حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى وَمُسَدَّدٌ قَالاَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ عَنْ لَيْثٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ مُصَرِّفٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: "رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَمْسَحُ رَأْسَهُ مَرَّةً وَاحِدَةً حَتَّى بَلَغَ الْقَذَالَ - وَهُوَ أَوَّلُ الْقَفَا -" [وَقَالَ مُسَدَّدٌ وَمَسَحَ رَأْسَهُ مِنْ مُقَدَّمِهِ إِلَى مُؤَخَّرِهِ حَتَّى أَخْرَجَ يَدَيْهِ مِنْ تَحْتِ أُذُنَيْهِ.] [قَالَ مُسَدَّدٌ فَحَدَّثْتُ بِهِ يَحْيَى فَأَنْكَرَهُ.] [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَسَمِعْتُ أَحْمَدَ يَقُولُ ابْنُ عُيَيْنَةَ زَعَمُوا كَانَ يُنْكِرُهُ وَيَقُولُ أَيْشِ هَذَا طَلْحَةُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ]

Bize Muhammed b. İsa ve Müsedded, onlara Abdulvâris, ona Leys, ona Talha b. Musarrif, ona babası (Musarrif b. Amr), ona da dedesi (Ka'b b. Amr) şöyle demiştir: "Ben Rasulullah'ı (sav) başını ensesine kadar bir kere mesh ederken gördüm. Bu, ensenin ilk kısmıdır. [Müsedded dedi ki: Başını başlangıcından bitimine kadar elleri kulaklarının altından çıkacak şekilde mesh etti.] [(Ebu Davud) dedi ki: Müsedded şöyle dedi: Bu rivayeti Yahya’ya sorduğumda o münker dedi.] [(Ebu Davud) şöyle dedi: Ben, Ahmed b. Hanbel'i şöyle derken işittim: İddiaya göre bu hadisi İbn Uyeyne de kabul etmemiş ve Talha babasından, o da kendi babasından rivayet etmiş. Bu nasıl bir senettir böyle! demiştir.]

Açıklama: الْقَذَالَ (kazâl), başın arkasındaki saç bitiminin başladığı yer olup ensenin başlangıç noktasıdır. Ravi, Rasulullah'ın (sav) mesh işlemine başın arkasındaki saç bitiminin başladığı yere kadar devam ettiğini belirtmektedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tahâret 50, /37

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى الأَنْصَارِىُّ حَدَّثَنَا مَعْنُ بْنُ عِيسَى الْقَزَّازُ حَدَّثَنَا مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَسَحَ رَأْسَهُ بِيَدَيْهِ فَأَقْبَلَ بِهِمَا وَأَدْبَرَ بَدَأَ بِمُقَدَّمِ رَأْسِهِ ثُمَّ ذَهَبَ بِهِمَا إِلَى قَفَاهُ ثُمَّ رَدَّهُمَا حَتَّى رَجَعَ إِلَى الْمَكَانِ الَّذِى بَدَأَ مِنْهُ ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ . قَالَ أَبُو عِيسَى وَفِى الْبَابِ عَنْ مُعَاوِيَةَ وَالْمِقْدَامِ بْنِ مَعْدِيكَرِبَ وَعَائِشَةَ . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ أَصَحُّ شَىْءٍ فِى هَذَا الْبَابِ وَأَحْسَنُ وَبِهِ يَقُولُ الشَّافِعِىُّ وَأَحْمَدُ وَإِسْحَاقُ .

Bize İshak b. Musa el-Ensarî, ona Ma'n b. İsa el-Kazzâz, ona Malik b. Enes, ona Amr b. Yahya, ona babası (Yahya b. Umâre), Abdullah b. Zeyd'in şöyle anlattığını rivayet etti: "Rasulullah (sav), başını iki eliyle önden arkaya doğru meshetti. Meshe başının ön kısmından başladı. Sonra ellerini başının arka tarafına doğru götürdü. Sonra da ellerini ileri geri hareket ettirerek ilk başladığı yere geri getirdi, ardından da ayaklarını yıkadı.” Tirmizî: Bu konuda Muaviye, Mikdâm b. Ma‘dîkerib ve Ayşe’den de hadis rivayet edilmiştir. Tirmizî: Abdullah b. Zeyd hadisi, bu konudaki en sahih ve en güzel olanıdır. Şâfiî, Ahmed (b. Hanbel) ve İshak’ın (b. Râhûye) görüşü de bu doğrultudadır.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 24, 1/47

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ الْمُفَضَّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَقِيلٍ عَنِ الرُّبَيِّعِ بِنْتِ مُعَوِّذِ بْنِ عَفْرَاءَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم مَسَحَ بِرَأْسِهِ مَرَّتَيْنِ بَدَأَ بِمُؤَخَّرِ رَأْسِهِ ثُمَّ بِمُقَدَّمِهِ وَبِأُذُنَيْهِ كِلْتَيْهِمَا ظُهُورِهِمَا وَبُطُونِهِمَا » . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ وَحَدِيثُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ أَصَحُّ مِنْ هَذَا وَأَجْوَدُ إِسْنَادًا . وَقَدْ ذَهَبَ بَعْضُ أَهْلِ الْكُوفَةِ إِلَى هَذَا الْحَدِيثِ مِنْهُمْ وَكِيعُ بْنُ الْجَرَّاحِ .

Bize Kuteybe b. Said, ona Bişr b. Mufaddal, ona Abdullah b. Muhammed b. Akil, ona da Rubeyyi' bt. Muavviz b. Afrâ şöyle dedi: "Rasulullah (sav) (bir defasında) başını iki kez mesh etti. (Şöylesine) Meshe başının arka tarafından (öne doğru meshetmekle) başladı, sonra da önden arkaya doğru mesh etti. İki kulağının hem içini hem dışını meshetti." Tirmizî: Bu hadis hasendir. Abdullah b. Zeyd'in hadisi ise bundan daha sahih ve sened açısından daha iyidir. Bazı Kufeliler uygulamalarını bu hadise göre yapmışlardır. Onlardan biri de Vekî' b. Cerrâh'tır.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 25, 1/48

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ أَبِى بُكَيْرٍ حَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَقِيلٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ « أَلاَ أَدُلُّكُمْ عَلَى مَا يُكَفِّرُ اللَّهُ بِهِ الْخَطَايَا وَيَزِيدُ بِهِ فِى الْحَسَنَاتِ » . قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ . قَالَ « إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ عَلَى الْمَكَارِهِ وَكَثْرَةُ الْخُطَا إِلَى الْمَسَاجِدِ وَانْتِظَارُ الصَّلاَةِ بَعْدَ الصَّلاَةِ » .

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Yahya b. Ebu Bükeyr, ona Züheyr b. Muhammed, ona Abdullah b. Muhammed b. Akîl, ona Said b. el-Müseyyeb, ona da Ebu Said el-Hudrî'nin rivayet ettiğine göre, Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: "Allah’ın günahları affetmesine ve hasenatı arttırmasına sebep olan şeyleri söyleyeyim mi?" Ashâb, "Buyur, ey Allah’ın Rasulü!" deyince, O (Rasulullah (sav)) "Güçlüklere rağmen adabına riayet ederek iyice abdest almak,, mescitlere gitmek için yürümek ve namazdan sonra diğer namazı beklemek" buyurdu.

Açıklama: Elbani bu hadisn hasen sahih olduğunu ifade etmiştir

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 49, /79