حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا الضَّحَّاكُ بْنُ مَخْلَدٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ وَرْدَانَ حَدَّثَنِى أَبُو سَلَمَةَ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ حَدَّثَنِى حُمْرَانُ قَالَ: "رَأَيْتُ عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ تَوَضَّأَ." [فَذَكَرَ نَحْوَهُ وَلَمْ يَذْكُرِ الْمَضْمَضَةَ وَالاِسْتِنْشَاقَ وَقَالَ فِيهِ وَمَسَحَ رَأْسَهُ ثَلاَثًا ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ ثَلاَثًا ثُمَّ قَالَ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تَوَضَّأَ هَكَذَا وَقَالَ مَنْ تَوَضَّأَ دُونَ هَذَا كَفَاهُ . وَلَمْ يَذْكُرْ أَمْرَ الصَّلاَةِ .]

Bize Muhammed b. Müsenna, ona Dahhâk b. Mahled, ona Abdurrahman b. Verdan, ona Ebu Seleme b. Abdurrahman, ona da Humran b. Eban şöyle dedi: "Ben Osman b. Affan'ı abdest alırken gördüm". [Ebu Seleme, bir önceki hadisin bir benzerini nakletti. Ancak mazmaza ve istinşakı zikretmedi. Ebu Seleme, Osman başını üç kere mesh etti, sonra iki ayağını üçer kez yıkadı. Sonra da Ben Rasulullah'ı (sav) bu şekilde abdest alırken gördüm dedi. Daha sonra kim (uzuvlarını) bu sayıdan daha az yıkarsa bu da yeterli olur dedi. Ancak Ebu Seleme bu rivayette namazla alakalı bir şey nakletmedi.]

Açıklama: Mazmaza ağza su alma, istinşâk ise buruna su alma şeklinde yapılan temizliktir. Abdestin sünnetlerindendir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tahâret 50, /32

حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ الصَّبَّاحِ حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى بْنِ عُمَارَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدِ بْنِ عَاصِمٍ الأَنْصَارِىِّ - وَكَانَتْ لَهُ صُحْبَةٌ - قَالَ: قِيلَ لَهُ: ’تَوَضَّأْ لَنَا وُضُوءَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم’. فَدَعَا بِإِنَاءٍ، فَأَكْفَأَ مِنْهَا عَلَى يَدَيْهِ، فَغَسَلَهُمَا ثَلاَثًا. ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فَاسْتَخْرَجَهَا، فَمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ مِنْ كَفٍّ وَاحِدَةٍ، فَفَعَلَ ذَلِكَ ثَلاَثًا. ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فَاسْتَخْرَجَهَا، فَغَسَلَ وَجْهَهُ ثَلاَثًا. ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فَاسْتَخْرَجَهَا، فَغَسَلَ يَدَيْهِ إِلَى الْمِرْفَقَيْنِ مَرَّتَيْنِ مَرَّتَيْنِ. ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فَاسْتَخْرَجَهَا، فَمَسَحَ بِرَأْسِهِ؛ فَأَقْبَلَ بِيَدَيْهِ وَأَدْبَرَ. ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ إِلَى الْكَعْبَيْنِ. ثُمَّ قَالَ: ’هَكَذَا كَانَ وُضُوءُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم’.

Bize Muhammed b. Sabbah, ona Halid b. Abdullah, ona Amr b. Yahya b. Umare, ona da babası (Yahya b. Umare), Abdullah b. Zeyd b. Asım el-Ensarî'nin -bu zat Hz. Peygamber'in ashabındandın- şöyle anlattığını rivayet etmiştir: (Bir gün) Abdullah b. Zeyd el-Ensarî'ye 'Bizim için Rasulullah'ın abdesti gibi abdest alabilir misin?' diye ricada bulunmuşlar. O da bir su kabı istemiş. (Kaba elini sokmadan eğerek) Ondan su döküp ellerini üç defa yıkamış. Sonra elini kaba sokup çıkarmak suretiyle tek avucuyla ağzına ve burnuna su vermiş ve bunu üç kere yapmış. Sonra yine elini kapa sokup çıkararak üç defa yüzünü yıkamış. Sonra tekrar elini kapa sokup çıkarmak suretiyle sağ ve sol kolunu dirseklere kadar ikişer defa yıkamış. Sonra elini kaba sokup ve çıkararak başını mesh etmiş; (bunu yaparken) ellerini (başının üzerinde) öne ve arkaya doğru hareket ettirmiş. Sonra topuklarıyla beraber ayaklarını yıkamış. En sonunda da 'işte Hz. Peygamber'in (sav) abdesti böyleydi' demiş.

• Müslim Sahîh-i Müslim Tahâret 555, /118

وَحَدَّثَنِى إِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى الأَنْصَارِىُّ حَدَّثَنَا مَعْنٌ حَدَّثَنَا مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى بِهَذَا الإِسْنَادِ. وَقَالَ: ’مَضْمَضَ وَاسْتَنْثَرَ ثَلاَثًا’. وَلَمْ يَقُلْ: ’مِنْ كَفٍّ وَاحِدَةٍ’. وَزَادَ بَعْدَ قَوْلِهِ: ’فَأَقْبَلَ بِهِمَا وَأَدْبَرَ’، ’بَدَأَ بِمُقَدَّمِ رَأْسِهِ، ثُمَّ ذَهَبَ بِهِمَا إِلَى قَفَاهُ، ثُمَّ رَدَّهُمَا؛ حَتَّى رَجَعَ إِلَى الْمَكَانِ الَّذِى بَدَأَ مِنْهُ. وَغَسَلَ رِجْلَيْهِ.’

Bize İshak b. Musa el-Ensarî, ona Ma'n, ona Malik b. Enes, ona da Amr b. Yahya (hadisi) bu isnatla rivayet etmiştir. (Hadisi naklederken), 'ağzına ve burnuna üç kere su aldı' demiş, fakat 'tek avuçtan' ifadesini kullanmamıştır. 'Ellerini önden arkaya, arkadan da öne doğru çekti' cümlesinden sonra 'başının ön tarafından başlayıp ellerini ensesine doğru götürdü. Daha sonra tekrar başladığı yere döndü ve ayaklarını yıkadı.' kısmını ilave etmiştir."

• Müslim Sahîh-i Müslim Tahâret 557, /119

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا شَرِيكٌ عَنْ خَالِدِ بْنِ عَلْقَمَةَ عَنْ عَبْدِ خَيْرٍ عَنْ عَلِىٍّ: "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تَوَضَّأَ؛ فَمَضْمَضَ ثَلاَثًا، وَاسْتَنْشَقَ ثَلاَثًا مِنْ كَفٍّ وَاحِدٍ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Şerik (b. Abdullah), ona Halid b. Alkame, ona da Abduhayr (b. Yezid), Alin'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) abdest aldı. (Bunu yaparken) tek avucuyla (aynı anda) ağzına ve burnuna üç defa su verdi."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 43, /77

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى الرَّازِىُّ حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ قَالَ: "رَأَيْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم مَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ مِنْ كَفٍّ وَاحِدٍ، فَعَلَ ذَلِكَ ثَلاَثًا." [(قَالَ أَبُو عِيسَى:) وَفِى الْبَابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ. وَحَدِيثُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ، حَسَنٌ غَرِيبٌ. وَقَدْ رَوَى مَالِكٌ، وَابْنُ عُيَيْنَةَ، وَغَيْرُ وَاحِدٍ هَذَا الْحَدِيثَ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى، وَلَمْ يَذْكُرُوا هَذَا الْحَرْفَ، ’أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم مَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ مِنْ كَفٍّ وَاحِدٍ’. وَإِنَّمَا ذَكَرَهُ خَالِدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ. وَخَالِدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، ثِقَةٌ حَافِظٌ عِنْدَ أَهْلِ الْحَدِيثِ. وَقَالَ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ: الْمَضْمَضَةُ، وَالاِسْتِنْشَاقُ مِنْ كَفٍّ وَاحِدٍ يُجْزِئُ. وَقَالَ بَعْضُهُمْ: تَفْرِيقُهُمَا أَحَبُّ إِلَيْنَا. وَقَالَ الشَّافِعِىُّ إِنْ جَمَعَهُمَا فِى كَفٍّ وَاحِدٍ، فَهُوَ جَائِزٌ. وَإِنْ فَرَّقَهُمَا، فَهُوَ أَحَبُّ إِلَيْنَا.]

Bize Yahya b. Musa, ona İbrahim b. Musa er-Râzî, ona Halid b. Abdullah, ona Amr b. Yahya, ona da babası (Yahya b. Umare), Adullah b. Zeyd'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: “Rasulullah’ın (sav), bir avucuyla (aynı anda) ağzına ve burnuna su verdiğini gördüm. Bunu üç defa yaptı.” [(Tirmizî şöyle demiştir:) Bu konuda Abdullah b. Abbas’tan nakledilen rivayet de vardır. Abdullah b. Zeyd’in bu hadisi hasen-garibtir. Malik, İbn Uyeyne ve başka bazı kişiler bu hadisi Amr b. Yahya’dan rivayet etmiş, ancak 'Rasulullah (sav), bir avucuyla (aynı anda) ağzına ve burnuna su verdi” cümlesini zikretmemişlerdir. Bu cümleyi sadece Halid b. Abdullah zikretmiştir. Halid b. Abdullah, hadisçiler nezdinde sika-hafız bir kimsedir. Bazı alimler, Bir avuçla (aynı anda) hem ağza hem de buruna su vermenin yeterli olduğunu söylemiştir. Bazıları ise, ağza ve burna su vermenin ayrı ayrı yapılmasının kendilerine daha hoş geldiğini ifade etmiştir. Şâfiî de: “Ağıza ve buruna tek avuçla su vermek caizdir fakat ayrı ayrı yapılırsa bu benim daha çok hoşuma gider' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 22, 1/41

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ الْعُكْلِىُّ عَنْ خَالِدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ الأَنْصَارِىِّ قَالَ: أَتَانَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم، فَسَأَلَنَا وَضُوءًا، فَأَتَيْتُهُ بِمَاءٍ؛ فَمَضْمَضَ، وَاسْتَنْشَقَ مِنْ كَفٍّ وَاحِدٍ.

Bize Ali b. Muhammed (el-Kûfî), ona Ebu Hüseyin el-Uklî, ona Halid b. Abdullah, ona Amr b. Yahya, ona babası (Yahya b. Umare), ona da Abdullah b. Zeyd el-Ensarî şöyle rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) bize geldi. Bizden abdest suyu istedi. O'na (sav) su getirdim. Tek avuçla (aynı anda) ağzına ve buruna su verdi.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 43, /77

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ زُنْبُورٍ الْمَكِّىُّ قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى حَازِمٍ عَنْ يَزِيدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ إِبْرَاهِيمَ حَدَّثَهُ عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ مَنَامِهِ فَتَوَضَّأَ فَلْيَسْتَنْثِرْ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَبِيتُ عَلَى خَيْشُومِهِ."

Bize Muhammed b. Zünbur el-Mekki, ona İbn Ebu Hâzım, ona Yezid b. Abdullah, ona Muhammed b. İbrahim, ona İsa b. Talha ona da Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Biriniz uyanıp abdest aldığı zaman üç defa burnuna su çekip sümkürsün. Çünkü şeytan insanın genzinde geceler."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 73, /2092

عبد الرزاق عن معمر عن قتادة في رجل نسي أن يستنشق أو يمسح بأذنيه أو يتمضمض حتى دخل في الصلاة ثم ذكر فإنه لا ينصرف لذلك قال: فإن كان نسي أن يمسح برأسه فذكر وهو في الصلاة فإنه ينصرف ومسح برأسه.

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona da Katade şöyle rivayet etti: Bir adam istinşakı (burna su çekmeyi), kulakları mesh etmeyi veya mazmazayı (ağzı çalkalamak) unutsa ve namaza başlasa sonra hatırlasa bunlardan dolayı namazdan ayrılmaz. Eğer başını mesh etmeyi unutsa ve namazda iken hatırlasa namazdan ayrılır ve başını mesh eder.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Tahâret 44, 1/16

وَأَحْسَنُ مَا يُسْتَدَلُّ بِهِ فِى هَذِهِ الْمَسْأَلَةِ مَا أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ أَخْبَرَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ : جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ نُصَيْرِ بْنِ الْقَاسِمِ الْخَوَّاصُ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ هَارُونَ حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا الْمُغِيرَةُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِى الزِّنَادِ عَنِ الأَعْرَجِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« اخْتَتَنَ إِبْرَاهِيمُ النَّبِىُّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَهُوَ ابْنُ ثَمَانِينَ سَنَةً بِالْقَدُومِ ». رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ وَمُسْلِمٌ فِى الصَّحِيحِ عَنْ قُتَيْبَةَ بْنِ سَعِيدٍ وَقَدْ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى {ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا} وَرُوِّينَا فِى كِتَابِ الطَّهَارَةِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ فِى قَوْلِهِ {وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ} قَالَ ابْتَلاَهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ بِالطَّهَارَةِ خَمْسٍ فِى الرَّأْسِ وَخَمْسٍ فِى الْجَسَدِ فِى الرَّأْسِ قَصُّ الشَّارِبِ وَالْمَضْمَضَةُ وَالاِسْتِنْشَاقُ وَالسِّوَاكُ وَفَرْقُ الرَّأْسِ وَفِى الْجَسَدِ تَقْلِيمُ الأَظْفَارِ وَحَلْقُ الْعَانَةِ وَالْخِتَانُ وَنَتْفُ الإِبِطِ وَغَسْلُ مَكَانِ الْغَائِطِ وَالْبَوْلِ بِالْمَاءِ. قَالَ أَصْحَابُنَا وَالاِبْتِلاَءُ إِنَّمَا يَقَعُ فِى الْغَالِبِ بِمَا يَكُونُ وَاجِبًا.

• Beyhakî Sünen-i Kebir el-Eşribe ve'l-had fîhâ 17634, 17/511

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ وَجَرِيرٌ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ هِلاَلِ بْنِ يِسَافٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ قَيْسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِذَا تَوَضَّأْتَ فَانْتَثِرْ، وَإِذَا اسْتَجْمَرْتَ فَأَوْتِرْ." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ عُثْمَانَ، وَلَقِيطِ بْنِ صَبِرَةَ، وَابْنِ عَبَّاسٍ، وَالْمِقْدَامِ بْنِ مَعْدِيكَرِبَ، وَوَائِلِ بْنِ حُجْرٍ، وَأَبِى هُرَيْرَةَ. قَالَ أَبُو عِيسَى: ’حَدِيثُ سَلَمَةَ بْنِ قَيْسٍ، حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.’ وَاخْتَلَفَ أَهْلُ الْعِلْمِ فِيمَنْ تَرَكَ الْمَضْمَضَةَ وَالاِسْتِنْشَاقَ. فَقَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ: إِذَا تَرَكَهُمَا فِى الْوُضُوءِ حَتَّى صَلَّى، أَعَادَ الصَّلاَةَ. وَرَأَوْا ذَلِكَ فِى الْوُضُوءِ، وَالْجَنَابَةِ سَوَاءً. وَبِهِ يَقُولُ ابْنُ أَبِى لَيْلَى، وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْمُبَارَكِ، وَأَحْمَدُ، وَإِسْحَاقُ. وَقَالَ أَحْمَدُ: الاِسْتِنْشَاقُ أَوْكَدُ مِنَ الْمَضْمَضَةِ. قَالَ أَبُو عِيسَى: وَقَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ: يُعِيدُ فِى الْجَنَابَةِ، وَلاَ يُعِيدُ فِى الْوُضُوءِ. وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ، وَبَعْضِ أَهْلِ الْكُوفَةِ. وَقَالَتْ طَائِفَةٌ: ’لاَ يُعِيدُ فِى الْوُضُوءِ وَلاَ فِى الْجَنَابَةِ، لأَنَّهُمَا سُنَّةٌ مِنَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم، فَلاَ تَجِبُ الإِعَادَةُ عَلَى مَنْ تَرَكَهُمَا فِى الْوُضُوءِ وَلاَ فِى الْجَنَابَةِ. وَهُوَ قَوْلُ مَالِكٍ، وَالشَّافِعِىِّ فِى آخِرَةٍ.’]

Bize Kuteybe b. Said, ona Hammad b. Zeyd ve Cerir, onlara Mansur (b. Mu'temir), ona Hilal b. Yisaf, ona da Seleme b. Kays, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Abdest aldığın zaman burnunu iyice temizle. Taşla taharetlendiğin zaman da (kullandığın taşın sayısını) tek yap." [Tirmizi şöyle demiştir: Bu konuda Osman, Lakît b. Sabire, İbn Abbâs, Mikdam b. Ma’dîkerib, Vâil b. Hucr ve Ebu Hüreyre’den rivayet edilen hadisler de vardır. Ebû İsa (Tirmizî): 'Seleme b. Kays’ın bu hadisi hasen-sahihtir.' demiştir. Alimler, (abdest alırken) ağıza ve buruna su verme konusunda ihtilaf etmişlerdir. Bir kısmı abdest alırken ağıza ve buruna su vermeyi terk edip sonrasında namaz kılan kişi, namazını iade eder demiş ve bunu hem abdestte hem de gusülde de aynı şekilde gerekli görmüşlerdir. İbn Ebu Leyla, Abdullah b. Mübarek, Ahmed ve İshak bu görüştedirler. Ahmed b. Hanbel: Abdest için buruna su vermenin ağıza su vermekten daha önemli (gerekli) olduğunu söylemiştir. Ebû İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bir grup âlim, '(ağza ve buruna su verme terk edilirse) guslün iade edileceğini fakat abdestin tekrar edilmeyeceğini söylemiştir. Süfyan es Sevrî ve bazı Kufelilerin görüşü bu doğrultudadır. Başka bir gurup alim ise şöyle demiştir: '(Abdestte ve gusülde ağız ve buruna su vermeyi terk eden kişi), ne abdestini ne de guslünü iade eder. Çünkü ağıza ve buruna su vermek, Rasulullah’ın (sav) sünnetidir. Şu halde (sünnet olduğu için) abdestte de gusülde de bunları terk edene iade gerekmez. Bu, Malik ve Şafiî’nin sonraki görüşüdür.']

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 21, 1/40