُولُوا لِحَائِطِ الْعِنَبِ الْكَرْمُ ، وَإِنَّمَا الْكَرْمُ الرَّجُلُ الْمُسْلِمُ ».

Bize Yezid b. Harun, ona Muhammed (İbn İshâk), ona Salih b. İbrahim, ona Abdurrahman A'rec ona da Ebu Hüreyre'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Üzüm bağına, 'kerm [cömert, kerem sahibi]' demeyin. 'Kerm', ancak müslüman kişidir."

Açıklama: Câhiliye döneminde kendisinden içki yapıldığı ve içki içen insanların kontrollerini kaybederek fazla harcama ve ikramda bulunmalarına sebep olduğu için üzüme cömert anlamında "kerm" denilmekteydi. Hz. Peygamber ise üzüme bu ismin verilmesini uygun görmemiştir (Nevevî, el-Minhâc [Beyrut, 1972], 15/4). Hadisin bu tarikinde yer alan ünlü siyer âlimi İbn İshak hadis âlimleri tarafından müdellis olarak nitelenmiştir. Bu nedenle, hadisin isnadında İbn İshak'ın, Sâlih'ten "an" rivayet lafzı ile rivayette bulunması rivayeti teknik olarak zayıf durumuna düşürmüştür. Fakat hadisin sahih başka tarikleri vardır.

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 64, 3/1770

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى خَلَفٍ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ سَمِعْتُ الزُّهْرِىَّ يُحَدِّثُ عَنْ عَبَّادِ بْنِ تَمِيمٍ عَنْ عَمِّهِ قَالَ : رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- مُسْتَلْقِياً فِى الْمَسْجِدِ وَاضِعاً إِحْدَى رِجْلَيْهِ عَلَى الأُخْرَى.

Bize Muhammed b. Ahmed b. Ebu Halef, ona Süfyan, ona ez-Zührî, ona Abbâd b. Temim, ona da amcasının şöyle dediğini rivayet etti: "Ben Rasulullah’ı (sav) mescitte ayaklarının birini diğerinin üzerine koymuş vaziyette sırtüstü yatarken gördüm."

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 27, 3/1738

أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ عَنْ سُلَيْمَانَ عَنْ أَنَسٍ قَالَ : عَطَسَ رَجُلاَنِ عِنْدَ النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- فَشَمَّتَ أَوْ سَمَّتَ أَحَدَهُمَا وَلَمْ يُشَمِّتِ الآخَرَ فَقِيلَ لَهُ : يَا رَسُولَ اللَّهِ شَمَّتَّ هَذَا وَلَمْ تُشَمِّتِ الآخَرَ. فَقَالَ :« إِنَّ هَذَا حَمِدَ اللَّهَ ، وَإِنَّ هَذَا لَمْ يَحْمَدِ اللَّهَ ». قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ : سُلَيْمَانُ هُوَ التَّيْمِىُّ.

Bize Ahmed b. Abdullah, ona Züheyr, ona Süleyman, ona da Enes (ra) şöyle rivayet etmiştir: “Rasulullah’ın (sav) yanında iki adam aksırdı. Rasulullah (sav) onlardan birine dua etti -Enes b. Malik hapşırana dua etmek anlamında شَمَّتَ yahut سَمَّتَ kelimesini kullandı- diğerine etmedi. Rasulullah'a (sav): 'Ey Allah'ın (cc) Rasulü! Birine dua ettiniz de diğerine niçin etmediniz?' diye sorulunca Rasulullah (sav): "Dua ettiğim adam Allah'a hamd etti/Elhamdülillah dedi, diğeri ise etmedi." buyurdu. Ebu Muhammed dedi ki: (İsnaddaki) Süleyman, nisbesi Teymî olan Süleyman'dır.”

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 31, 3/1740

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ أنبأنا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم " أَحَبُّ الأَسْمَاءِ إِلَى اللَّهِ عَبْدُ اللَّهِ وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ"

Bize Muhammed b. Kesîr, ona Abdullah b. Ömer, ona Nâfi', ona İbn Ömer, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: " Allah katında isimlerin en sevimlisi Abdullah ve Abdurrahman'dır."

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 60, 3/1766

حَدَّثَنَا حَجَّاجُ بْنُ مِنْهَالٍ حَدَّثَنَا حَمَّادُ هو ابْنُ سَلَمَةَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ " أَنَّ أُمَّ عَاصِمٍ كَانَ يُقَالُ لَهَا عَاصِيَةُ ، فَسَمَّاهَا النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم جَمِيلَةَ"

Bize Haccâc b. Minhâl, ona Hammâd b. Seleme, ona Ubeydullah, ona Nâfi' İbn Ömer'in şöyle dediğini rivayet etti: "Âsım'ın annesinin adı Âsiye idi. Hz. Peygamber (sav) ona Cemile ismini verdi."

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 62, 3/1768

أَخْبَرَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ أنبأنا أَزْهَرُ بْنُ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ وَاسِعٍ قَالَ : قَدِمْتُ مَكَّةَ فَلَقِيتُ بِهَا أَخِى سَالِمَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ فَحَدَّثَنِى عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- قَالَ :« مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَقَالَ : لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِى وَيُمِيتُ وَهُوَ حَىٌّ لاَ يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ ، كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَمَحَا عَنْهُ أَلْفَ أَلْفَ سَيِّئَةٍ وَرَفَعَ لَهُ أَلْفَ أَلْفَ دَرَجَةٍ ». قَالَ : فَقَدِمْتُ خُرَاسَانَ فَلَقِيتُ قُتَيْبَةَ بْنَ مُسْلِمٍ فَقُلْتُ : إِنِّى أَتَيْتُكَ بِهَدِيَّةٍ فَحَدَّثْتُهُ ، فَكَانَ يَرْكَبُ فِى مَرْكَبِهِ فَيَأْتِى السُّوقَ فَيَقُومُ فَيَقُولُهَا ثُمَّ يَرْجِعُ.

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 57, 3/1762

أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ - يَعْنِى ابْنَ بِلاَلٍ - عَنْ رَبِيعَةَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ أَبِى حُمَيْدٍ أَوْ أَبِى أُسَيْدٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَقُلِ اللَّهُمَّ افْتَحْ لِى أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ ، وَإِذَا خَرَجَ فَلْيَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ ».

Bize Abdullah b. Mesleme, ona Süleyman -yani İbn Bilal-, ona Rabîa, ona Abdülmelik b. Saîd, ona Ebu Humeyd ya da Ebu Useyd’in rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: “Biriniz mescide girdiği zaman: 'Allah’ım, bana rahmetinin kapılarını aç!' desin, çıktığı zaman ise: 'Allah’ım, lütfuna mazhar olmak dilerim' desin.”

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 56, 3/1761

أَخْبَرَنَا خَالِدُ بْنُ مَخْلَدٍ حَدَّثَنَا مَالِكٌ عَنْ سُمَىٍّ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :"السَّفَرُ قِطْعَةٌ مِنَ الْعَذَابِ يَمْنَعُ أَحَدَكُمْ نَوْمَهُ وَطَعَامَهُ وَشَرَابَهُ ، فَإِذَا قَضَى نَهْمَتَهُ مِنْ وَجْهِهِ فَلْيُعَجِّلِ الرَّجْعَةَ إِلَى أَهْلِهِ".

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 40, 3/1746

أَخْبَرَنَا سَعِيدُ بْنُ عَامِرٍ ، عَنْ شُعْبَةَ ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي لَيْلَى عَنْ أَخِيهِ عِيسَى عَنْ أَبِيهِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي لَيْلَى ، عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيِّ عَنِ النَّبِيِّ - صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - قَالَ : الْعَاطِسُ يَقُولُ : الْحَمْدُ لِلهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ . وَيَقُولُ الَّذِي يُشَمِّتُهُ : يَرْحَمُكُمُ اللهُ ، وَيَرُدُّ عَلَيْهِ : يَهْدِيكُمُ اللهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ .

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 30, 3/1739