حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَزِيعٍ حَدَّثَنَا الْفُضَيْلُ بْنُ سُلَيْمَانَ حَدَّثَنَا أَبُو حَازِمٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ كُنَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَهُوَ يَحْفِرُ الْخَنْدَقَ وَنَحْنُ نَنْقُلُ التُّرَابَ فَيَمُرُّ بِنَا فَقَالَ « اللَّهُمَّ لاَ عَيْشَ إِلاَّ عَيْشُ الآخِرَةِ فَاغْفِرْ لِلأَنْصَارِ وَالْمُهَاجِرَةِ » . قَالَ هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ غَرِيبٌ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ . وَأَبُو حَازِمٍ اسْمُهُ سَلَمَةُ بْنُ دِينَارٍ الأَعْرَجُ الزَّاهِدُ . قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ .

Bize Muhammed b. Abdullah b. Bezî, ona Fadl b. Süleyman, ona Ebu Hâzım, ona da Sehl b. Sa'd şöyle demiştir:

"Rasulullah (sav) ile birlikteydik. O (sav) hendek kazıyor, biz de toprağını taşıyorduk. Bu durumda Rasulullah (sav) 'Allah'ım, hayat ancak ahiret hayatıdır, Ensâr ve Muhâcirlerini bağışla' beytini söylüyordu."

Tirmizî der ki: Bu hadis bu şekliyle hasen sahih garibtir. Ebu Hazım'ın ismi Seleme b. Dinar el A'rec ez- Zahid'dir. Tirmizî der ki: Bu konuda Enes b. Mâlik'den de hadis rivayet edilmiştir.

---

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: اللَّهُمَّ لَا عَيْشَ إِلَّا عَيْشُ الْآخِرَهْ

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Menâkıb 55, 5/693

اللهم لا عيش إلا عيش الآخرة

---

Açıklama: Buhârî ve Müslim bu hadisi Enes’ten şu ilave ile rivayet etmişlerdir: “Ensâr ve Muhâcir’i affeyle!” Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem, sahâbenin hendek kazarken çektikleri yorgunluk ve açlığı görünce böyle söylemiştir. İbn Sa'd, Tabakat'ta [ST1], Buhari, Sahîh-i Buhârî'de B002961, Buhari, Sahîh-i Buhârî'de B003796, Buhari, Sahîh-i Buhârî'de B006413, Buhari, Sahîh-i Buhârî'de B006414, Beyhaki, Sünen-i Kebir'de BS13452, Müslim, Sahîh-i Müslim'de M004672, Müslim, Sahîh-i Müslim'de M004673, Tirmizi, Sünen-i Tirmizî'de T003856, Tirmizi, Sünen-i Tirmizî'de T003857 ve Ahmed b. Hanbel, Müsned-i Ahmed'de HM012787 farklı bir içerikle rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze me'a'l-Lâm 567, 1/217