حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ أَخْبَرَنَا شَرِيكٌ عَنِ الْمِقْدَامِ بْنِ شُرَيْحٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: "مَنْ حَدَّثَكُمْ: ’أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَبُولُ قَائِمًا’، فَلاَ تُصَدِّقُوهُ. مَا كَانَ يَبُولُ إِلاَّ قَاعِدًا." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ عُمَرَ، وَبُرَيْدَةَ، وَعَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَسَنَةَ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ عَائِشَةَ، أَحْسَنُ شَىْءٍ فِى هَذَا الْبَابِ، وَأَصَحُّ. وَحَدِيثُ عُمَرَ، إِنَّمَا رُوِىَ مِنْ حَدِيثِ عَبْدِ الْكَرِيمِ بْنِ أَبِى الْمُخَارِقِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنْ عُمَرَ قَالَ: "رَآنِى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم وَأَنَا أَبُولُ قَائِمًا، فَقَالَ: ’يَا عُمَرُ، لاَ تَبُلْ قَائِمًا.’ فَمَا بُلْتُ قَائِمًا بَعْدُ." قَالَ أَبُو عِيسَى: وَإِنَّمَا رَفَعَ هَذَا الْحَدِيثَ، عَبْدُ الْكَرِيمِ بْنُ أَبِى الْمُخَارِقِ؛ وَهُوَ ضَعِيفٌ عِنْدَ أَهْلِ الْحَدِيثِ. ضَعَّفَهُ أَيُّوبُ السَّخْتِيَانِىُّ، وَتَكَلَّمَ فِيهِ. وَرَوَى عُبَيْدُ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ عُمَرُ رضى الله عنه: "مَا بُلْتُ قَائِمًا مُنْذُ أَسْلَمْتُ." وَهَذَا أَصَحُّ مِنْ حَدِيثِ عَبْدِ الْكَرِيمِ. وَحَدِيثُ بُرَيْدَةَ فِى هَذَا، غَيْرُ مَحْفُوظٍ. وَمَعْنَى النَّهْىِ عَنِ الْبَوْلِ قَائِمًا، عَلَى التَّأْدِيبِ لاَ عَلَى التَّحْرِيمِ. وَقَدْ رُوِىَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: "إِنَّ مِنَ الْجَفَاءِ، أَنْ تَبُولَ وَأَنْتَ قَائِمٌ."]

Bize Ali b. Hucr, ona Şerik *b. Abdullah), ona Mikdam b. Şurayh, ona da babası* Şureyh b. Hâni), Aişe’nin şöyle dediğini rivayet etti: "Kim size; 'Nebi'nin (sav) ayakta küçük abdestini giderdiğini' söylerse ona inanmayın. O (sav) sadece çömelerek ihtiyacını giderirdi.” [Tirmizî şöyle demiştir: Bu konuda Ömer, Büreyde ve Abdurrahman b. Hasene’den rivayet edilmiş hadisler de vardır. Ebu İsa (Tirmîzî) şöyle demiştir: Âişe hadisi, bu konuda rivayet edilen hadislerin en güzeli ve en sahihidir. Ömer’den nakledilen hadis ise, Abdülkerim b. Ebu Muhârik, ona Nafi, ona İbn Ömer, ona da Ömer senediyle rivayet edilmiştir. Rivayette Ömer şöyle demiştir: "Rasulullah (sav) beni ayakta küçük abdestimi yaparken gördü ve 'Ey Ömer, ayakta abdest bozma' buyurdu. Ben de bundan sonra hiç ayakta küçük abdestimi gidermedim." Bu hadisi sadece Abdülkerim b. Ebu Muhârik, Ömer’e nispet etmiştir. O ise, hadis âlimleri nezdinde zayıf bir kimsedir. Eyyub Sahtiyânî onu zayıf kabul etmiş ve hakkında cerh ifade eden lafızlar dile getirmiştir. Bize Ubeydullah, ona Nafi, ona da İbn Ömer, Ömer'in şöyle dediğini nakletmiştir: "Müslüman olduğumdan beri ayakta küçük abdestimi bozmadım." Bu hadis Abdülkerim’in hadisinden daha sahihtir. Bu konudaki Büreyde hadisi mahfûz değildir (güvenilir ravilerin rivayetine aykırıdır). Rasulullah'ın (sav) ayakta küçük abdesti bozmayı yasaklaması, haram hükmünde olmayıp âdâb kabilindendir. Abdullah İbn Mes’ûd’tan rivâyet edildiğine göre, o şöyle demiştir: "Görgüsüz (kaba) davranışlardan biri de ayakta abdest bozmaktır."]

Açıklama: Senette yer alan Şerik zayıf ravidir. Dolayısıyla burda en sahih derken makbul hadis olduğunu ifade etmiyor. Zayıf hadisler içinde makbule en yakın olduğunu gösteriyor.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 8, 1/17

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى قَالاَ حَدَّثَنَا وَهْبُ بْنُ جَرِيرٍ حَدَّثَنَا أَبِى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَبَانَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: "نَهَى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم أَنْ نَسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةَ بِبَوْلٍ. فَرَأَيْتُهُ قَبْلَ أَنْ يُقْبَضَ بِعَامٍ يَسْتَقْبِلُهَا." [وَفِى الْبَابِ عَنْ أَبِى قَتَادَةَ، وَعَائِشَةَ، وَعَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ جَابِرٍ فِى هَذَا الْبَابِ حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ.]

Bize Muhammed b. Beşşâr ve Muhammed b. Müsennâ, onlara Vehb b. Cerir, ona babası (Ebu Nadr Cerîr b. Hazım el-Ezdî), ona Muhammed b. İshak, ona Ebân b. Salih, ona da Mücahid (b. Cebr), Cabir b. Abdullah'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber (sav), kçük abdestimizi bozarken kıbleye dönmemizi yasaklamıştı. Fakat vefatından bir yıl önce kendisini kıbleye doğru (abdest bozarken) gördüm." [(Tirmizî şöyle demiştir:) Bu konuda Ebu Katade, Âişe ve Ammâr b. Yâsir'den de hadis rivayet edilmiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Cabir'in bu konudaki hadisi, hasen-garib bir hadistir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 7, 1/15

وَقَدْ رَوَى هَذَا الْحَدِيثَ ابْنُ لَهِيعَةَ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِى قَتَادَةَ: "أَنَّهُ رَأَى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَبُولُ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ." [حَدَّثَنَا بِذَلِكَ قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا ابْنُ لَهِيعَةَ. وَحَدِيثُ جَابِرٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم، أَصَحُّ مِنْ حَدِيثِ ابْنِ لَهِيعَةَ. وَابْنُ لَهِيعَةَ، ضَعِيفٌ عِنْدَ أَهْلِ الْحَدِيثِ. ضَعَّفَهُ يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الْقَطَّانُ وَغَيْرُهُ مِنْ قِبَلِ حِفْظِهِ.]

Bize İbn Lehî'a, ona da Ebu Zübeyr (Muhammed b. Müslim el-Kuraşî), Ebu Katade'nin (Haris b. Rib'î es-Sülemî) şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Ebu Katade, Hz. Peygamber'i (sav) kıbleye doğru küçük abdestini bozarken görmüştür." [Bize bu hadisi Kuteybe (b. Said es-Sekafî), ona da İbn Lehî'a rivayet etmiştir. Cabir'in Hz. Peygamber'ned (sav) rivayet ettiği hadis, İbn Lehî'a'nın hadisine göre daha sahihtir. Çünkü İbn Lehî'a, hadis âlimlerine göre zayıftır. Yahya b. Said el-Kattân ve diğer hadisçiler, hafızası bakımından onu zayıf saymışlardır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 7, 1/15

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى وَائِلٍ عَنْ حُذَيْفَةَ "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم أَتَى سُبَاطَةَ قَوْمٍ فَبَالَ عَلَيْهَا قَائِمًا فَأَتَيْتُهُ بِوَضُوءٍ فَذَهَبْتُ لأَتَأَخَّرَ عَنْهُ فَدَعَانِى حَتَّى كُنْتُ عِنْدَ عَقِبَيْهِ فَتَوَضَّأَ وَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ" . قَالَ أَبُو عِيسَى وَسَمِعْتُ الْجَارُودَ يَقُولُ سَمِعْتُ وَكِيعًا يُحَدِّثُ بِهَذَا الْحَدِيثِ عَنِ الأَعْمَشِ . ثُمَّ قَالَ وَكِيعٌ هَذَا أَصَحُّ حَدِيثٍ رُوِىَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى الْمَسْحِ . وَسَمِعْتُ أَبَا عَمَّارٍ الْحُسَيْنَ بْنَ حُرَيْثٍ يَقُولُ سَمِعْتُ وَكِيعًا فَذَكَرَ نَحْوَهُ . قَالَ أَبُو عِيسَى وَهَكَذَا رَوَى مَنْصُورٌ وَعُبَيْدَةُ الضَّبِّىُّ عَنْ أَبِى وَائِلٍ عَنْ حُذَيْفَةَ مِثْلَ رِوَايَةِ الأَعْمَشِ . وَرَوَى حَمَّادُ بْنُ أَبِى سُلَيْمَانَ وَعَاصِمُ بْنُ بَهْدَلَةَ عَنْ أَبِى وَائِلٍ عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَحَدِيثُ أَبِى وَائِلٍ عَنْ حُذَيْفَةَ أَصَحُّ . وَقَدْ رَخَّصَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ فِى الْبَوْلِ قَائِمًا . قَالَ أَبُو عِيسَى وَعَبِيدَةُ بْنُ عَمْرٍو السَّلْمَانِىُّ رَوَى عَنْهُ إِبْرَاهِيمُ النَّخَعِىُّ . وَعَبِيدَةُ مِنْ كِبَارِ التَّابِعِينَ يُرْوَى عَنْ عَبِيدَةَ أَنَّهُ قَالَ أَسْلَمْتُ قَبْلَ وَفَاةِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِسَنَتَيْنِ . وَعُبَيْدَةُ الضَّبِّىُّ صَاحِبُ إِبْرَاهِيمَ هُوَ عُبَيْدَةُ بْنُ مُعَتِّبٍ الضَّبِّىُّ وَيُكْنَى أَبَا عَبْدِ الْكَرِيمِ .

Bize Hennâd, ona Vekî, ona A’meş ona da Ebu Vâil, Huzeyfe’nin şöyle anlattığını rivayet etti: "Rasulullah (sav), bir topluluğun çöplüğüne geldi ve orada ayakta küçük abdest bozdu. O’na (sav) abdest suyu getirmiştim. Yanından uzaklaşmak için ayrılırken beni çağırdı. Ben de (gelip) hemen arkasında durdum. Abdest alıp mestleri üzerine meshetti". Ebu İsa (et-Tirmizî): Cârûd’dan işittim, o dedi ki: Vekî’in bu hadisi A’meş’den rivayet edip şöyle dediğini duydum: Rasulullah’tan (sav) mesh hakkında rivayet edilen en sahih hadis budur. Ebu Ammar el-Hüseyin b. Hureys’in "Veki’den işittim" diyerek rivayete başladığını ve bu hadisin benzerini naklettiğini duydum. Ebu İsa (et-Tirmizî): Mansur ve Ubeyde ed-Dabbî, Ebu Vâil vasıtası ile Huzeyfe’den A’meş'in rivayetinin benzerini bu şekilde rivayet etmişlerdir. Yine Hammâd b. Ebu Süleyman ve Asım b. Behdele, Ebu Vâil vasıtası ile Muğîra b. Şu’be’den Peygamberimiz’in (sav) hadisini rivayet etmişlerdir. Ebu Vâil’in Huzeyfe’den yaptığı rivayet daha sahihtir. Bazı âlimler, ayakta abdest bozmaya izin vermişlerdir. Ebu İsa (et-Tirmizî): İbrahim en-Nehaî Abîde b. Amr es Selmanî’den rivayette bulunmuştur. Abîde, tabiûn âlimlerinin büyüklerindendir. Onun şöyle dediği rivayet edilir: Ben Rasulullah’ın (sav) vefatından iki yıl önce Müslüman oldum. İbrahim’in arkadaşı Ubeyde ed-Dabbî, Abdülkerim diye künyelenen Ubeyde b. Muattib ed-Dabbî’dir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 9, 1/19

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ وَمَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ قَالاَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ أَبِى قَيْسٍ عَنْ هُزَيْلِ بْنِ شُرَحْبِيلَ عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ قَالَ: "تَوَضَّأَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم، وَمَسَحَ عَلَى الْجَوْرَبَيْنِ، وَالنَّعْلَيْنِ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَهُوَ قَوْلُ غَيْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ. وَبِهِ يَقُولُ: سُفْيَانُ الثَّوْرِىُّ، وَابْنُ الْمُبَارَكِ، وَالشَّافِعِىُّ، وَأَحْمَدُ، وَإِسْحَاقُ؛ قَالُوا: ’يَمْسَحُ عَلَى الْجَوْرَبَيْنِ، وَإِنْ لَمْ تَكُنْ نَعْلَيْنِ، إِذَا كَانَا ثَخِينَيْنِ.’ قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ أَبِى مُوسَى. قَالَ أَبُو عِيسَى: سَمِعْتُ صَالِحَ بْنَ مُحَمَّدٍ التِّرْمِذِىَّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا مُقَاتِلٍ السَّمَرْقَنْدِىَّ يَقُولُ: ’دَخَلْتُ عَلَى أَبِى حَنِيفَةَ فِى مَرَضِهِ الَّذِى مَاتَ فِيهِ، فَدَعَا بِمَاءٍ، فَتَوَضَّأَ. وَعَلَيْهِ جَوْرَبَانِ، فَمَسَحَ عَلَيْهِمَا، ثُمَّ قَالَ: ’فَعَلْتُ الْيَوْمَ شَيْئًا لَمْ أَكُنْ أَفْعَلُهُ؛ مَسَحْتُ عَلَى الْجَوْرَبَيْنِ، وَهُمَا غَيْرُ مُنَعَّلَيْنِ.’]

Bize Hennad (b. Serî et-Temimî) ve Mahmud b. Ğaylan, onlara Veki’ (b. Cerrah), ona Süfyan (es-Sevrî), ona Ebu Kays (Abdurrahman b. Servan), ona da Hüzeyl b. Şurahbil, Muğire b. Şu'be'nin şöyle anlattığını rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) abdest aldı. (Bu esnada) Çoraplarının ve nalınlarının (terliklerinin) üzerine mesh etti." [Ebu İsa (Tirmizî): 'Bu, hasen-sahih bir hadistir' demiştir. Âlimlerin bir çoğunun görüşü bu doğrultudadır. Süfyan es-Sevrî, İbn’ül Mübarek, Şâfiî, Ahmed (b. Hanbel) ve İshâk'ın görüşü böyledir. '(Dokumasının) sık dokunmuş olması ve altlarına taban geçirilmiş olması hâlinde çorap üzerine mesh edebilir.' demişlerdir. Bu konuda Ebu Musa’dan rivayet edilmiş hadis de vardır. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Salih b. Muhammed et-Tirmizî'yi, Ebu Mukatil es-Semerkandî’den nakille şöyle dediğini işittim: 'Vefatı ile sonuçlanan hastalığı günlerinde Ebu Hanife’nin yanına girmiştim. Su getirtti ve abdest aldı. Ayaklarında çorap vardı; onlara mesh etti ve: 'Bugün daha önce yapmadığım bir işi yaptım. Altlarına taban geçirilmediği halde, çoraplarımın üzerine mesh ettim.' dedi.']

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 74, 1/167

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الْقَطَّانُ عَنْ سُلَيْمَانَ التَّيْمِىِّ عَنْ بَكْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمُزَنِىِّ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ ابْنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: "تَوَضَّأَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم، وَمَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ وَالْعِمَامَةِ." قَالَ بَكْرٌ: وَقَدْ سَمِعْتُ مِنِ ابْنِ الْمُغِيرَةِ. [قَالَ: وَذَكَرَ مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ فِى هَذَا الْحَدِيثِ فِى مَوْضِعٍ آخَرَ: ’أَنَّهُ مَسَحَ عَلَى نَاصِيَتِهِ وَعِمَامَتِهِ.’ وَقَدْ رُوِىَ هَذَا الْحَدِيثُ مِنْ غَيْرِ وَجْهٍ عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ: ذَكَرَ بَعْضُهُمُ ’الْمَسْحَ عَلَى النَّاصِيَةِ وَالْعِمَامَةِ’، وَلَمْ يَذْكُرْ بَعْضُهُمُ ’النَّاصِيَةَ’. وَسَمِعْتُ أَحْمَدَ بْنَ الْحَسَنِ يَقُولُ: سَمِعْتُ أَحْمَدَ بْنَ حَنْبَلٍ يَقُولُ: ’مَا رَأَيْتُ بِعَيْنِى مِثْلَ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ الْقَطَّانِ.’ قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أُمَيَّةَ، وَسَلْمَانَ، وَثَوْبَانَ، وَأَبِى أُمَامَةَ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ، حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَهُوَ قَوْلُ غَيْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم، مِنْهُمْ: أَبُو بَكْرٍ، وَعُمَرُ، وَأَنَسٌ. وَبِهِ يَقُولُ الأَوْزَاعِىُّ، وَأَحْمَدُ، وَإِسْحَاقُ، قَالُوا: ’يَمْسَحُ عَلَى الْعِمَامَةِ.’ وَقَالَ غَيْرُ وَاحِدٍ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَالتَّابِعِينَ: ’لاَ يَمْسَحُ عَلَى الْعِمَامَةِ، إِلاَّ أَنْ يَمْسَحَ بِرَأْسِهِ مَعَ الْعِمَامَةِ. وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ، وَمَالِكِ بْنِ أَنَسٍ، وَابْنِ الْمُبَارَكِ، وَالشَّافِعِىِّ. قَالَ أَبُو عِيسَى: وَسَمِعْتُ الْجَارُودَ بْنَ مُعَاذٍ يَقُولُ: سَمِعْتُ وَكِيعَ بْنَ الْجَرَّاحِ يَقُولُ: ’إِنْ مَسَحَ عَلَى الْعِمَامَةِ، يُجْزِئُهُ لِلأَثَرِ.]

Bize Muhammed b. Beşşar, ona Yahya b. Said el-Kattan, ona Süleyman et-Teymî, on Bekir b. Abdullah el-Müzenî, ona Hasan (el-Basrî), ona da İbnü'l-Muğire b. Şu'be, babasının (Muğire b. Şu'be) şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), abdest aldı ve (bunu yaparken) mestlerinin ve sarığının üzerine mesh etti." (Ravilerden) Bekir b. Abdullah, 'Urve b. Muğira'dan işittim' demiştir. [Tirmizi şöyle demiştir: Muhammed b. Beşşar başka bir yerde bu hadisi 'Rasulullah (sav), perçemine (alnına) ve sarığına mesh etti.' lafızlarıyla nakletmiştir. Bu hadis Muğire b. Şu'be'den farklı yollarla nakledilmiştir. Bazı raviler, 'alnına ve sarığına mesh etti' şeklinde, bazı raviler ise, 'alnına mesh etti' lafızlarıyla nakletmişlerdir. Ahmed b. Hasan, Ahmed b. Hanbel'in: Yahya b. Said el Kattan gibisini görmedim.' dediğini söylemiştir. Bu konuda Amr b. Ümeyye, Selman, Sevban ve Ebû Ümâme’den rivayet edilen hadisler de vardır. Ebu İsa (Tirmizi) şöyle demiştir: Muğire b. Şu'be'nin bu hadisi, hasen sahihtir. Hz. Peygamber'in (sav) ashabından birçok âlimin görüşü bu hadis doğrultusundadır. Ebû Bekir, Ömer ve Enes bunlardan bazılarıdır. Evzâ'î, Ahmed (b. Hanbel) ve İshak da bu görüştedir. Bunlar: '(Başa mesh etmeden sadece) Sarık üzerine mesh edilebilir' demektedir. Hz. Peygamber'in (sav) ashabından ve tabiundan başka âlimler ise, 'Sadece sarık üzerine mesh edilemeyeceği, sarık ile beraber ancak başa (bir kısmına) da mesh edilirse geçerli olacağını' söylemektedir. Süfyan es Sevrî, Malik b. Enes, İbnü'l-Mübarek ve Şâfiî'nin görüşü de bu yöndedir. Ebu İsa (Tirmizî): Carûd b. Muâz'dan naklen, Vekî b. Cerrâh'ın: 'Sadece sarık üzerine mesh etmek hadislere göre yeterlidir.' dediğini söylemiştir.']

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 75, 1/170

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ مُسْهِرٍ عَنِ الأَعْمَشِ عَنِ الْحَكَمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى لَيْلَى عَنْ كَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ عَنْ بِلاَلٍ: "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم مَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ وَالْخِمَارِ."

Bize Hennad, ona Ali b. Müshir, ona A'meş, ona Hakem, ona Abdurrahman b. Ebu Leyla, ona da Ka'b b. Ucra'nın naklettiğine göre, Bilal şöyle demiştir: "Hz. Peygamber (sav), mestlerinin ve sarığının üzerine mesh etmiştir."

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 75, 1/172

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ الْمُفَضَّلِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ إِسْحَاقَ هُوَ الْقُرَشِىُّ عَنْ أَبِى عُبَيْدَةَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ قَالَ: سَأَلْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْمَسْحِ عَلَى الْخُفَّيْنِ، فَقَالَ: ’السُّنَّةُ، يَا ابْنَ أَخِى.’ قَالَ: وَسَأَلْتُهُ عَنِ الْمَسْحِ عَلَى الْعِمَامَةِ، فَقَالَ: ’أَمِسَّ الشَّعَرَ الْمَاءَ.’

Bize Kuteybe b. Said, ona Bişr b. Mufaddal, ona da Abdurrahman b. İshak el-Kureşî naklettiğine göre, Ebu Ubeyde b. Muhammed b. Ammar b. Yasir şöyle demiştir: Cabir b. Abdullah'a mestler üzerine meshi sordum. 'Ey Kardeşimin oğlu; bu sünnettir' cevabını verdi. Sarık üzerine mesh etmeyi de sordum. 'Saçına suyu değdir' dedi.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 75, 1/172

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ سَالِمِ بْنِ أَبِى الْجَعْدِ عَنْ كُرَيْبٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنْ خَالَتِهِ مَيْمُونَةَ قَالَتْ: "وَضَعْتُ لِلنَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم غُسْلاً فَاغْتَسَلَ مِنَ الْجَنَابَةِ: فَأَكْفَأَ الإِنَاءَ بِشِمَالِهِ عَلَى يَمِينِهِ، فَغَسَلَ كَفَّيْهِ. ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فِى الإِنَاءِ، فَأَفَاضَ عَلَى فَرْجِهِ، ثُمَّ دَلَكَ بِيَدِهِ الْحَائِطَ أَوِ الأَرْضَ. ثُمَّ مَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ، وَغَسَلَ وَجْهَهُ، وَذِرَاعَيْهِ. ثُمَّ أَفَاضَ عَلَى رَأْسِهِ ثَلاَثًا. ثُمَّ أَفَاضَ عَلَى سَائِرِ جَسَدِهِ. ثُمَّ تَنَحَّى فَغَسَلَ رِجْلَيْهِ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَفِى الْبَابِ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ، وَجَابِرٍ، وَأَبِى سَعِيدٍ، وَجُبَيْرِ بْنِ مُطْعِمٍ، وَأَبِى هُرَيْرَةَ.]

Bize Hennâd (b. Serî), ona Veki' (b. Cerrâh), ona A'meş (Süleyman b. Mihrân), ona Salim b. Ebu Ca'd, ona Küreyb (b. Ebu Müslim), ona da (Abdullah) b. Abbas, teyzesi Meymûne'nin (bt. Hâris) şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah'a (sav) gusül abdesti alması için su hazırladım. Cünüplükten dolayı şöyle gusül abdesti aldı: Önce sol eliyle su kabını eğerek sağ eline su döktü ve ellerini yıkadı. Ardından elini su kabına daldırdı ve (avucuyla aldığı suyu) avret yerine döktü, (elleriyle ovaladıktan) sonra elini duvara yahut toprağa sürttü (böylece ellerini temizledi). Sonra ağzına ve burnuna su verdi, yüzünü ve kollarını yıkadı. Başına üç sefer su döktü, ardında ntüm vücuduna su döktü (ve tüm vücudunu temizledi). En sonunda da kenara çekilerek ayaklarını yıkadı." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Bu konuda Ümmü Seleme, Cabir, Ebu Said, Cübeyr b. Mut'im ve Ebu Hureyre'den de hadis rivayet edilmiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 76, 1/173

حدثنا هناد و قتيبة قالا حدثنا وكيع عن إسرائيل عن أبي اسحق عن أبي عبيدة عن عبد الله قال : خرج النبي صلى الله عليه وسلم وسلم لحاجته فقال التمس لي ثلاثة أحجار قال فأتيته بحجرين وروثة فأخذ الحجرين وألقى الروثة قال إنها ركس [ قال أبو عيسى ] وهكذا روى قيس بن الربيع هذا الحديث عن أبي اسحق عن أبي عبيدة عن عبد الله نحو حديث إسرائيل وروى معمر و عمار بن رزيق عن أبي اسحق عن علقمة عن عبد الله وروى زهير عن أبي اسحق عن عبد الرحمن بن الأسود عن أبيه [ الأسود بن يزيد ] عن عيد الله وروى زكريا بن أبي زائدة عن أبي اسحق عن عبد الرحمن بن يزيد عن الأسود بن يزيد عن عبد الله وهذا حديث فيه اضطراب حدثنا محمد بن بشار [ العبدي ] حدثنا محمد بن جعفر حدثنا شعبة عن عمرو بن مرة قال سألت أبا عبيدة بن عبد الله هل تذكر من عبد الله شيثا ؟ قال لا [ قال أبو عيسى ] سألت عبد الله بن عبد الرحمن أي الروايات في هذا [ الحديث ] عن أبي اسحق أصح ؟ فلم يقض فيه بشيء وسألت محمدا عن هذا ؟ فلم يقض فيه بشيء وكأنه رأى حديث زهير عن أبي اسحق عن عبد الرحمن بن الأسود عن أبيه عن عبد الله أشبه ووضعه في كتاب الجامع [ قال أبو عيسى ] وأصح شيء في هذا عندي حديث اسرائيل و قيس عن أبي اسحق [ عن أبي عبيدة عن عبد الله لأن اسرائيل أثبت وأحفظ لحديث أبي اسحق ] من هؤلاء وتابعه على ذلك قيس بن الربيع [ قال أبو عيسى ] وسمعت أبا موسى محمد بن المثنى يقول سمعت عبد الرحمن بن مهدي يقول ما فاتني الذي فاتني من حديث سفيان الثوري عن أبي اسحق إلا لما اتكلت به على اسرائيل لأنه كان يأتي به أتم قال أبو عيسى و زهير في أبي اسحق ليس بذاك لأن سماعه منه بآخرة [ قال و ] سمعت أحمد بن الحسن [ الترمذي ] يقول سمعت أحمد بن حنبل يقول إذا سمعت الحديث عن زائدة و زهير فلا تبالي أن لا [ تسمعه ] من غيرهما إلا حديث أبي إسحق وأبو إسحق اسمه عمرو بن عبد الله السبيعي الهمذاني و أبو عبيدة بن عبد الله بن مسعود لم يسمع من أبيه و لا يعرف اسمه.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 13, 1/25