وَحَدَّثَنِيهِ زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ عُمَرَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ سِمَاكٍ قَالَ سَمِعْتُ عَلْقَمَةَ بْنَ وَائِلٍ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ تَقُولُوا الْكَرْمُ. وَلَكِنْ قُولُوا الْعِنَبُ وَالْحَبَلَةُ."

Bize Züheyr b. Harb, ona Osman b. Ömer, ona Şu'be, ona Simak (b. Harb), ona Alkame b. Vail, ona da babası, Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: “(Üzüm için) Kerm demeyin. Onun yerine ‘ineb’ (üzüm) ve ‘habele’ (asma, üzüm çubuğu) ifadelerini kullanın.”

Açıklama: Kerm, ineb ve habele, üzüm için kullanılan ifadelerdir.

• Müslim Sahîh-i Müslim Elfâz mine'l-edeb ve gayrihâ 5873, /952

حَدَّثَنَا عَمْرٌو النَّاقِدُ وَابْنُ أَبِى عُمَرَ قَالاَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَعِيدٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ تَقُولُوا كَرْمٌ. فَإِنَّ الْكَرْمَ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ."

Bize Amr en-Nakıd ve İbn Ebu Ömer, o ikisine Süfyan, ona Zührî, ona Said, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "(Üzüme) Kerm demeyin. Çünkü gerçek kerem (sahibi), müminin kalbidir."

• Müslim Sahîh-i Müslim Elfâz mine'l-edeb ve gayrihâ 5868, /951

حَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ هِشَامٍ عَنِ ابْنِ سِيرِينَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ تُسَمُّوا الْعِنَبَ الْكَرْمَ فَإِنَّ الْكَرْمَ الرَّجُلُ الْمُسْلِمُ."

Bize Züheyr b. Harb, ona Cerir, ona Hişam, ona İbn Sirin, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Üzüme kerm demeyin. Çünkü gerçek kerem sahibi, Müslüman kişidir."

• Müslim Sahîh-i Müslim Elfâz mine'l-edeb ve gayrihâ 5869, /951

حَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ حَفْصٍ حَدَّثَنَا وَرْقَاءُ عَنْ أَبِى الزِّنَادِ عَنِ الأَعْرَجِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "لاَ يَقُولَنَّ أَحَدُكُمُ الْكَرْمُ. فَإِنَّمَا الْكَرْمُ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ."

Bize Züheyr b. Harb, Ona Ali b. Hafs ve Verkâ, onlara Ebu Zinad, ona A'rec, ona da Ebu Hureyre, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştirL "Sizden biriniz (üzüme) kerm demesin. Asıl kerem Müminin kalbidir."

• Müslim Sahîh-i Müslim Elfâz mine'l-edeb ve gayrihâ 5870, /951

وَحَدَّثَنَا ابْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنْ هَمَّامِ بْنِ مُنَبِّهٍ قَالَ: ’هَذَا مَا حَدَّثَنَا أَبُو هُرَيْرَةَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم’ فَذَكَرَ أَحَادِيثَ مِنْهَا وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "لاَ يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ لِلْعِنَبِ الْكَرْمَ. إِنَّمَا الْكَرْمُ الرَّجُلُ الْمُسْلِمُ."

Bize İbn Râfi', ona Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona da Hemmam b. Münebbih 'bunlar bize Ebu Hureyre'nin Rasulullah'tan (sav) naklettiği hadislerdir' diyerek, Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: Sizden biriniz üzüme kerm demesin. Çünkü gerçek kerem sahibi Müslüman kişidir.

• Müslim Sahîh-i Müslim Elfâz mine'l-edeb ve gayrihâ 5871, /952

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ خَشْرَمٍ أَخْبَرَنَا عِيسَى - يَعْنِى ابْنَ يُونُسَ - عَنْ شُعْبَةَ عَنْ سِمَاكِ بْنِ حَرْبٍ عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ وَائِلٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ تَقُولُوا الْكَرْمُ. وَلَكِنْ قُولُوا الْحَبَلَةُ." يَعْنِى الْعِنَبَ.

Bize Ali b. Haşrem, ona İsa -İbn Yunus-, ona Şu'be, ona Simak b. Harb, ona Alkame b. Vail, ona da babası, Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: “(Üzüme) Kerm demeyin. Onun yerine ‘habele’ (asma, üzüm çubuğu) ifadesini kullanın.” Yani 'ineb' (üzüm) (anlamında).

• Müslim Sahîh-i Müslim Elfâz mine'l-edeb ve gayrihâ 5872, /952

أَخْبَرَنَا أَبُو الْوَلِيدِ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ قَالَ سَمِعْتُ الْبَرَاءَ بْنَ عَازِبٍ يَقُولُ : إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- أَمَرَ رَجُلاً إِذَا أَخَذَ مَضْجَعَهُ أَنْ يَقُولَ :« اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ نَفْسِى إِلَيْكَ ، وَوَجَّهْتُ وَجْهِى إِلَيْكَ ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِى إِلَيْكَ ، وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِى إِلَيْكَ رَغْبَةً وَرَهْبَةً إِلَيْكَ لاَ مَلْجَأَ وَلاَ مَنْجَا مِنْكَ إِلاَّ إِلَيْكَ ، آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِى أَنْزَلْتَ وَنَبِيِّكَ الَّذِى أَرْسَلْتَ ، فَإِنْ مَاتَ مَاتَ عَلَى الْفِطْرَةِ ».

Bize Ebu Velîd, ona Şu'be, ona Ebu İshâk rivayet ettiğine göre ona da Berâ b. Âzib şöyle demiştir: "Rasulullah (sav), kişinin, yatağına girdiğinde 'Allah'ım! Nefsimi sana teslim ettim, yönümü sana döndüm. İşimi sana ısmarladım. Sırtımı sana dayadım. Senden ümitvarım, senden korkarım. Senden başka sığınağım, kurtuluşum yoktur. Senin indirdiğin kitabına ve gönderdiğin peygamberine iman ettim' diye dua etmesini tavsiye etti ve 'Eğer bu kişi, o gece ölürse fıtrat üzer ölür' buyurdu."

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 51, 3/1756

أَخْبَرَنَا أَبُو النُّعْمَانِ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِى سَعِيدٍ الْمَقْبُرِىِّ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« إِذَا أَوَى أَحَدُكُمْ إِلَى فِرَاشِهِ فَلْيَنْفِضْ فِرَاشَهُ بِدَاخِلَةِ إِزَارِهِ ، فَإِنَّهُ لاَ يَدْرِى مَا خَلَفَهُ فِيهِ وَلْيَقُلْ : اللَّهُمَّ بِكَ وَضَعْتُ جَنْبِى وَبِكَ أَرْفَعُهُ ، اللَّهُمَّ إِنْ أَمْسَكْتَ نَفْسِى فَاغْفِرْ لَهَا ، وَإِنْ أَرْسَلْتَهَا فَاحْفَظْهَا بِمَا تَحْفَظُ بِهِ عِبَادَكَ الصَّالِحِينَ ».

Bize Ebu Numan, ona Hammâd b. Zeyd, ona Ubeydullah b. Ömer, ona Saîd b. Ebu Saîd el-Makburî, ona Ebu Hureyre rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Biriniz yatağına gittiği zaman önce alt elbisesinin iç tarafıyla yatağını silkelesin. Çünkü yatağında kendisinden sonra neyin girdiğini bilemez. Yattığı zaman da şöyle desin: "Allah'ın senin adınla yatar, senin adınla kalkarım. Allah'ım! Eğer canımı alırsan, onu bağışla. Eğer canımı almazsan onu salih kullarını muhafaza ettiğin şekilde muhafaza et."

• Dârimî Sünen-i Dârimî İsti'zân 51, 3/1757

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ الْهَمْدَانِىِّ عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ لَهُ: "أَلاَ أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ تَقُولُهَا إِذَا أَوَيْتَ إِلَى فِرَاشِكَ فَإِنْ مُتَّ مِنْ لَيْلَتِكَ مُتَّ عَلَى الْفِطْرَةِ، وَإِنْ أَصْبَحْتَ أَصْبَحْتَ وَقَدْ أَصَبْتَ خَيْرًا. تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْلَمْتُ نَفْسِى إِلَيْكَ، وَوَجَّهْتُ وَجْهِى إِلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِى إِلَيْكَ، رَغْبَةً وَرَهْبَةً إِلَيْكَ، وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِى إِلَيْكَ، لاَ مَلْجَأَ وَلاَ مَنْجَا مِنْكَ إِلاَّ إِلَيْكَ. آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِى أَنْزَلْتَ، وَبِنَبِيِّكَ الَّذِى أَرْسَلْتَ. قَالَ الْبَرَاءُ فَقُلْتُ وَبِرَسُولِكَ الَّذِى أَرْسَلْتَ. قَالَ فَطَعَنَ بِيَدِهِ فِى صَدْرِى ثُمَّ قَالَ وَبِنَبِيِّكَ الَّذِى أَرْسَلْتَ." [قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ قَدْ رُوِىَ مِنْ غَيْرِ وَجْهٍ عَنِ الْبَرَاءِ. وَرَوَاهُ مَنْصُورُ بْنُ الْمُعْتَمِرِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عُبَيْدَةَ عَنِ الْبَرَاءِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم نَحْوَهُ إِلاَّ أَنَّهُ قَالَ إِذَا أَوَيْتَ إِلَى فِرَاشِكَ وَأَنْتَ عَلَى وُضُوءٍ. قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنْ رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ رضى الله عنه.]

Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyân b. Uyeyne, ona Ebu İshak el-Hemdânî, ona da Berâ b. Âzib, Hz. Peygamber'in (sav) kendisine şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Sana, yatağına uzanacağında söyleyeceğin bazı kelimeler (dua) öğreteyim mi? Zira o gece ölecek olursan fıtrat üzere tertemiz ölmüş olur, sabaha çıkarsan da hayra ermiş olarak sabahlamış olursun. Şöyle dua et: Allah'ım! Nefsimi sana teslim ettim, yüzümü sana döndüm, işimi sana emanet ettim. Hem azabından korkarım, hem nimetini arzularım. Sırtımı da sana dayadım. Senden başka dayanağım ve sığınağım yok, ancak sen varsın. İndirdiğin Kitabına ve gönderdiğin Peygamberine iman ettim. Berâ duayı '...gönderdiğin Rasul'e iman ettim' şeklinde tekrar ettiğimde, Hz. Peygamber (sav) eliyle göğsüme vurdu ve '...gönderdiğin Nebî'ne iman ettim' şeklinde söyle buyurdu." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu hasen bir hadistir ve Berâ'dan bir çok senedle nakledilmiştir. Bu hadisi Mansur b. Mu'temir, Sa'd b. Ubeyde'den, o Berâ'dan, o da Hz. Peygamber'den benzer şekilde, ancak '...yatağına abdestli bir şekilde girersen..." ifadesiyle nakletmiştir. Bu konuda Râfi b. Hadîc'den de hadis rivayet edilmiştir.]

Açıklama: Aşağıdaki tarik muallaktır; Tirmizi ile Mansur b. Mu'temir arasında inkıta vardır.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Da'vât 16, 5/468

حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ قَالَ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ قَالَ أَخْبَرَنِى عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ بْنِ مَسْعُودٍ أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ قَالَ: قَامَ أَعْرَابِىٌّ فَبَالَ فِى الْمَسْجِدِ فَتَنَاوَلَهُ النَّاسُ ، فَقَالَ لَهُمُ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "دَعُوهُ وَهَرِيقُوا عَلَى بَوْلِهِ سَجْلاً مِنْ مَاءٍ ، أَوْ ذَنُوبًا مِنْ مَاءٍ ، فَإِنَّمَا بُعِثْتُمْ مُيَسِّرِينَ ، وَلَمْ تُبْعَثُوا مُعَسِّرِينَ."

Bize Ebu Yemân, ona Şuayb, ona ez-Zührî, ona Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe b. Mesud, ona da Ebu Hureyre şöyle demiştir: Bedevinin biri mescitte ayağa kalkıp küçük abdestini bozdu. İnsanlar hemen (üzerine yürüyüp) adamı tuttular. Nebi (sav): "Onu bırakın ve idrarının üzerine bir kova yahut büyükçe bir kova dolusu su dökün. Sizler ancak kolaylaştırıcı olarak gönderildiniz, işleri zorlaştırmak için gönderilmediniz" buyurdu.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Vudû 58, 1/240