حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بِشْرٍ ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَمْرٍو ، حَدَّثَنَا أَبُو سَلَمَةَ ، وَيَحْيَى بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَاطِبٍ ، وَأَشْيَاخٌ ، قَالَوا : رَأَى عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ فِي الْمَنَامِ ، فَقَالَ : رَأَيْتُ دِيكًا أَحْمَرَ نَقَرَنِي ثَلاَثَ نَقَرَاتٍ ، بَيْنَ الثَّنِيَّةِ وَالسُّرَّةِ ، قَالَتْ أَسْمَاءُ بِنْتُ عُمَيْسٍ ، أُمُّ عَبْدِ اللهِ بْنِ جَعْفَرٍ : قُولُوا لَهُ فَلِيُوصِ ، وَكَانَتْ تَعْبُرُ الرُّؤْيَا ، فَلاَ أَدْرِي أَبَلَغَهُ ذَلِكَ ، أَمْ لاَ ، فَجَاءَهُ أَبُو لُؤْلُؤَةَ الْكَافِرُ الْمَجُوسِيُّ ، عَبْدُ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ ، فَقَالَ : إِنَّ الْمُغِيرَةَ قَدْ جَعَلَ عَلَيَّ مِنَ الْخَرَاجِ مَا لاَ أُطِيقُ ، قَالَ : كَمْ جَعَلَ عَلَيْك ؟ قَالَ ، كَذَا وَكَذَا ، قَالَ : وَمَا عَمَلُك ؟ قَالَ : أَجُوبُ الأَرْحَاءَ ، قَالَ : وَمَا ذَاكَ عَلَيْك بِكَثِيرٍ ، لَيْسَ بِأَرْضِنَا أَحَدٌ يَعْمَلُهَا غَيْرُك ، أَلاَ تَصْنَعُ لِي رَحًى ؟ قَالَ : بَلَى ، وَاللهِ لأَجْعَلَنَّ لَك رَحًى يَسْمَعُ بِهَا أَهْلُ الآفَاقِ.

فَخَرَجَ عُمَرُ إِلَى الْحَجِّ ، فَلَمَّا صَدَرَ اضْطَجَعَ بِالْمُحَصَّبِ ، وَجَعَلَ رِدَاءَهُ تَحْتَ رَأْسِهِ ، فَنَظَرَ إِلَى الْقَمَرِ فَأَعْجَبَهُ اسْتِوَاؤُهُ وَحُسْنُهُ ، فَقَالَ : بَدَأَ ضَعِيفًا ، ثُمَّ لَمْ يَزَلَ اللَّهُ يَزِيدُهُ وَيُنْمِيهِ حَتَّى اسْتَوَى ، فَكَانَ أَحْسَنَ مَا كَانَ ، ثُمَّ هُوَ يَنْقُصُ حَتَّى يَرْجِعَ كَمَا كَانَ ، وَكَذَلِكَ الْخَلْقُ كُلُّهُ ، ثُمَّ رَفَعَ يَدَيْهِ ، فَقَالَ : اللَّهُمَّ إِنَّ رَعِيَّتِي قَدْ كَثُرَتْ وَانْتَشَرَتْ ، فَاقْبِضْنِي إِلَيْك غَيْرَ عَاجِزٍ ، وَلاَ مُضَيِّعٍ. فَصَدَرَ إِلَى الْمَدِينَةِ ، فَذُكِرَ لَهُ أَنَّ امْرَأَةً مِنَ الْمُسْلِمِينَ مَاتَتْ بِالْبَيْدَاءِ ، مَطْرُوحَةً عَلَى الأَرْضِ ، يَمُرُّ بِهَا النَّاسُ لاَ يُكَفِّنُهَا أَحَد ، وَلاَ يُوَارِيهَا أَحَدٌ ، حَتَّى مَرَّ بِهَا كُلَيْبُ بْنُ الْبُكَيْرِ اللَّيْثِي ، فَأَقَامَ عَلَيْهَا ، حَتَّى كَفَّنَهَا وَوَارَاهَا ، فَذُكِرَ ذَلِكَ لِعُمَرَ ، فَقَالَ : مَنْ مَرَّ عَلَيْهَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ ؟ فَقَالُوا : لَقَدْ مَرَّ عَلَيْهَا عَبْدُ اللهِ بْنُ عُمَرَ ، فِيمَنْ مَرَّ عَلَيْهَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ ، فَدَعَاهُ ، وَقَالَ : وَيْحَكَ ، مَرَرْتَ عَلَى امْرَأَةٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ مَطْرُوحَةً عَلَى ظَهْرِ الطَّرِيقِ ، فَلَمْ تُوَارِهَا وَلَمْ تُكَفِّنْهَا ؟ قَالَ : مَا شَعَرْتُ بِهَا ، وَلاَ ذَكَرَهَا لِي أَحَدٌ ، فَقَالَ : لَقَدْ خَشِيتُ أَنْ لاَ يَكُونَ فِيك خَيْرٌ ، فَقَالَ : مَنْ وَارَاهَا وَمَنْ كَفَّنَهَا ؟ قَالَوا : كُلَيْبُ بْنُ بُكَيْر اللَّيْثِيُّ ، قَالَ : وَاللهِ لَحَرِيٌّ أَنْ يُصِيبَ كُلَيْبٌ خَيْرًا.

فَخَرَجَ عُمَرُ يُوقِظُ النَّاسَ بِدِرَّتِهِ لِصَلاَةِ الصُّبْحِ ، فَلَقِيَهُ الْكَافِرُ أَبُو لُؤْلُؤَةَ ، فَطَعَنْهُ ثَلاَثَ طَعَنْاتٍ بَيْنَ الثَّنِيَّةِ وَالسُّرَّةِ ، وَطَعَنْ كُلَيْبَ بْنَ بُكَيْر فَأَجْهَزَ عَلَيْهِ ، وَتَصَايَحَ النَّاسُ ، فَرَمَى رَجُلٌ عَلَى رَأْسِهِ بِبُرْنُسٍ ، ثُمَّ اضْطَبَعَهُ إِلَيْهِ ، وَحُمِلَ عُمَرُ إِلَى الدَّارِ ، فَصَلَّى عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ بِالنَّاسِ ، وَقِيلَ لِعُمَرَ : الصَّلاَةُ ، فَصَلَّى وَجُرْحُهُ يَثْعَبُ ، وَقَالَ : لاَ حَظَّ فِي الإِسْلاَمِ لِمَنْ لاَ صَلاَةَ لَهُ ، فَصَلَّى وَدَمُهُ يَثْعَبُ ، ثُمَّ انْصَرَفَ النَّاسُ عَلَيْهِ ، فَقَالُوا : يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ، إِنَّهُ لَيْسَ بِكَ بَأْسٌ ، وَإِنَّا لَنَرْجُو أَنْ يُنْسِئَ اللَّهُ فِي أَثَرِكَ ، وَيُؤَخِّرَك إِلَى حِينٍ ، أَوْ إِلَى خَيْرٍ. فَدَخَلَ عَلَيْهِ ابْنُ عَبَّاسٍ ، وَكَانَ يُعْجَبُ بِهِ ، فَقَالَ : اُخْرُجْ ، فَانْظُرْ مَنْ صَاحِبِي ؟ ثُمَّ خَرَجَ فَجَاءَ ، فَقَالَ : أَبْشِرْ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ، صَاحِبُك أَبُو لُؤْلُؤَةَ الْمَجُوسِيُّ ، غُلاَمُ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ ، فَكَبَّرَ حَتَّى خَرَجَ صَوْتُهُ مِنَ الْبَابِ ، ثُمَّ قَالَ : الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَجْعَلْهُ رَجُلاً مِنَ الْمُسْلِمِينَ ، يُحَاجُّنِي بِسَجْدَةٍ سَجَدَهَا لِلَّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ، ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى الْقَوْمِ ، فَقَالَ : أَكَانَ هَذَا عَنْ مَلأٍ مِنْكُمْ ؟ فَقَالُوا : مَعَاذَ اللهِ ، وَاللهِ لَوَدِدْنَا أَنَّا فَدَيْنَاك بِآبَائِنَا ، وَزِدْنَا فِي عُمْرِكَ مِنْ أَعْمَارِنَا ، إِنَّهُ لَيْسَ بِكَ بَأْسٌ. قَالَ : أَيْ يَرْفَأُ وَيْحَك ، اسْقِنِي ، فَجَاءَهُ بِقَدَحٍ فِيهِ نَبِيذٌ حُلْوٌ فَشَرِبَهُ ، فَأَلْصَقَ رِدَاءَهُ بِبَطْنِهِ ، قَالَ : فَلَمَّا وَقَعَ الشَّرَابُ فِي بَطْنِهِ خَرَجَ مِنَ الطَّعَنْاتِ ، قَالَوا : الْحَمْدُ لِلَّهِ ، هَذَا دَمٌ اسْتَكَنَ فِي جَوْفِكَ ، فَأَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ جَوْفِكَ ، قَالَ : أَيْ يَرْفَأُ ، وَيْحَك اسْقِنِي لَبَنًا ، فَجَاءَ بِلَبَنٍ فَشَرِبَهُ ، فَلَمَّا وَقَعَ فِي جَوْفِهِ خَرَجَ مِنَ الطَّعَنْاتِ ، فَلَمَّا رَأَوْا ذَلِكَ عَلِمُوا أَنَّهُ هَالِكٌ. قَالَوا : جَزَاك اللَّهُ خَيْرًا ، قَدْ كُنْتَ تَعْمَلُ فِينَا بِكِتَابِ اللهِ ، وَتَتَّبِعُ سُنَّةَ صَاحِبَيْك ، لاَ تَعْدِلُ عَنْهَا إِلَى غَيْرِهَا ، جَزَاك اللَّهُ أَحْسَنَ الْجَزَاءِ ، قَالَ : بِالإِمَارَةِ تَغْبِطُونَنِي ، فَوَاللهِ لَوَدِدْتُ أَنِّي أَنْجُو مِنْهَا كَفَافًا لاَ عَلَيَّ ، وَلاَ لِي ، قُومُوا فَتَشَاوَرُوا فِي أَمْرِكُمْ ، أَمِّرُوا عَلَيْكُمْ رَجُلاً مِنْكُمْ ، فَمَنْ خَالَفَهُ فَاضْرِبُوا رَأْسَهُ ، قَالَ : فَقَامُوا ، وَعَبْدُ اللهِ بْنُ عُمَرَ مُسْنِدُهُ إِلَى صَدْرِهِ ، فَقَالَ عَبْدُ اللهِ : أَتُؤَمِّرُونَ وَأَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ حَيٌّ ؟ فَقَالَ عُمَرُ : لاَ ، وَلِيُصَلِّ صُهَيْبٌ ثَلاَثًا ، وَانْتَظِرُوا طَلْحَةَ ، وَتَشَاوَرُوا فِي أَمْرِكُمْ ، فَأَمِّرُوا عَلَيْكُمْ رَجُلاً مِنْكُمْ ، فَإِنْ خَالَفَكُمْ فَاضْرِبُوا رَأْسَهُ ، قَالَ : اذْهَبْ إِلَى عَائِشَةَ ، فَاقْرَأْ عَلَيْهَا مِنِّي السَّلاَمَ ، وَقُلْ : إِنَّ عُمَرَ يَقُولُ : إِنْ كَانَ ذَلِكَ لاَ يَضُرُّ بِكِ ، وَلاَ يَضِيقُ عَلَيْكِ ، فَإِنِّي أُحِبُّ أَنْ أُدْفَنَ مَعَ صَاحِبَي ، وَإِنْ كَانَ يَضُرُّ بِكِ وَيَضِيقُ عَلَيْكِ ، فَلَعَمْرِي لَقَدْ دُفِنَ فِي هَذَا الْبَقِيعِ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَأُمَّهَاتِ الْمُؤْمِنِينَ مَنْ هُوَ خَيْرٌ مِنْ عُمَرَ ، فَجَاءَهَا الرَّسُولُ ، فَقَالَتْ : إِنَّ ذَلِكَ لاَ يَضُرُّ ، وَلاَ يَضِيقُ عَلَيَّ ، قَالَ : فَادْفِنُونِي مَعَهُمَا ، قَالَ عَبْدُ اللهِ بْنُ عُمَرَ : فَجَعَلَ الْمَوْتُ يَغْشَاهُ ، وَأَنَا أُمْسِكُهُ إِلَى صَدْرِي ، قَالَ : وَيْحَك ضَعْ رَأْسِي بِالأَرْضِ ، قَالَ : فَأَخَذَتْهُ غَشْيَةٌ ، فَوَجَدْتُ مِنْ ذَلِكَ ، فَأَفَاقَ ، فَقَالَ : وَيْحَك ، ضَعْ رَأْسِي بِالأَرْضِ ، فَوَضَعْتُ رَأْسَهُ بِالأَرْضِ ، فَعَفَّرَهُ بِالتُّرَابِ ، فَقَالَ : وَيْلُ عُمَرَ ، وَوَيْلُ أُمِّهِ إِنْ لَمْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُ.

قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَمْرٍو : وَأَهْلُ الشُّورَى : عَلِيٌّ ، وَعُثْمَان ، وَطَلْحَةُ ، وَالزُّبَيْرُ ، وَسَعْدٌ ، وَعَبْدُ الرَّحْمَن بْنُ عَوْفٍ.

Bize Muhammed b. Bişr, ona Muhammed b. Amr, ona Ebu Seleme, ona Yahyâ b. Abdurrahman b. Hâtıb ve bazı şeyhler rivayet edip şöyle dediler:

"Hz. Ömer b. Hattâb bir rüya gördü ve 'Ben rüyamda kırmızı bir horoz gördüm, göğsüm ile göbeğim arasını (karnımı) üç kere gagaladı' dedi. Bunun üzerine Abdullah b. Cafer'in annesi Esma bt. Umeys 'Ona haber verin, vasiyetini yapsın' dedi. Çünkü Esma rüyaları tabir ederdi. Ravî der ki: Hz. Ömer’in bu sözden haberdar olup olmadığını bilmiyorum. Sonra Mugîre b. Şu'be’nin Mecusi kölesi Ebu Lü'lüe geldi ve 'Mugîre bana taşıyamayacağım kadar ağır vergi (haraç) yükledi' diye şikayette bulundu. Ömer 'Ne kadar yükledi?' dedi. O da miktarı söyledi. Ömer 'Senin işin nedir?' dedi. 'Ben değirmen işletirim' dedi. Ömer 'Bu senin için ağır değildir. Memleketimizde senden başka bunu yapan yok. Bana da bir değirmen yapmaz mısın?' dedi. Ebu Lü'lüe 'Evet! Sana öyle bir değirmen yapacağım ki onun sesi bütün âlemlere ulaşacak' dedi."

"Sonra Ömer hac için yola çıktı. Hacdan döndüğünde Muhassab’da ridâsını başının altına koydu, aya baktı. Onun düzgünlüğü ve güzelliği hoşuna gitti ve 'Ay önce küçüktü, sonra Allah onu büyüttü, olgunlaştırdı, tam kemale erdi. Sonra tekrar küçülerek eski haline döndü. İşte mahlûkat da böyledir' dedi. Sonra ellerini kaldırıp 'Allah’ım! Artık ümmetim çoğaldı ve yayıldı. Beni sana, aciz ve emaneti zayi eden biri olmadan al (ölümümü nasip et)' diye dua etti. Sonra Medine’ye geldi. Ona 'Beydâ’da Müslüman bir kadın öldü ve yola atıldı. İnsanlar üzerinden geçiyor, ne kefenleyen var ne defneden ' denildi. Derken Küleyb b. Bukeyr el-Leysî geldi, onu kefenledi ve gömdü. Bu haber Hz. Ömer’e ulaşınca 'Kimler onun yanından geçti?' diye sordu. 'Onlardan biri Abdullah b. Ömer’dir' dediler. Ömer onu çağırdı ve 'Yazık sana! Müslüman bir kadın yol kenarında ölü haldeydi. Sen geçtin ama ne kefenledin ne defnettirdin' diye azarladı. Abdullah 'Ben fark etmedim, kimse de bana söylemedi' dedi. Ömer 'Ben de sende hayır yoktur, diye korkmuştum' dedi. Sonra 'Onu kim kefenledi, kim gömdü?' dedi. 'Küleyb b. Bukeyr' dediler. Ömer 'Vallahi Küleyb mutlaka hayra nail olacak' dedi."

"Sonra Ömer, sabah namazına kaldırmak üzere insanları kamçısıyla uyandırmaya çıktı. Tam o sırada kâfir Mecusi Ebu Lü’lüe karşısına çıktı ve Göğsü ile göbeğim arasına (karnına) üç bıçak darbesi vurdu. Küleyb b. Bukeyr’e de vurdu ve öldürdü. İnsanlar bağırıştı. Bir adam Ebu Lü’lüe’nin üzerine cübbesini atıp onu yakaladı. Ardından Hz. Ömer, evine taşındı. Abdurrahman b. Avf da insanlara namaz kıldırdı. Hz. Ömer’e 'Namaz, ey Emîrü’l-Mü’minîn' denildi. Yaralarından kan fışkırdığı halde kalkıp namaz kıldı ve 'Namazı olmayanın İslam’da payı yoktur' dedi. İnsanlar onun yanına girdiler ve 'Bir şeyin yok ey Emîrü’l-Mü’minîn! Allah sana hayırlı, uzun ömürler versin' dediler. İbn Abbas içeri girdi. Ömer onu severdi. Ona 'Çık bak bakayım, bana saldıran kim?' dedi. İbn Abbas çıktı, geldi ve 'Müjde! Sana saldıran, Mugîre b. Şu'be'nin Mecusi kölesi Ebu Lü'lüe'dir' dedi. Ömer tekbir getirdi, sesi kapıdan duyuldu. Sonra 'Elhamdülillah! Bu işi yapan bir Müslüman değil ki, kıyamet günü Allah’ın huzurunda yaptığı secdesiyle bana karşı delil getirsin' dedi. Sonra halka dönüp 'Bu işi sizden birinizin kararıyla mı yaptı?' dedi. Onlar 'Haşa! Vallahi, babalarımız sana feda olsun. Allah bizim ömrümüzden alıp sana versin. Sana bir şey olmayacak' dediler. Hz. Ömer, 'Yazıklar olsun, sana ey Yerfa! Bana içecek getirsene' dedi. Ona tatlı nebîz getirildi, içti. Sonra (Ömer) ridâsını karnına bastırdı. Ravi der ki: İçecek (şerbet) midesine girince, yaralardan dışarı aktı. Oradakiler 'Elhamdülillah! Bu, senin için vücudunda biriken kandı. Allah onu senin içinden çıkardı (dışarı attı) 'dediler. Sonra Hz. Ömer 'Yazıklar olsun, sana ey Yerfa! Bana getir!' dedi. Sütü içti, yine yaralardan dışarı aktı. O zaman herkes onun öleceğini anladı ve 'Sen bizim aramızda Allah’ın Kitabına ve Rasulün sünnetine uygun davrandın, başka bir yola sapmadın. Allah sana hayırla karşılık versin' dediler. Ömer 'Emirlik sebebiyle mi beni övüyorsunuz? Vallahi keşke bu işten, ne lehime, ne aleyhime bir şey olmadan, bu işten başa baş sıyrılıp çıkabilseydim. Hadi kalkıp aranızda istişare edin, kendinize bir emir seçin. Kim muhalefet ederse başını vurun. Ravi der ki: Onlar kalktılar. O sırada babasını göğsüne yaslamış olan Abdullah b. Ömer, onlara 'Emîrü’l-Mü’minîn henüz hayatta iken, bir başkasını emir mi seçtireceksiniz?' dedi. Hz. Ömer ' Hayır, Suheyb üç gün size namaz kıldırsın. Talha gelinceye kadar bekleyin. Sonra aranızda istişare edin ve birini emir yapın. Kim size muhalefet ederse, onun başını vurun' dedi. Sonra oğluna 'Âişe’ye git, selamımı söyle ve ona 'Ömer senden izin istiyor. Eğer senin için bir mahzuru yoksa, beni iki arkadaşımın (Rasulullah (sav) ve Ebu Bekir’in) yanına defnedilmek isterim. Ama eğer senin için sakıncası varsa, ömrüme yemin olsun ki Bakî kabristanında, Ömer'den daha hayırlı olan, nice sahabe ve Müminlerin anneleri, defnedilmiştir. Oğlu Aişe'ye gitti, Hz. Âişe de 'Bu bana ağır gelmez, sana da darlık olmaz. İzin veriyorum' dedi. Ömer 'O halde beni onların yanına defnedin' dedi. Abdullah b. Ömer der ki: Ölüm hali ağırlaşınca ben onu göğsümde tutuyordum. Bana 'Başımı yere koy' dedi. Ben de başını yere koydum. Yüzünü toprağa sürdü ve 'Yazık Ömer’e, yazık annesine, eğer Allah ona mağfiret etmezse' dedi."

Muhammed b. Amr der ki: Şûra ehli şunlardı: Ali, Osman, Talha, Zübeyir, Sa‘d ve Abdurrahman b. Avf.”

---

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Meğâzî 38229, 20/597