حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الأَعْلَى الصَّنْعَانِىُّ حَدَّثَنَا سَلَمَةُ بْنُ رَجَاءٍ حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ جَمِيلٍ حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِى أُمَامَةَ الْبَاهِلِىِّ قَالَ: " ذُكِرَ لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم رَجُلاَنِ أَحَدُهُمَا عَابِدٌ وَالآخَرُ عَالِمٌ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ' فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِى عَلَى أَدْنَاكُمْ ' ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ' إِنَّ اللَّهَ وَمَلاَئِكَتَهُ وَأَهْلَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِين حَتَّى النَّمْلَةَ فِى جُحْرِهَا وَحَتَّى الْحُوتَ لَيُصَلُّونَ عَلَى مُعَلِّمِ النَّاسِ الْخَيْرَ " [ قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ . قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَمَّارٍ الْحُسَيْنَ بْنَ حُرَيْثٍ الْخُزَاعِىَّ يَقُولُ سَمِعْتُ الْفُضَيْلَ بْنَ عِيَاضٍ يَقُولُ :عَالِمٌ عَامِلٌ مُعَلِّمٌ يُدْعَى كَبِيرًا فِى مَلَكُوتِ السَّمَوَاتِ .]

Bize Muhammed b. Abdüla‘lâ es-San‘anî, ona Seleme b. Recâ’, ona Velîd b. Cemil, ona da Kasım Ebu Abdurrahman, Ebu Ümâme el-Bâhilî’nin şöyle dediğini nakletmiştir: "Rasulullah’a (sav) biri âbid diğeri âlim olan iki kişiden bahsedildi. Bunun üzerine o: Âlimin âbide üstünlüğü benim sizin (mertebece) en düşük olanınıza üstünlüğüm gibidir, buyurdu. Sonra Rasulullah (sav) şöyle dedi: Şüphesiz insanlara hayrı öğretene Allah merhamet, melekleri, göklerin ve yerlerin ehli, hatta yuvasındaki karınca ve hatta balık bile dua ederler." [Ebu İsa et-Tirmizî şöyle demiştir: Bu, garib hadistir. Ebu Ammar Hüseyin b. Hureys el-Huzâî’yi şöyle derken işittim: Fudayl b. İyâz’dan işittim, şöyle diyordu: Âlim, ilmiyle amel eden ve onu öğreten kimse gökler âleminde büyük kişi olarak çağrılır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 19, 5/50

حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ أَخْبَرَنَا الْوَلِيدُ بْنُ جَمِيلٍ عَنِ الْقَاسِمِ أَبِى عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِى أُمَامَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « أَفْضَلُ الصَّدَقَاتِ ظِلُّ فُسْطَاطٍ فِى سَبِيلِ اللَّهِ وَمَنِيحَةُ خَادِمٍ فِى سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ طَرُوقَةُ فَحْلٍ فِى سَبِيلِ اللَّهِ » . قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ غَرِيبٌ وَهُوَ أَصَحُّ عِنْدِى مِنْ حَدِيثِ مُعَاوِيَةَ بْنِ صَالِحٍ .

Açıklama: Arapça metnin başına Tirmizî'nin senetteki hocası زِيَادُ بْنُ أَيُّوبَ eklenmeli.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Fedâilü'l-cihâd 5, 4/168

أَخْبَرَنَا يَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ جَمِيلٍ الْكِنَانِىُّ حَدَّثَنَا مَكْحُولٌ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِى عَلَى أَدْنَاكُمْ ». ثُمَّ تَلاَ هَذِهِ الآيَةَ {إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ} إِنَّ اللَّهَ وَمَلاَئِكَتَهُ وَأَهْلَ سَمَوَاتِهِ وَأَرَضِيهِ وَالنُّونَ فِى الْبَحْرِ يُصَلُّونَ عَلَى الَّذِينَ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ الْخَيْرَ.

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِي عَلَى أَدْنَاكُمْ

• Dârimî Sünen-i Dârimî Mukaddime 29, 1/334

حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنُ حُمَيْدِ بْنِ كَاسِبٍ حَدَّثَنَا سَلَمَةُ بْنُ رَجَاءٍ عَنِ الْوَلِيدِ بْنِ جَمِيلٍ الدِّمَشْقِىِّ أَنَّهُ سَمِعَ الْقَاسِمَ بْنَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ يُحَدِّثُ عَنْ أَبِى أُمَامَةَ قَالَ مَرَّ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم عَلَى رَجُلٍ نَائِمٍ فِى الْمَسْجِدِ مُنْبَطِحٍ عَلَى وَجْهِهِ فَضَرَبَهُ بِرِجْلِهِ وَقَالَ « قُمْ وَاقْعُدْ فَإِنَّهَا نَوْمَةٌ جَهَنَّمِيَّةٌ » .

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Edeb 27, /599

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بن عَمْرٍو الْخَلالُ الْمَكِّيُّ، حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بن حُمَيْدٍ، حَدَّثَنَا سَلَمَةُ بن رَجَاءٍ، عَنِ الْوَلِيدِ بن جَمِيلٍ، عَنِ الْقَاسِمِ، عَنْ أَبِي أُمَامَةَ، قَالَ: مَرَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى رَجُلٍ مُنْبَطِحٍ عَلَى وَجْهِهِ، فَضَرَبَهُ بِرِجْلِهِ، وَقَالَ:"قُمْ، فَإِنَّهَا نَوْمَةٌ جَهَنَّمِيَّةٌ".

• Taberânî Mu'cem-i kebîr Sudey b. Aclan Ebu Ümame el-Bahilî 7914, 6/2073

حدثنا محمود قال حدثنا يزيد قال أخبرنا الوليد بن جميل الكندي عن القاسم بن عبد الرحمن عن أبى أمامة قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : من رحم ولو ذبيحة رحمه الله يوم القيامة

• Buhârî el-Edebü'l-Müfred 381, /313