حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَمْرِو بْنِ السَّرْحِ الْمِصْرِىُّ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ قَالَ أَخْبَرَنِى عُرْوَةُ بْنُ الزُّبَيْرِ أَنَّهُ سَأَلَ عَائِشَةَ زَوْجَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى "(وَإِنْ خِفْتُمْ أَنْ لاَ تُقْسِطُوا فِى الْيَتَامَى فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ)" قَالَتْ يَا ابْنَ أُخْتِى هِىَ الْيَتِيمَةُ تَكُونُ فِى حِجْرِ وَلِيِّهَا فَتُشَارِكُهُ فِى مَالِهِ فَيُعْجِبُهُ مَالُهَا وَجَمَالُهَا فَيُرِيدُ أَنْ يَتَزَوَّجَهَا بِغَيْرِ أَنْ يُقْسِطَ فِى صَدَاقِهَا فَيُعْطِيَهَا مِثْلَ مَا يُعْطِيهَا غَيْرُهُ فَنُهُوا أَنْ يَنْكِحُوهُنَّ إِلاَّ أَنْ يُقْسِطُوا لَهُنَّ وَيَبْلُغُوا بِهِنَّ أَعْلَى سُنَّتِهِنَّ مِنَ الصَّدَاقِ وَأُمِرُوا أَنْ يَنْكِحُوا مَا طَابَ لَهُمْ مِنَ النِّسَاءِ سِوَاهُنَّ . قَالَ عُرْوَةُ قَالَتْ عَائِشَةُ ثُمَّ إِنَّ النَّاسَ اسْتَفْتَوْا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَعْدَ هَذِهِ الآيَةِ فِيهِنَّ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ "( وَيَسْتَفْتُونَكَ فِى النِّسَاءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَمَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فِى الْكِتَابِ فِى يَتَامَى النِّسَاءِ اللاَّتِى لاَ تُؤْتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ )" قَالَتْ وَالَّذِى ذَكَرَ اللَّهُ أَنَّهُ يُتْلَى عَلَيْهِمْ فِى الْكِتَابِ الآيَةُ الأُولَى الَّتِى قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى "( وَإِنْ خِفْتُمْ أَنْ لاَ تُقْسِطُوا فِى الْيَتَامَى فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ )" قَالَتْ عَائِشَةُ وَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِى الآيَةِ الآخِرَةِ "( وَتَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ )" هِىَ رَغْبَةُ أَحَدِكُمْ عَنْ يَتِيمَتِهِ الَّتِى تَكُونُ فِى حِجْرِهِ حِينَ تَكُونُ قَلِيلَةَ الْمَالِ وَالْجَمَالِ فَنُهُوا أَنْ يَنْكِحُوا مَا رَغِبُوا فِى مَالِهَا وَجَمَالِهَا مِنْ يَتَامَى النِّسَاءِ إِلاَّ بِالْقِسْطِ مِنْ أَجْلِ رَغْبَتِهِمْ عَنْهُنَّ . [قَالَ يُونُسُ وَقَالَ رَبِيعَةُ فِى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ "( وَإِنْ خِفْتُمْ أَنْ لاَ تُقْسِطُوا فِى الْيَتَامَى )" قَالَ يَقُولُ اتْرُكُوهُنَّ إِنْ خِفْتُمْ فَقَدْ أَحْلَلْتُ لَكُمْ أَرْبَعًا.]

Bize Ahmed b. Amr b. es-Serh el-Mısrî, ona İbn Vehb, ona Yunus, ona İbn Şihab'ın rivayet ettiğine göre; Urve b. ez-Zübeyr, Rasulullah'ın (sav) zevcesi Hz. Âişe'ye (r.anha), "yetim kızlar hakkında adâleti yerine getirememekten korkarsanız, hoşunuza giden diğer kadınlarla evlenin" (Nisâ, 3) mealindeki âyet-i kerîmeyi sormuş, Hz. Aişe (r.anha) de şu cevabı vermiş: Ey ablamın oğlu! Ayetteki yetim kızdan maksat, velisinin korumasında bulunan, kızın malı ve güzelliği velisinin hoşuna giden ve başkalarının ona verdiği mehri vermeden almak istediği kızdır. İşte mü'minler, bu yetim kızların mehirlerini en üst miktara yükseltmeden ve adaleti tam olarak yerine getirmeden onları kendilerine nikâhlamaktan menedildiler ve başka hanımları almakla emrolundular. Hz. Aişe şöyle devam etti: "Kadınlar hakkında gelen bu ayetten sonra insanlar, Rasulullah'a (sav) yine sordular. Bunun üzerine Allah Teâlâ şu ayeti indirdi: "Kadınlar hakkında senden fetva istiyorlar. De ki: Onlara dair fetvayı size Allah veriyor: Kendilerine farz kılınan malı vermediğiniz ve nikâhlamayı da istemediğiniz yetim kızlar hakkında, size okunan bu kitapta ayetler vardır.." (Nisâ, 127). Allah Teâlâ, yetim kızlar hakkında mü'minlere okunan şu kitaptaki ilk ayeti, yani "yetim kızlar hakkında adâleti yerine getirememekten korkarsanız, hoşunuza giden diğer kadınlarla evlenin" mealindeki ayeti zikretmiştir. Cenâb-ı Hakk'ın zikretmiş olduğu ikinci âyetteki "nikâhlamayı istemediğiniz yetim kızlar" cümlesinde mü'minlerin, velâyeti altında bulunan yetim kızların malı ve güzelliği az olduğu için onlardan hoşlanmamalarıdır. İşte mü'minler, malı ve güzelliği hoşuna giden yetim kızlarla evlenmekten, mehirlerini kendilerine âdil bir şekilde vermedikçe men edildiler. [Ravi Yunus b. Yezid dedi ki: "Yetim kızlar hakkında adâleti yerine getirememekten korkarsanız" mealindeki ayeti Rabî'a şöyle açıkladı: Eğer onlar hakkında âdil davranamayacağınızdan korkarsanız, onlarla evlenmeyin, ben size onların dışında dört kadınla evlenmeyi tanesini helâl kıldım.]

Açıklama: Bu hadisin ana konusu, bir insanın velâyeti altında bulunan yetim kızlar ve onlara verilmesi gereken mehirdir. Bu kızlardan bazı zengin ve güzel, bazısı da fakir ve çirkin olabilir. Zengin ve güzel olan kızın velâyetini üstlenen kişi, onunla evlenmeyi gönülden arzu ediyor. Çünkü kız hem zengin hem de güzeldir. Ancak veli, bu güzelliklere konmakla yetinmeyip elindeki güç ve fırsatı kullanarak, kıza verilmesi gereken mehri de vermemek istiyor. İşte âyet-i kerîme, veliye onunla evlenmesini yasaklamaktadır. Normalde veli o kızla evlenebilir, ancak o kızın emsallerine verilen mehir miktarını en üst seviyede ödemek şartıyla. Eğer buna yanaşmazsa, yeryüzünde kadın nesli tükenmiş değildir, kendisine başka kadınlar aramalıdır. Burada özellikle kadın hakları konusunda gösterilen hassasiyeti görmek gerekir. Yetimdir, güçsüzdür diye layık olduğu mehri en üst seviyede ödemeyen kişiyi, Cenâb-ı Hak onunla evlenmekten menetmektedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 13, /480

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ فَارِسٍ حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ حَدَّثَنَا أَبِى عَنِ ابْنِ إِسْحَاقَ حَدَّثَنِى عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ هُرْمُزَ الأَعْرَجُ "أَنَّ الْعَبَّاسَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَبَّاسِ أَنْكَحَ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ الْحَكَمِ ابْنَتَهُ وَأَنْكَحَهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ ابْنَتَهُ وَكَانَا جَعَلاَ صَدَاقًا فَكَتَبَ مُعَاوِيَةُ إِلَى مَرْوَانَ يَأْمُرُهُ بِالتَّفْرِيقِ بَيْنَهُمَا وَقَالَ فِى كِتَابِهِ هَذَا الشِّغَارُ الَّذِى نَهَى عَنْهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم."

Bize Muhammed b. Yahya b. Faris, ona Yakub b. İbrahim, ona babası, ona İbn İshak, ona Abdurrahman b. Hürmüz el-A'rec'in anlattığına göre; "el-Abbas b. Abdullah b. el-Abbas, kızını Abdurrahman b. el-Hakim'e, Abdurrahman da kızını Abbas'a nikâhladı. İkisi de mehir verdiler. Bunun üzerine Muaviye, Mervan'a mektup yazıp onları ayırmasını emretti ve mektubunda, bu Rasulullah'ın (sav) yasakladığı şigâr nikâhıdır dedi."

Açıklama: Şiğâr, cahiliye döneminde uygulanan nikâh çeşitlerinden biridir. Buna göre bir adam kendi kızını veya kız kardeşini mehirsiz olarak başka birine verir, mukabilinde de onun kızını veya kız kardeşini yine mehirsizx olarak kendisi alırdı. Bir anlamda trampa evliliğidir. Rasulullah (sav) bu evliliği yasaklamıştır, sebebi de kadının hakkı olan mehrin kendisine verilmemesidir. Layık olduğu mehir kadına verildiği takdirde, bu evliliğin sakıncası yoktur. Halife Muaviye'nin uygulaması, muhtemelen sahip olduğu yanlış bir bilgiden dolayıdır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 15, /482

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ حَدَّثَنِى إِسْمَاعِيلُ عَنْ عَامِرٍ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِىٍّ رضى الله عنه - قَالَ إِسْمَاعِيلُ وَأُرَاهُ قَدْ رَفَعَهُ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم - أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لعن الله المحل و المحلل له."

Bize Ahmed b. Yunus, ona Züheyr, ona İsmail, ona Amir, ona el-Hâris, ona da Hz. Ali'nin (ra) rivayet ettiğine göre; Hz. Peygamber (sav), "hülle yapana ve yaptırana Allah lanet etsin," demiştir."

Açıklama: İslâm hukukuna göre karı-koca birbirlerinden kesin olarak ayrıldıktan sonra tekrar evlenmeleri câiz değildir. Tekrar evlenebilmeleri için, mutlaka kadının başka bir erkekle normal bir evlilik yapmalı, onunla gerdeğe girmelidir. Sonra yine normal bir şekilde ondan ayrılır veya kocası ölürse ilk kocası ile evlenebilir. İnsan bazen bu yasağı delmek için hileye başvurarak kısa süreli anlaşmalı bir evlilik yapar, sonra boşanıp ilk eşi ile yeniden nikâh kıyabilir. İşte Hz. Peygamber bu hileli yolla evlilik yapanları lanetlemektedir. Burada amaç, aile birliğini korumak, hırs ve kızgınla boşanma yoluna gitmemektir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 16, /482

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ وَعُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ - وَهَذَا لَفْظُ إِسْنَادِهِ - وَكِلاَهُمَا عَنْ وَكِيعٍ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ صَالِحٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَقِيلٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "أَيُّمَا عَبْدٍ تَزَوَّجَ بِغَيْرِ إِذْنِ مَوَالِيهِ فَهُوَ عَاهِرٌ."

Bize Ahmed b. Hanbel ve Osman b. Ebu Şeybe -ki bu metin onun isnadıyla gelen lafızlardır-, onların her ikisine de Veki', ona Hasan b. Salih, ona Abdullah b. Muhammed b. Akîl, ona da Cabir (ra), Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Efendisinden izinsiz olarak evlenen her köle zinakârdır."

Açıklama: Zinakârdır lafzı, nikâhın sahih olmadığını ifade etmektedir. Efendisinden izinsiz evlenen bir kölenin zina etmiş sayılması, ancak nikâhının bâtıl ve geçersiz olması halinde mümkün olur.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 17, /482

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ فَارِسٍ حَدَّثَنِى عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ أَيُّوبَ عَنِ ابْنِ أَبِى مُلَيْكَةَ بِهَذَا الْخَبَرِ قَالَ "فَسَكَتَ عَلِىٌّ عَنْ ذَلِكَ النِّكَاحِ."

Bize Muhammed b. Yahya b. Faris, ona Abdürrezzak, ona Mamer, ona ez-Zührî, ona Urve, ona Eyyüb, ona da İbn Ebu Müleyke bir önceki haberi rivayet etti. Bu rivayette şu cümle de vardır: "Hz. Ali bu nikâhtan bahsetmedi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 13, /481

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ وَقُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ - الْمَعْنَى - قَالَ أَحْمَدُ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ حَدَّثَنِى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى مُلَيْكَةَ الْقُرَشِىُّ التَّيْمِىُّ أَنَّ الْمِسْوَرَ بْنَ مَخْرَمَةَ حَدَّثَهُ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى الْمِنْبَرِ يَقُولُ "إِنَّ بَنِى هِشَامِ بْنِ الْمُغِيرَةِ اسْتَأْذَنُونِى أَنْ يُنْكِحُوا ابْنَتَهُمْ مِنْ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ فَلاَ آذَنُ ثُمَّ لاَ آذَنُ ثُمَّ لاَ آذَنُ إِلاَّ أَنْ يُرِيدَ ابْنُ أَبِى طَالِبٍ أَنْ يُطَلِّقَ ابْنَتِى وَيَنْكِحَ ابْنَتَهُمْ فَإِنَّمَا ابْنَتِى بَضْعَةٌ مِنِّى يُرِيبُنِى مَا أَرَابَهَا وَيُؤْذِينِى مَا آذَاهَا." [وَالإِخْبَارُ فِى حَدِيثِ أَحْمَدَ.]

Bize Ahmed b. Yunus ve Kuteybe b. Said -mana ile- ona el-Leys, ona Abdullah b. Ubeydullah b. Ebu Müleyke el-Kureşî et-Teymî, ona da Misver b. Mahreme, Rasulullah'ı (şav) minber üzerinde şöyle buyururken işittiğini söylemiştir: "Hişam b. el-Muğîra oğulları kızlarını Ali b. Ebu Talib'e nikahlamak için benden izin istediler. Ben izin vermiyorum. Tekrar ediyorum; izin vermiyorum. Tekrar ediyorum; izin vermiyorum. Ancak Ebu Talib'in oğlu Ali benim kızımı boşayıp onların kızıyla evlenmek isterse o başka. Çünkü kızım benden bir parçadır. Onu rahatsız eden şey beni de rahatsız eder ve onu üzen şey beni de üzer." [İhbar, yani Ahmed b. Yunus'un rivayetinde haddesenâ yerine ahberenâ lafzı yer almaktadır.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 13, /481

حَدَّثَنَا مُسَدَّدُ بْنُ مُسَرْهَدٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أُمَيَّةَ عَنِ الزُّهْرِىِّ قَالَ "كُنَّا عِنْدَ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ فَتَذَاكَرْنَا مُتْعَةَ النِّسَاءِ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يُقَالُ لَهُ رَبِيعُ بْنُ سَبْرَةَ أَشْهَدُ عَلَى أَبِى أَنَّهُ حَدَّثَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْهَا فِى حَجَّةِ الْوَدَاعِ."

Bize Müsedded b. Müserhed, ona Abdulvâris, ona İsmail b. Ümeyye, ona da ez-Zührî şöyle demiştir: "Bir gün Ömer b. Abdülazîz'in huzurunda bulunuyorduk. O sırada kadınlara mut'a nikâhı yapmayı konuşmaya başladık. Rabî' b. Sebre denilen bir adam, ben babamın, Rasulullah (sav) Veda Haccında mut'a nikâhını yasakladı, dediğine şâhid oldum dedi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 14, /481

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ فَارِسٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ رَبِيعِ بْنِ سَبْرَةَ عَنْ أَبِيهِ "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم حَرَّمَ مُتْعَةَ النِّسَاءِ."

Bize Muhammed b. Yahya b. Faris, ona Abdürrezzak, ona Mamer, ona ez-Zührî, ona Rebi' b. Sebre, ona da babasının haber verdiğine göre; "Hz. Peygamber (sav) kadınları mut'a nikâhı ile almayı haram kılmıştır."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 14, /482

حَدَّثَنَا الْقَعْنَبِىُّ عَنْ مَالِكٍ ح وَحَدَّثَنَا مُسَدَّدُ بْنُ مُسَرْهَدٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ كِلاَهُمَا عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنِ الشِّغَارِ." [زَادَ مُسَدَّدٌ فِى حَدِيثِهِ قُلْتُ لِنَافِعٍ مَا الشِّغَارُ قَالَ يَنْكِحُ ابْنَةَ الرَّجُلِ وَيُنْكِحُهُ ابْنَتَهُ بِغَيْرِ صَدَاقٍ وَيَنْكِحُ أُخْتَ الرَّجُلِ وَيُنْكِحُهُ أُخْتَهُ بِغَيْرِ صَدَاقٍ.]

Bize el-Ka'neb, ona da Malik; (T) Bize Müsedded b. Müserhed, ona Yahya, ona Ubeydullah, bunların her ikisine de Nafi', ona da İbn Ömer'den (ra) rivayet olunduğuna göre "Rasulullah (sav) Şigâr nikâhını yasakladı." [Müsedded rivayetine şu cümleyi de ekledi: Nafi'e, şigâr nikâhı nedir? diye sordum. Bir adamın mehirsiz olarak birinin kızını alması ve karşılığında da ona kendi kızını yine mehirsiz olarak vermesidir diye cevap verdi.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 15, /482

حَدَّثَنَا وَهْبُ بْنُ بَقِيَّةَ عَنْ خَالِدٍ عَنْ حُصَيْنٍ عَنْ عَامِرٍ عَنِ الْحَارِثِ الأَعْوَرِ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ فَرَأَيْنَا أَنَّهُ عَلِىٌّ - عَلَيْهِ السَّلاَمُ - عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِمَعْنَاهُ.

Bize Vehb b. Bakiyye, ona Halid, ona Husayn, ona Âmir, ona el-Hâris el-A'ver, ona da Hz. Peygamber'in ashabından biri -ki onun Hz. Ali (ra) olduğunu zannediyoruz- Rasulullah'tan (sav) önceki hadisle aynı manada rivayet etmiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Nikah 16, /482