حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ نَافِعِ بْنِ جُبَيْرِ بْنِ مُطْعِمٍ عَنْ أَبِى عُبَيْدَةَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ: "إِنَّ الْمُشْرِكِينَ شَغَلُوا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ أَرْبَعِ صَلَوَاتٍ يَوْمَ الْخَنْدَقِ. حَتَّى ذَهَبَ مِنَ اللَّيْلِ مَا شَاءَ اللَّهُ. فَأَمَرَ بِلاَلاً، فَأَذَّنَ، ثُمَّ أَقَامَ. فَصَلَّى الظُّهْرَ، ثُمَّ أَقَامَ، فَصَلَّى الْعَصْرَ. ثُمَّ أَقَامَ، فَصَلَّى الْمَغْرِبَ. ثُمَّ أَقَامَ، فَصَلَّى الْعِشَاءَ." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ، وَجَابِرٍ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ عَبْدِ اللَّهِ، لَيْسَ بِإِسْنَادِهِ بَأْسٌ، إِلاَّ أَنَّ أَبَا عُبَيْدَةَ لَمْ يَسْمَعْ مِنْ عَبْدِ اللَّهِ. وَهُوَ الَّذِى اخْتَارَهُ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ فِى الْفَوَائِتِ، أَنْ يُقِيمَ الرَّجُلُ لِكُلِّ صَلاَةٍ إِذَا قَضَاهَا. وَإِنْ لَمْ يُقِمْ، أَجْزَأَهُ. وَهُوَ قَوْلُ الشَّافِعِىِّ.]

Bize Hennâd, ona Hüşeym, ona Ebu Zübeyr, ona Nâfi' b. Cübeyr b. Mut'im, ona da Ebu Ubeyde b. Abdullah b. Mesud, Abdullah b. Mesud'un şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Hendek savaşında müşrikler Rasulullah'ı (sav) dört vakit namazı kılmaktan alıkoydular. Nihayet geceden Allah’ın dilediği kadar bir vakit geçince, Peygamber (sav) Bilâl’e emretti. O da ezan okudu, sonra da kamet getirdi. Peygamber (sav) öğle namazını kıldı. Sonra (Bilal) bir daha kamet getirdi. Rasulullah (sav) ikindi namazını kıldı. Sonra tekrar kamet getirdi; akşam namazını kıldı. Sonra yine kamet getirdi; Allah Rasulü (sav) yatsı namazını kıldı.” [Tirmizî şöyle demiştir: Bu konuda Ebu Said ve Câbir'den de hadis rivayet edilmiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Abdullah'ın bu hadisinin isnadında bir beis yoktur. Ne var ki, Ebu Ubeyde, Abdullah'tan hadis işitmemiştir. Âlimlerden bazılarının (kaza namazlarında) kamet getirilmesi konusunda tercihi bu hadise göredir; kişinin kaçıdığı namazları kaza ederken her vakit için ayrı kamet getirmesinin gerekli olduğu yönündedir. Ancak kişi, (her namaz için) kamet getirmezse, bu da caizdir. Bu, Şâfiî'nin de görüşüdür.]

Açıklama: Rivayet munkatıdır. Ebu Ubeyde ile Abdullah b. Mesud arasında inkıta' vardır.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 18, 1/337

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا أَبَانُ حَدَّثَنَا مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ فِى هَذَا الْخَبَرِ قَالَ: فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "تَحَوَّلُوا عَنْ مَكَانِكُمُ الَّذِى أَصَابَتْكُمْ فِيهِ الْغَفْلَةُ." قَالَ فَأَمَرَ بِلاَلاً فَأَذَّنَ وَأَقَامَ وَصَلَّى. [قَالَ أَبُو دَاوُدَ: رَوَاهُ مَالِكٌ وَسُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ وَالأَوْزَاعِىُّ وَعَبْدُ الرَّزَّاقِ عَنْ مَعْمَرٍ وَابْنِ إِسْحَاقَ لَمْ يَذْكُرْ أَحَدٌ مِنْهُمُ الأَذَانَ فِى حَدِيثِ الزُّهْرِىِّ هَذَا وَلَمْ يُسْنِدْهُ مِنْهُمُ إِلاَّ الأَوْزَاعِىُّ وَأَبَانُ الْعَطَّارُ عَنْ مَعْمَرٍ.]

Bize Musa b. İsmail, ona Ebân, ona Mamer, ona Zührî, ona Said b. Müseyyeb, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Gaflete düşüp (namazı unuttuğunuz) yerden ayrılın." (Ravi devamla şöyle dedi:) Ardından Hz. Peygamber (sav) Bilal'e ezan okumasını emretti, o da ezan okudu (sonra) kamet getirdi. Hz. Peygamber (sav) de (sabah) namazını kıldırdı. [Ebu Davud dedi ki: Bu hadisi Malik, Süfyan b. Uyeyne, Evzaî ve Abdürrezzak, Mamer ile İbn İshak'tan rivayet edip Zührî'nin rivayet ettiği bu hadisteki gibi ezanın okunmasına dair bir şey zikretmediler. (Ayrıca) bu hadisi sadece Evzaî ve Ebân el-Attâr, Mamer'den muttasıl olarak rivayet etmişlerdir. (Diğerleri ise mürsel olarak rivayet etmişlerdir.)]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 11, /110

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنِ الْعَلاَءِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ: أَنَّهُ دَخَلَ عَلَى أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ فِى دَارِهِ بِالْبَصْرَةِ، حِينَ انْصَرَفَ مِنَ الظُّهْرِ؛ وَدَارُهُ بِجَنْبِ الْمَسْجِدِ. فَقَالَ: ’قُومُوا، فَصَلُّوا الْعَصْرَ.’ قَالَ: ’فَقُمْنَا، فَصَلَّيْنَا. فَلَمَّا انْصَرَفْنَا قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: "تِلْكَ صَلاَةُ الْمُنَافِقِ، يَجْلِسُ، يَرْقُبُ الشَّمْسَ، حَتَّى إِذَا كَانَتْ بَيْنَ قَرْنَىِ الشَّيْطَانِ، قَامَ، فَنَقَرَ أَرْبَعًا، لاَ يَذْكُرُ اللَّهَ فِيهَا إِلاَّ قَلِيلاً." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.]

Bize Ali b. Hucr, ona da İsmail b. Cafer, Alâ b. Abdurrahman'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: (Alâ b. Abdurrahman) öğle namazını kıldıktan sonra Enes b. Malik'in Basra'daki evine girmiş. Enes'in evi mescidin yanındaymış. Enes: 'Kalkın, ikindi namazını kılın' demiş. Alâ (anlatmaya devam ederek) şöyle dedi: 'Bizler de kalktık ve (ikindiyi) kıldık. Namazı bitirdiğimizde Enes, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Bu, münafığın namazıdır. Oturur da, güneşi gözler durur. Güneş şeytanın iki boynuzu arasına (batıya) gelince kalkar ve kuşun gagasıyla beslenmesi gibi dört rekat namaz kılar. Namazda da Allah'ı da pek az zikreder." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 6, 1/301

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ وَبِشْرُ بْنُ مُعَاذٍ قَالاَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "مَنْ نَسِىَ صَلاَةً فَلْيُصَلِّهَا إِذَا ذَكَرَهَا." [وَفِى الْبَابِ عَنْ سَمُرَةَ، وَأَبِى قَتَادَةَ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ أَنَسٍ، حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَيُرْوَى عَنْ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ أَنَّهُ قَالَ فِى الرَّجُلِ يَنْسَى الصَّلاَةَ قَالَ يُصَلِّيهَا مَتَى مَا ذَكَرَهَا فِى وَقْتٍ أَوْ فِى غَيْرِ وَقْتٍ. وَهُوَ قَوْلُ الشَّافِعِىِّ، وَأَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ، وَإِسْحَاقَ. وَيُرْوَى عَنْ أَبِى بَكْرَةَ أَنَّهُ نَامَ عَنْ صَلاَةِ الْعَصْرِ، فَاسْتَيْقَظَ عِنْدَ غُرُوبِ الشَّمْسِ فَلَمْ يُصَلِّ حَتَّى غَرَبَتِ الشَّمْسُ. وَقَدْ ذَهَبَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ إِلَى هَذَا. وَأَمَّا أَصْحَابُنَا، فَذَهَبُوا إِلَى قَوْلِ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ.]

Bize Kuteybe ve Bişr b. Muaz, onlara Ebu Avâne, ona Katâde, ona da Enes b. Malik, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Bir namazı (kılmayı) unutan kimse, onu hatırladığında kılsın." [Bu konuda Semüre ve Ebu Katâde'den de hadis rivayet edilmiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Enes'in bu hadisi, hasen-sahih bir hadistir. Ali b. Ebu Tâlib'den rivayet edildiğine göre o, namazı unutan bir kimse hakkında, vakti içinde olsun ya da olmasın ne zaman hatırlarsa o namazı kılacağını söylemiştir. Bu (görüş), Şâfi'î, Ahmed b. Hanbel ve İshâk'ın da görüşüdür. Ebu Bekre'den rivayet edildiğine göre kendisi uykudan dolayı ikindi namazını kaçırmış, güneş batarken uyanmış (ancak) güneş batmadan namazı kılmamıştır. Ehl-i Kûfe'den bir grup âlim de bu görüşü benimsemiştir. Bizim arkadaşlarımız ise Ali b. Ebu Talib'in görüşünü benimsemiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 17, 1/335

وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ بُنْدَارٌ حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ هِشَامٍ حَدَّثَنِى أَبِى عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِى كَثِيرٍ حَدَّثَنَا أَبُو سَلَمَةَ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ: "أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ قَالَ يَوْمَ الْخَنْدَقِ، وَجَعَلَ يَسُبُّ كُفَّارَ قُرَيْشٍ قَالَ: ’يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا كِدْتُ أُصَلِّى الْعَصْرَ، حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ.’ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: ’وَاللَّهِ إِنْ صَلَّيْتُهَا.’ قَالَ: فَنَزَلْنَا بُطْحَانَ، فَتَوَضَّأَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم، وَتَوَضَّأْنَا، فَصَلَّى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الْعَصْرَ بَعْدَ مَا غَرَبَتِ الشَّمْسُ، ثُمَّ صَلَّى بَعْدَهَا الْمَغْرِبَ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.]

Bize Muhammed b. Beşşâr Bündâr, ona Muaz b. Hişam, ona babası (Hişam), ona Yahya b. Ebu Kesîr, ona da Ebu Seleme b. Abdurrahman, Câbir b. Abdullah'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Ömer b. Hattâb, Hendek savaşından bahsetti. Kureyş kafirlerine sövüp saymaya başladı (ve), 'Ey Allah'ın Elçisi! Güneş batana dek ikindi namazını kılamadım' dedi. Rasulullah (sav) da: 'Vallahi ben de kılamadım.' buyurdu. (Hz. Ömer anlatmaya devam etti:) Buthan'a (denilen yere) vardık. Rasulullah (sav), abdest aldı; bizler de aldık. Hz. Peygamber (sav), güneş battıktan sonra ikindiyi, ardından da akşam namazını kıldı." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 18, 1/338