حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا عَفَّانُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ زِيَادٍ حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ حَكِيمٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى طَلْحَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ قَالَ أَبُو طَلْحَةَ كُنَّا قُعُودًا بِالأَفْنِيَةِ نَتَحَدَّثُ فَجَاءَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَامَ عَلَيْنَا فَقَالَ: "مَا لَكُمْ وَلِمَجَالِسِ الصُّعُدَاتِ اجْتَنِبُوا مَجَالِسَ الصُّعُدَاتِ." فَقُلْنَا إِنَّمَا قَعَدْنَا لِغَيْرِ مَا بَاسٍ قَعَدْنَا نَتَذَاكَرُ وَنَتَحَدَّثُ. قَالَ: "إِمَّا لاَ فَأَدُّوا حَقَّهَا غَضُّ الْبَصَرِ وَرَدُّ السَّلاَمِ وَحُسْنُ الْكَلاَمِ."

Bize Ebu Bekir İbn Ebu Şeybe, ona Affan, ona Abdülvahid b. Ziyad, ona Osman b. Hakim, ona İshak b. Abdullah b. Ebu Talha, ona da babası Abdullah, Ebu Talha'ın şöyle dediğini rivayet etti: Biz evlerin önünde oturmuş konuşuyorduk. Derken Resulullah (sav) çıkageldi, başımızda durdu ve "niçin yollarda oturup konuşuyorsunuz? Yollarda oturup konuşmaktan kaçının" buyurdu. Biz de burada kimseye zarar vermeksizin oturduk. Oturup müzakere ediyor ve konuşuyoruz dedik. Rasulullah (sav); "burada oturmayı bırakmayacaksanız o zaman yolda oturmanın hakkını verin! Yolda oturmanın hakkı gözü sakınmak, selamı almak ve güzel söz söylemektir" buyurdu.

• Müslim Sahîh-i Müslim Selâm 5647, /918

حَدَّثَنَا سُوَيْدُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ مَيْسَرَةَ عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ بِالطُّرُقَاتِ." قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لَنَا بُدٌّ مِنْ مَجَالِسِنَا نَتَحَدَّثُ فِيهَا. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِذَا أَبَيْتُمْ إِلاَّ الْمَجْلِسَ فَأَعْطُوا الطَّرِيقَ حَقَّهُ." قَالُوا: وَمَا حَقُّهُ قَالَ: "غَضُّ الْبَصَرِ وَكَفُّ الأَذَى وَرَدُّ السَّلاَمِ وَالأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْىُ عَنِ الْمُنْكَرِ."

Bize Suveyd b. Said, ona Hafs b. Meysere, ona Zeyd b. Eslem, ona Ata b. Yesar, ona da Ebu Said el-Hudri, Hz. Peygamber'den (sav) şöyle rivayet etti: Rasulullah (sav); "yollarda oturmaktan sakının" dedi. Bunun üzerine sahabiler, ey Allah'ın Rasulü! Bu oturduğumuz yerleri bırakma imkanımız yoktur. Biz buralarda oturup konuşuyoruz dediler. Bunun üzerine Rasulullah (sav); "buralarda oturmaktan başka çareniz yoksa, o halde yolun hakkını verin" buyurdu. Sahabiler; yolun hakkı nedir diye sordular. Rasulullah (sav); "gözü sakınmak, gelip geçene eziyet etmemek, verilen selamı almak, iyiliği emretmek, kötülükten sakındırmak" buyurdu.

• Müslim Sahîh-i Müslim Selâm 5648, /918

وَحَدَّثَنَاهُ يَحْيَى بْنُ يَحْيَى أَخْبَرَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمَدَنِىُّ ح وَحَدَّثَنَاهُ مُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى فُدَيْكٍ أَخْبَرَنَا هِشَامٌ - يَعْنِى ابْنَ سَعْدٍ - كِلاَهُمَا عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ بِهَذَا الإِسْنَادِ، مِثْلَهُ.

• Müslim Sahîh-i Müslim Libâs ve'z-zinet 5564, /904

حَدَّثَنَا حَسَنٌ حَدَّثَنَا ابْنُ لَهِيعَةَ حَدَّثَنَا زَبَّانُ عَنْ سَهْلِ بْنِ مُعَاذٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ مَرَّ عَلَى قَوْمٍ وَهُمْ وُقُوفٌ عَلَى دَوَابَّ لَهُمْ وَرَوَاحِلَ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ارْكَبُوهَا سَالِمَةً وَدَعُوهَا سَالِمَةً وَلَا تَتَّخِذُوهَا كَرَاسِيَّ لِأَحَادِيثِكُمْ فِي الطُّرُقِ وَالْأَسْوَاقِ فَرُبَّ مَرْكُوبَةٍ خَيْرٌ مِنْ رَاكِبِهَا هِيَ أَكْثَرُ ذِكْرًا لِلَّهِ تَعَالَى مِنْهُ

Bize Hasan, İbn Lehîa, ona Zebbân, ona Sehl b. Muâz, ona da babası (Muâz b. Muâz) şöyle rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber (sav) binekleri üzerinde oturmuş (sohbet eden) bir topluluğundan yanından geçti, onlara şöyle buyurdu: Hayvanlarınıza selametle binin ve onları selametle bırakın. Yolda ve çarşıda yaptığınız muhabbetlerde onları koltuk olarak kullanmayın. Üzerine binilen nice hayvan vardır ki binicisinden daha hayırlıdır. Allah’ı ondan daha çok zikreder."

Açıklama: mütabileriyle hasendir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Muaz b. Enes el-Cühenî 15731, 5/378

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمَدَنِىُّ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى فُدَيْكٍ عَنْ هِشَامٍ - يَعْنِى ابْنَ سَعْدٍ - كِلاَهُمَا عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ بِهَذَا الإِسْنَادِ (عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ) عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ بِالطُّرُقَاتِ" قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لَنَا بُدٌّ مِنْ مَجَالِسِنَا نَتَحَدَّثُ فِيهَا. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِذَا أَبَيْتُمْ إِلاَّ الْمَجْلِسَ فَأَعْطُوا الطَّرِيقَ حَقَّهُ." قَالُوا: وَمَا حَقُّهُ. قَالَ: "غَضُّ الْبَصَرِ وَكَفُّ الأَذَى وَرَدُّ السَّلاَمِ وَالأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْىُ عَنِ الْمُنْكَرِ."

Bize Yahya b. Yahya, ona Abdülaziz b. Muhammed el-Medenî; (T) Bize Muhammed b. Râfi', ona İbn Ebu Füdeyk, ona Hişam b. Sa'd, onlara Zeyd b. Eslem, oda Ata b. Yesar, ona da Ebu Said el-Hudrî'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav); "yol kenarlarında oturmaktan sakınınız" buyurdu. Bunun üzerine ashab; biz yol kenarlarında sohbet ediyoruz, bunu yapmadan duramayız diye karşılık verdiler. Hz. Peygamber de "o zaman yolun hakkını verin" buyurdu. Sahabiler; yolun hakkı nedir diye sorduklarında da; "gelip geçenlerden gözleri korumak, onlara eziyet vermemek, verdikleri selamı almak, iyiliği emredip kötülüklerden de sakındırmaktır" buyurdu.

• Müslim Sahîh-i Müslim Selâm 5649, /918