حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ سُلَيْمَانَ - وَهُوَ ابْنُ عِكْرِمَةَ بْنِ خَالِدٍ الْمَخْزُومِىُّ - عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ حَدَّثَنِى ابْنُ أَبِى حُسَيْنٍ أَنَّ أَبَا بَكْرِ بْنَ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حَزْمٍ أَخْبَرَهُ أَنَّ عُمَرَ بْنَ عَبْدِ الْعَزِيزِ حَدَّثَهُ عَنْ حَدِيثِ أَبِى بَكْرِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ حَدِيثِ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى الرَّجُلِ الَّذِى يُعْدِمُ إِذَا وُجِدَ عِنْدَهُ الْمَتَاعُ وَلَمْ يُفَرِّقْهُ "أَنَّهُ لِصَاحِبِهِ الَّذِى بَاعَهُ."

Bize İbn Ebu Ömer, ona Hişam b. Süleyman b. İkrime b. Halid el-Mahzumî, ona İbn Cüreyc, ona İbn Ebu Hüseyin, ona Ebu Bekir b. Muhammed b. Amr b. Hazm, ona Ömer b. Abdulaziz, ona Ebu Bekir b. Abdurrahman ona da Ebu Hureyre şöyle rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) iflas edip de satın aldığı mal elinde bulunan ve o malda herhangi bir tasarrufta veya değiştirmede bulunmayan kişi hakkında "(müşterinin elindeki) mal, onu satan sahibine aittir" buyurdu.

• Müslim Sahîh-i Müslim Müsâkât ve'l-Müzâra 3989, /649

حَدَّثَنَا أَبُو كُرَيْبٍ حَدَّثَنَا رِشْدِينُ بْنُ سَعْدٍ وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ الْمُحَارِبِىُّ وَأَبُو أُسَامَةَ وَجَعْفَرُ بْنُ عَوْنٍ عَنِ ابْنِ أَنْعُمٍ (ح) قَالَ أَبُو كُرَيْبٍ وَحَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنِ ابْنِ أَنْعُمٍ عَنِ عِمْرَانَ بْنِ عَبْدٍ الْمَعَافِرِىِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِنَّ الدَّيْنَ يُقْضَى مِنْ صَاحِبِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِذَا مَاتَ، إِلاَّ مَنْ يَدِينُ فِى ثَلاَثِ خِلاَلٍ؛ الرَّجُلُ تَضْعُفُ قُوَّتُهُ فِى سَبِيلِ اللَّهِ فَيَسْتَدِينُ يَتَقَوَّى بِهِ لِعَدُوِّ اللَّهِ وَعَدُوِّهِ، وَرَجُلٌ يَمُوتُ عِنْدَهُ مُسْلِمٌ لاَ يَجِدُ مَا يُكَفِّنُهُ وَيُوَارِيهِ إِلاَّ بِدَيْنٍ، وَرَجُلٌ خَافَ اللَّهَ عَلَى نَفْسِهِ الْعُزْبَةَ فَيَنْكِحُ خَشْيَةً عَلَى دِينِهِ. فَإِنَّ اللَّهَ يَقْضِى عَنْ هَؤُلاَءِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ."

Bize Ebu Küreyb (Muhammed b. Alâ), ona Rişdîn b. Sa'd, Abdurrahman el-Muhâribî, Ebu Üsâme (Hammâd b. Üsame) ve Cafer b. Avn, onlara İbn En'um; T Bize Ebu Küreyb, ona Süfyan (es-Sevrî), ona İbn En'um, onlara İmran b. Abdülmeâfirî, ona da Abdullah b. Amr, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Borçlu öldüğünde, kıyamet günü bu borç mutlaka kendisinden tahsil edilir. Ancak şu üç sebepten biriyle borçlanan kişi bunun dışındadır: Allah yolunda cihat için gücü tükenip de Allah'ın ve kendisinin düşmanlarına karşı güç toplamak için borçlanan kişi; yanında müslüman biri vefat edip de onu kefenlemek ve defnetmek için borçlanmaktan başka çaresi olmayan kişi; bekarlıktan dolayı Allah'a karşı günah işlemekten korkup da dini konusunda endişelendiği için borçlanıp evlenen kişi. Şüphesiz Allah (cc), kıyamet günü bu kimseler adına onların borçlarını ödeyecektir."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Sadakât 21, /390

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ وَعَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ قَالاَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ عَيَّاشٍ عَنْ شُرَحْبِيلَ بْنِ مُسْلِمٍ الْخَوْلاَنِىِّ عَنْ أَبِى أُمَامَةَ قَالَ: "سَمِعْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ فِى خُطْبَتِهِ عَامَ حَجَّةِ الْوَدَاعِ؛ الْعَارِيَةُ مُؤَدَّاةٌ، وَالزَّعِيمُ غَارِمٌ، وَالدَّيْنُ مَقْضِىٌّ." [قَالَ أَبُو عِيسَى وَفِى الْبَابِ عَنْ سَمُرَةَ وَصَفْوَانَ بْنِ أُمَيَّةَ وَأَنَسٍ. قَالَ وَحَدِيثُ أَبِى أُمَامَةَ حَدِيثٌ حَسَ غريب. وَقَدْ رُوِىَ عَنْ أَبِى أُمَامَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَيْضًا مِنْ غَيْرِ هَذَا الْوَجْهِ.]

Bize Hennâd ve Ali b. Hucr, onlara İsmail b. Ayyâş, ona Şurahbîl b. Müslim el-Havlânî, ona da Ebu Ümâme şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah'ı (sav) Vedâ haccı yılında verdiği bir hutbede şöyle derken duydum: Ödünç alınan mal, sahibine geri iade edilir. Kefil olan kişi, borcu öder. Alınan borç da geri ödenir." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu konuda Semura, Safvân b. Ümeyye ve Enes'ten de hadis nakledilmiştir. Ebu Ümâme'nin naklettiği bu hadis hasen-garîbdir. Ayrıca bu hadis, Ebu Ümâme - Hz. Peygamber vasıtasıyla birçok tarikten de nakledilmiştir.]

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: الْعَارِيَةُ مُؤَدَّاةٌ وَالزَّعِيمُ غَارِمٌ

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Buyû' 39, 3/565

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يُونُسَ حَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ أَخْبَرَنِى أَبُو بَكْرِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حَزْمٍ أَنَّ عُمَرَ بْنَ عَبْدِ الْعَزِيزِ أَخْبَرَهُ أَنَّ أَبَا بَكْرِ بْنَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَارِثِ بْنِ هِشَامٍ أَخْبَرَهُ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم - أَوْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ "مَنْ أَدْرَكَ مَالَهُ بِعَيْنِهِ عِنْدَ رَجُلٍ قَدْ أَفْلَسَ - أَوْ إِنْسَانٍ قَدْ أَفْلَسَ - فَهُوَ أَحَقُّ بِهِ مِنْ غَيْرِهِ."

Bize Ahmed b. Abdullah b. Yunus, ona Züheyr b. Harb, ona Yahya b. Said, ona Ebu Bekir b. Muhammed b. Amr b. Hazm, ona Ömer b. Abdulaziz, ona Ebu Bekir b. Abdurrahman b. Haris b. Hişam, ona da Ebu Hureyre (ra) Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Bir kimse iflas eden bir adamın -veya iflas eden bir insanın- yanında malına olduğu gibi yetişirse, o mala başkalarından daha fazla hak sahibidir."

• Müslim Sahîh-i Müslim Müsâkât ve'l-Müzâra 3987, /648

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمِنْهَالِ حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِى عَرُوبَةَ عَنْ قَتَادَةَ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ سَمُرَةَ بْنِ جُنْدُبٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "عَلَى الْيَدِ مَا أَخَذَتْ حَتَّى تُؤَدِّيَهُ."

Bize Muhammed b. Minhâl, ona Yezid b. Zürey, ona Said b. Ebu Arûbe, ona Katâde (b. Diâme), ona Hasan (el-Basrî), ona da Semüre b. Cundeb, Rasulullah’ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Bir kişinin almış olduğu şey (borç veya ödünç mal), geri iade edilinceye kadar sahibinin üzerinde bir yüktür."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Buyû' 56, 3/1691