حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى - يَعْنِى ابْنَ سَعِيدٍ - عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ غَلاَبٍ؛ (ح) وَحَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ أَخْبَرَنِى حَاجِبُ بْنُ عُمَرَ - جَمِيعًا الْمَعْنَى - عَنِ الْحَكَمِ بْنِ الأَعْرَجِ قَالَ: "أَتَيْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ وَهُوَ مُتَوَسِّدٌ رِدَاءَهُ فِى الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَسَأَلْتُهُ عَنْ صَوْمِ يَوْمِ عَاشُورَاءَ فَقَالَ إِذَا رَأَيْتَ هِلاَلَ الْمُحَرَّمِ فَاعْدُدْ، فَإِذَا كَانَ يَوْمُ التَّاسِعِ فَأَصْبِحْ صَائِمًا. فَقُلْتُ كَذَا كَانَ مُحَمَّدٌ صلى الله عليه وسلم يَصُومُ؟ فَقَالَ كَذَلِكَ كَانَ مُحَمَّدٌ صلى الله عليه وسلم يَصُومُ."

Bize Müsedded, ona Yahya b. Said, ona Muaviye b. Ğalâb; (T) Bize Müsedded, ona İsmail, ona Hâcib b. Ömer, onlara da Hakem b. A'rec -aynı manada- şöyle rivayet etmiştir: "Mescid-i Harâm'da gömleğini yastık yapıp uzanmakta olan İbn Abbas'ın yanına geldim ve ona aşure orucu (zamanı) hakkında sordum. O da şöyle cevapladı: 'Muharrem hilalini gördüğünde günleri saymaya başla. Dokuzuncu gün olduğunda oruçlu olarak sabahla.' Ben 'Muhammed (sav) de mi böyle oruç tutuyordu?' dediğimde, o 'Muhammed (sav) de böyle tutuyordu' dedi."

Açıklama: O dönemde Arapların da kullandığı ay takvimine göre günler akşam namazıyla başladığı için, dokuzuncu günün oruçlu olarak sabahlanması, geceleyin veya sabahında oruca niyetlenmesi demektir. Bizim bugün kullandığımız güneş takvimine göre hadisi anlamamak gerekir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 65, /568

حَدَّثَنَا زِيَادُ بْنُ أَيُّوبَ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ حَدَّثَنَا أَبُو بِشْرٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "لَمَّا قَدِمَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم الْمَدِينَةَ وَجَدَ الْيَهُودَ يَصُومُونَ عَاشُورَاءَ، فَسُئِلُوا عَنْ ذَلِكَ فَقَالُوا هَذَا الْيَوْمُ الَّذِى أَظْهَرَ اللَّهُ فِيهِ مُوسَى عَلَى فِرْعَوْنَ، وَنَحْنُ نَصُومُهُ تَعْظِيمًا لَهُ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَحْنُ أَوْلَى بِمُوسَى مِنْكُمْ، وَأَمَرَ بِصِيَامِهِ."

Bize Ziyâd b. Eyyûb, ona Hüşeym, ona Ebu Bişr, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Nebî (sav) Medine'ye hicret ettiğinde, Yahudilerin aşure orucunu tuttuklarını gördü. Onlara bunun hakkında sorulduğunda, 'Bu, Firavun'a karşı Musa'ya Allah'ın zafer bahşettiği gündür. Biz de o günü tazim için bu orucu tutuyoruz' dediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) 'Bizler, Musa'ya sizden daha çok layığızdır' buyurdu ve aşure orucunun tutulmasını emretti."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 64, /567

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ دَاوُدَ الْمَهْرِىُّ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يَحْيَى بْنُ أَيُّوبَ أَنَّ إِسْمَاعِيلَ بْنَ أُمَيَّةَ الْقُرَشِىَّ حَدَّثَهُ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا غَطَفَانَ يَقُولُ سَمِعْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ يَقُولُ: "حِينَ صَامَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَوْمَ عَاشُورَاءَ وَأَمَرَنَا بِصِيَامِهِ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّهُ يَوْمٌ تُعَظِّمُهُ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَإِذَا كَانَ الْعَامُ الْمُقْبِلُ صُمْنَا يَوْمَ التَّاسِعِ. فَلَمْ يَأْتِ الْعَامُ الْمُقْبِلُ حَتَّى تُوُفِّىَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم."

Bize Süleyman b. Davud el-Mehri, ona İbn Vehb, ona Yahya b. Eyyûb, ona İsmail b. Ümeyye el-Kuraşî, ona da Ebu Ğatafan, Abdullah b. Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) aşure günü oruç tutup bize de tutulmasını emrettiğinde, dediler ki 'Ya Rasulallah! O, Yahudi ve Hristiyanların tazim ettikleri bir gündür.' Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) 'Öyleyse biz gelecek sene, (muharremin) dokuzuncu gününde de oruç tutarız' buyurdu. Ancak Nebî (sav), ertesi sene gelmeden vefat etti."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 65, /567

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمِنْهَالِ حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ حَدَّثَنَا سَعِيدٌ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مَسْلَمَةَ عَنْ عَمِّهِ: "أَنَّ أَسْلَمَ أَتَتِ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ صُمْتُمْ يَوْمَكُمْ هَذَا؟ قَالُوا لاَ . قَالَ فَأَتِمُّوا بَقِيَّةَ يَوْمِكُمْ وَاقْضُوهُ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ يَعْنِى يَوْمَ عَاشُورَاءَ.]

Bize Muhammed b. Minhâl, ona Yezid b. Zürey', ona Said, ona Katâde, ona da Abdurrahman b. Mesleme, amcasından şöyle rivayet etmiştir: "Eslem kabilesi, Nebî'ye (sav) geldiler. Rasulullah (sav) onlara 'Bu gün oruca niyetlendiniz mi?' buyurdu. 'Hayır' dediklerinde, Hz. Peygamber (sav) 'Öyleyse gününüzün kalan kısmını oruçlu geçirin, sonra da bu orucu kaza edin' buyurdu." [Ebû Davud şöyle demiştir: Hz. Peygamber (sav) aşura gününü kastetmiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 66, /568

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ عَاصِمِ بْنِ بَهْدَلَةَ عَنْ سَوَاءٍ الْخُزَاعِىِّ عَنْ حَفْصَةَ قَالَتْ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَصُومُ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ مِنَ الشَّهْرِ الاِثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ وَالاِثْنَيْنِ مِنَ الْجُمُعَةِ الأُخْرَى."

Bize Musa b. İsmail, ona Hammâd, ona Asım b. Behdele, ona da Sevâ el-Huzâî, Hafsa'nın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), (ayın ilk) pazartesi ile perşembe günleri ile son haftasındaki pazartesi günü olmak üzere, ayın üç gününde oruç tutardı."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 69, /569

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ وَوَكِيعٌ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ يُضَاعَفُ الْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إِلَى مَا شَاءَ اللَّهُ، يَقُولُ اللَّهُ إِلاَّ الصَّوْمَ، فَإِنَّهُ لِى وَأَنَا أَجْزِى بِهِ. يَدَعُ شَهْوَتَهُ وَطَعَامَهُ مِنْ أَجْلِى. لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ؛ فَرْحَةٌ عِنْدَ فِطْرِهِ وَفَرْحَةٌ عِنْدَ لِقَاءِ رَبِّهِ. وَلَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Ebu Muâviye ve Vekî, o ikisine A'meş, ona Ebu Sâlih, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Adem oğlunun her güzel ameli(nin sevabı), on katından yedi yüz katına kadar, Allah'ın dilediğince katlanır. Allah (cc) şöyle buyurur: 'Oruç bundan istisnadır. Çünkü oruç benim rızam için yapılır ve onun karşılığını da (hakkıyla ancak) ben veririm. Kulum şehvetini ve yemesini benim için bırakmıştır.' İftarını yaptığında bir sevinç ve Rabbine kavuştuğunda bir sevinç olmak üzere, oruçlu için iki sevinç (vakti) vardır. Vallahi oruçlunun ağız kokusu, Allah katında misk kokusundan daha hoştur."

Açıklama: ''كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ يُضَاعَفُ الْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إِلَى مَا شَاءَ اللَّهُ'' ifadesi tercüme edilirken, güzel bir Türkçe adına Arapça dil kaidelerinde nisbeten esnek davranılmıştır Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ لَهُ إِلاَّ الصِّيَامَ هُوَ لِى وَأَنَا أَجْزِى بِهِ

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi's-sıyâm 1, /264

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى وَمُسَدَّدٌ - وَالإِخْبَارُ فِى حَدِيثِ أَحْمَدَ - قَالُوا حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ سَمِعْتُ عَمْرًا قَالَ أَخْبَرَنِى عَمْرُو بْنُ أَوْسٍ سَمِعَهُ مِنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ قَالَ لِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "أَحَبُّ الصِّيَامِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى صِيَامُ دَاوُدَ، وَأَحَبُّ الصَّلاَةِ إِلَى اللَّهِ صَلاَةُ دَاوُدَ، كَانَ يَنَامُ نِصْفَهُ وَيَقُومُ ثُلُثَهُ وَيَنَامُ سُدُسَهُ. وَكَانَ يُفْطِرُ يَوْمًا وَيَصُومُ يَوْمًا."

Bize Ahmed b. Hanbel, Muhammed b. İsa ve Müsedded, - Ahmed b. Hanbel'in rivayetinde tahdis değil ihbâr lafzı geçmektedir - onlara Süfyân, ona Amr, ona Amr b. Evs, ona da Abdullah b. Amr, Hz. Peygamber'in (sav) kendisine şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Allah teâlâ'ya en sevimli gelen oruç, Davud'un (as) orucudur. Allah'a (cc) en sevimli gelen namaz da Davud'un (as) namazıdır. O, gecenin yarısında uyur, üçte birini namaz kılarak geçirir, altıda birinde yine uyurdu. Bir güç oruç tutmaz, bir gün tutardı."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 67, /568

حَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ فُضَيْلٍ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ هُنَيْدَةَ الْخُزَاعِىِّ عَنْ أُمِّهِ قَالَتْ: "دَخَلْتُ عَلَى أُمِّ سَلَمَةَ فَسَأَلْتُهَا عَنِ الصِّيَامِ فَقَالَتْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَأْمُرُنِى أَنْ أَصُومَ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ أَوَّلُهَا الاِثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ."

Bize Züheyr b. Harb, ona Muhammed b. Fudayl, ona Hasan b. Ubeydullah, ona da Hüneyde el-Huzâî, annesinin şöyle rivayet etmiştir: "Ümmü Seleme'nin yanına girip ona oruç hakkında sordum. O 'Rasulullah (sav) bana ilk ikisi pazartesi ve perşembe olmak üzere, her ayın üç gününde oruç tutmamı emrederdi' dedi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 69, /569

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا جَرِيرُ بْنُ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ يَزِيدَ بْنِ أَبِى زِيَادٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَارِثِ عَنْ أُمِّ هَانِئٍ قَالَتْ: "لَمَّا كَانَ يَوْمُ الْفَتْحِ فَتْحِ مَكَّةَ جَاءَتْ فَاطِمَةُ فَجَلَسَتْ عَنْ يَسَارِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَأُمُّ هَانِئٍ عَنْ يَمِينِهِ قَالَتْ فَجَاءَتِ الْوَلِيدَةُ بِإِنَاءٍ فِيهِ شَرَابٌ فَنَاوَلَتْهُ فَشَرِبَ مِنْهُ ثُمَّ نَاوَلَهُ أُمَّ هَانِئٍ فَشَرِبَتْ مِنْهُ فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ لَقَدْ أَفْطَرْتُ وَكُنْتُ صَائِمَةً. فَقَالَ لَهَا أَكُنْتِ تَقْضِينَ شَيْئًا؟ قَالَتْ لاَ. قَالَ فَلاَ يَضُرُّكِ إِنْ كَانَ تَطَوُّعًا."

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Cerîr b. Abdulhamid, ona Yezid b. Ebu Ziyâd, ona da Abdullah b. Hâris, Ümmü Hâni'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Mekke'nin fethi gününde Fatıma gelip Rasulullah'ın (sav) soluna oturdu. Ben (Ümmi Hâni) de Hz. Peygamber'in (sav) sağında idim. Küçük bir kız çocuğu, içerisinde içecek olan bir kap getirip onu Nebî'ye (sav) verdi. Hz. Peygamber (sav) ondan içti ve sonra onu bana (Ümmü Hani'e) verdi. Ben de ondan içtim. Derken 'Ya Rasulallah! Ben oruçluydum, orucumu bozdum' dedim. Hz. Peygamber (sav) 'Kaza orucu mu tutuyordun?' diye sordu. 'Hayır' deyince, 'Nafile ise bir zararı olmaz' buyurdu."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 72, /570

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى حَيْوَةُ بْنُ شُرَيْحٍ عَنِ ابْنِ الْهَادِ عَنْ زُمَيْلٍ مَوْلَى عُرْوَةَ عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: "أُهْدِىَ لِى وَلِحَفْصَةَ طَعَامٌ وَكُنَّا صَائِمَتَيْنِ. فَأَفْطَرْنَا ثُمَّ دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقُلْنَا لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا أُهْدِيَتْ لَنَا هَدِيَّةٌ فَاشْتَهَيْنَاهَا فَأَفْطَرْنَا؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لاَ عَلَيْكُمَا، صُومَا مَكَانَهُ يَوْمًا آخَرَ."

Bize Ahmed b. Salih, ona Abdullah b. Vehb, ona Hayve b. Şurayh, ona İbn Hâd, ona Urve'nin azatlısı olan Zümeyl, ona da Urve b. Zübeyr, Âişe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Oruçlu iken, bana ve Hafsa'ya hediye olarak bir yemek getirildi. (Onu yiyip) orucumuzu bozduk. Ardından Hz. Peygamber (sav) odaya girince ona, 'Ya Rasulallah! Bize bir (yemek) hediye sunuldu. Onu canımız çekti, biz de (yiyip) orucumuzu bozduk' dedik. Hz. Peygamber (sav) 'Zararı yok, onun yerine başka bir gün oruç tutun' buyurdu."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 73, /570