أَخْبَرَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ مَسْعُودٍ قَالَ حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ الْحَارِثِ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِيهِ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا تَوَضَّأَ أَخَذَ حَفْنَةً مِنْ مَاءٍ فَقَالَ بِهَا هَكَذَا - وَوَصَفَ شُعْبَةُ - نَضَحَ بِهِ فَرْجَهُ. فَذَكَرْتُهُ لإِبْرَاهِيمَ فَأَعْجَبَهُ. [قَالَ الشَّيْخُ ابْنُ السُّنِّىِّ: قَالَ أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْحَكَمُ: ’هُوَ ابْنُ سُفْيَانَ الثَّقَفِىُّ.’]

Bize İsmail b. Mesud, ona Halid b. Haris, ona Şu'be, ona Mansur, ona Mücahid, ona da Hakem (b. Süfyan), babasının (Süfyan b. Osman es-Sekafî) şöyle anlattığını rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) abdest aldığı zaman bir avuç su alıp avret mahalline denk gelen yere su serperek 'İşte böyle yapın' derdi -(Hadisin ravilerinden biri olan) Şu'be (elbisesinin ön tarafında avret mahalline denk gelen yere su serpmek suretiyle) Hz. Peygamber'in (sav) bu uygulamasını talebelerine gösterdi-. İbrahim'e bu rivayeti zikrettiğimde hoşuna gitti. [Şeyh İbnü's-Sünnî'nin rivayetine göre Ebu Abdurrahman el-Hakem şöyle demiştir: Hakem, İbn Süfyan es-Sekafî'dir.]

Açıklama: Hakem b. Süfyân'ın isminin ve sahabîliğinin problemli olmasının yanı sıra babasının kim olduğu da bilinmemektedir.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 102, /2095

وَحَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ عَبَّادٍ قَالاَ حَدَّثَنَا حَاتِمٌ - وَهُوَ ابْنُ إِسْمَاعِيلَ - عَنِ الْجَعْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ سَمِعْتُ السَّائِبَ بْنَ يَزِيدَ يَقُولُ: "ذَهَبَتْ بِى خَالَتِى إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ ابْنَ أُخْتِى وَجِعٌ. فَمَسَحَ رَأْسِى وَدَعَا لِى بِالْبَرَكَةِ ثُمَّ تَوَضَّأَ فَشَرِبْتُ مِنْ وَضُوئِهِ ثُمَّ قُمْتُ خَلْفَ ظَهْرِهِ فَنَظَرْتُ إِلَى خَاتِمِهِ بَيْنَ كَتِفَيْهِ مِثْلَ زِرِّ الْحَجَلَةِ."

Bize Kuteybe b. Said ve Muhammed b. Abbad, o ikisine Hatim -b. İsmail-, ona Ca'd b. Abdurrahman, ona Saib b. Yezid şöyle rivayet etmiştir: Teyzem beni Rasulüllah'a (sav) götürüp ey Allah'ın Rasulü! Kız kardeşimin (şu) oğlunun çok ağrısı (rahatsızlığı) var dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber, başımı sıvazladı ve benim için bereket diledi (bana hayır duada bulundu). Sonra abdest aldı. Ben de onun abdest suyundan (geri kalanını) içtim. Sonra arkasında durdum ve omuzlarının arasındaki çadır düğmesi (veya keklik yumurtası) gibi mührüne baktım."

• Müslim Sahîh-i Müslim Fedâil 6087, /982

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ أَخْبَرَنِى أَبُو جَعْفَرٍ الْمَدَنِىُّ قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عُثْمَانَ بْنِ حُنَيْفٍ - يَعْنِى عُمَارَةَ - قَالَ حَدَّثَنِى الْقَيْسِىُّ: أَنَّهُ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى سَفَرٍ، فَأُتِىَ بِمَاءٍ، فَقَالَ عَلَى يَدَيْهِ مِنَ الإِنَاءِ، فَغَسَلَهُمَا مَرَّةً، وَغَسَلَ وَجْهَهُ وَذِرَاعَيْهِ مَرَّةً مَرَّةً، وَغَسَلَ رِجْلَيْهِ بِيَمِينِهِ كِلْتَيْهِمَا.

Bize Muhammed b. Beşşar, ona Muhammed (b. Cafer el-Hüzelî), ona Şu'be, ona Ebu Cafer el-Medenî, ona da -Umare - İbn Osman b. Huneyf, Kaysî'nin şöyle anlattığını rivayet etmiştir: Bir keresinde Rasulullah'la (sav) birlikteydim. Kendisine (abdest alması için) su getirildi. (Abdest alırken önce) Ellerine kaptan su döktü ve bir kere yıkadı. Ardından bir defa yüzünü, birer defa da kollarını yıkadı. Sonra da her iki ayağını sağ eliyle yıkadı.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 91, /2094

أَخْبَرَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ أَخْبَرَنَا يَحْيَى بْنُ سُلَيْمٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ كَثِيرٍ وَكَانَ يُكْنَى أَبَا هَاشِمٍ؛ (ح) وَأَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ آدَمَ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ أَبِى هَاشِمٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ لَقِيطٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِذَا تَوَضَّأْتَ فَأَسْبِغِ الْوُضُوءَ، وَخَلِّلْ بَيْنَ الأَصَابِعِ."

Bize İshak b. İbrahim, ona Yahya b. Süleym, ona İsmail b. Kesir -İsmail'in künyesi Ebu Haşim'dir-; (T) Bize Muhammed b. Rafi', ona Yahya b. Adem, ona Süfyan (es-Sevrî), ona Ebu Haşim (İsmail b. Kesir), ona Asım b. Lakid, ona da babasının (Lakit b. Amir b. Sabra) rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: Abdest aldığın zaman onu (şartlarına ve adaplarına özen göstererek) tastamam al. (Ellerini ve ayaklarını yıkıyorken) Parmaklarını da arala (aralarına suyu ulaştır)."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 92, /2094

أَخْبَرَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيد قَالَ حَدَّثَنَا حَفْصٌ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ هَمَّامٍ عَنْ جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ: أَنَّهُ تَوَضَّأَ، وَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ، فَقِيلَ لَهُ: ’أَتَمْسَحُ؟’ فَقَالَ: ’قَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَمْسَحُ.’ وَكَانَ أَصْحَابُ عَبْدِ اللَّهِ يُعْجِبُهُمْ قَوْلُ جَرِيرٍ؛ وَكَانَ إِسْلاَمُ جَرِيرٍ قَبْلَ مَوْتِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِيَسِيرٍ.

Bize Kuteybe b. Said, ona Hafs, ona el-A'meş, ona İbrahim (en-Neha'î) ona da Hemmam (b. Haris en-Neha'î), Cerîr b. Abdullah ile alakalı olarak şöyle rivayette bulunmuştur: (Cerîr b. Abdullah) Bir defasında abdest almış ve mestleri üzerine mesh etmişti. Ona 'Mesh mi ediyorsun?" diye sordular. O da: 'Rasulullah'ı (sav) böyle yaparken gördüm' karşılığını verdi. Abdullah'ın arkadaşları Cerîr'in bu sözünü çok beğenirlerdi. Zira Cerîr'in İslam'a girişi, Hz. Peygamber'in (sav) vefatından kısa bir süre önce idi.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 96, /2094

أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَمْرِو بْنِ السَّرْحِ وَالْحَارِثُ بْنُ مِسْكِينٍ قِرَاءَةً عَلَيْهِ وَأَنَا أَسْمَعُ - وَاللَّفْظُ لَهُ - عَنِ ابْنِ وَهْبٍ عَنْ يُونُسَ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ أَنَّ عَطَاءَ بْنَ يَزِيدَ اللَّيْثِىَّ أَخْبَرَهُ أَنَّ حُمْرَانَ مَوْلَى عُثْمَانَ أَخْبَرَهُ: أَنَّ عُثْمَانَ دَعَا بِوَضُوءٍ، فَتَوَضَّأَ. فَغَسَلَ كَفَّيْهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ، ثُمَّ تمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ. ثُمَّ غَسَلَ وَجْهَهُ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ. ثُمَّ غَسَلَ يَدَهُ الْيُمْنَى إِلَى الْمِرْفَقِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ، ثُمَّ غَسَلَ يَدَهُ الْيُسْرَى مِثْلَ ذَلِكَ. ثُمَّ مَسَحَ بِرَأْسِهِ. ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَهُ الْيُمْنَى إِلَى الْكَعْبَيْنِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ، ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَهُ الْيُسْرَى مِثْلَ ذَلِكَ. ثُمَّ قَالَ: ’رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تَوَضَّأَ نَحْوَ وُضُوئِى هَذَا، ثُمَّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "مَنْ تَوَضَّأَ نَحْوَ وُضُوئِى هَذَا، ثُمَّ قَامَ فَرَكَعَ رَكْعَتَيْنِ، لاَ يُحَدِّثُ فِيهِمَا نَفْسَهُ، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ."

Bize Ahmed b. Amr b. Serh ve kıraat yoluyla Haris b. Miskin - Hadis Haris'in lafızlarıyla nakledilmiştir -, ona İbn Vehb, ona Yunus (b. Yezid), ona İbn Şihab, ona da Ata b. Yezid el-Leysî, Osman'ın azatlısı Humran'ın şöyle anlattığını rivayet etmiştir: Osman (b. Affan) abdest suyu istedi ve abdest aldı. (Bunu yaparken) Avuçlarını üç defa yıkadı. Sonra ağzını çalkaladı ve burnuna su verdi. Ardından yüzünü üç kere yıkadı. Daha sonra sağ kolunu ve aynı şekilde sol kolunu dirseğine kadar üçer kere yıkadı. Sonrasında başını mesh etti. Daha sonra da sağ ve sol ayaklarının her birini topuklarına kadar üçer kez yıkadı. (Abdesti tamamladıktan) Sonra, 'Rasulullah'ı (sav) işte böyle, benim aldığım gibi, abdest alırken gördüm' dedi ve O'nun (sav) şöyle buyurduğunu söyledi: "Her kim benim şimdi aldığım gibi abdest alır ve kalkıp gönlünden bir şeyler geçirmeden (huşu içinde) iki rekât namaz kılarsa geçmiş günahları bağışlanır."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 94, /2094

أَخْبَرَنَا زِيَادُ بْنُ أَيُّوبَ قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ قَالَ حَدَّثَنَا أَيُّوبُ عَنِ ابْنِ أَبِى مُلَيْكَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم خَرَجَ مِنَ الْخَلاَءِ، فَقُرِّبَ إِلَيْهِ طَعَامٌ، فَقَالُوا: ’أَلاَ نَأْتِيكَ بِوَضُوءٍ؟’ فَقَالَ: "إِنَّمَا أُمِرْتُ بِالْوُضُوءِ إِذَا قُمْتُ إِلَى الصَّلاَةِ."

Bize Ziyad b. Eyyub, ona (İsmail) b. Uleyye, ona Eyyüb (es-Sahtiyânî), ona da (Abdullah) b. Ebu Müleyke'nin rivayet ettiğine göre, İbn Abbas şöyle demiştir: Rasulullah (sav) tuvalet ihtiyacını giderdikten sonra kendisine yemek getirildi. O esnada 'Size abdest almanız için su getirelim mi?' diye sordular. Rasulullah (sav) "Ben namaz kılacağım zaman abdest almakla emrolundum" buyurdu.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 101, /2095

أَخْبَرَنَا الْعَبَّاسُ بْنُ مُحَمَّدٍ الدُّورِىُّ قَالَ حَدَّثَنَا الأَحْوَصُ بْنُ جَوَّابٍ حَدَّثَنَا عَمَّارُ بْنُ رُزَيْقٍ عَنْ مَنْصُورٍ؛ (ح) وَأَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَرْبٍ قَالَ حَدَّثَنَا قَاسِمٌ - وَهُوَ ابْنُ يَزِيدَ الْجَرْمِىُّ - قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ حَدَّثَنَا مَنْصُورٌ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ سُفْيَانَ قَالَ: رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تَوَضَّأَ، وَنَضَحَ فَرْجَهُ. [قَالَ أَحْمَدُ: ’فَنَضَحَ فَرْجَهُ.’]

Bize Abbas b. Muhammed ed-Durî, ona Ahvas b. Cevvab, ona Ammar b. Ruzeyk, ona Mansur (b. Mu'temir); (T) Bize Ahmed b. Harb, ona Kasım -b. Yezîd el-Cermî-, ona Süfyan, ona Mansur (b. Mu'temir), ona da Mücahit, Hakem b. Süfyan'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasulullah'ı (sav) gördüm; abdest aldı ve elbisesinin avret mahalline denk gelen yerine (ön tarafına) su serpti. [Ravilerden biri olan Ahmed (b. Harb) (diğer tarikin ilk ravisi Abbas'ın rivayetinden farklı olarak, 've nedaha fercehû cümlesini 'vav' yerine 'fe' harfi kullanmak suretiyle) 'fe nedaha fercehû' lafzıyla hadisi rivayet etti.]

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 102, /2095

أَخْبَرَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ سُفْيَانَ حَدَّثَنَا عَلْقَمَةُ بْنُ مَرْثَدٍ عَنِ ابْنِ بُرَيْدَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ لِكُلِّ صَلاَةٍ. فَلَمَّا كَانَ يَوْمُ الْفَتْحِ صَلَّى الصَّلَوَاتِ بِوُضُوءٍ وَاحِدٍ. فَقَالَ لَهُ عُمَرُ: ’فَعَلْتَ شَيْئًا لَمْ تَكُنْ تَفْعَلُهُ؟’ قَالَ: ’عَمْدًا فَعَلْتُهُ يَا عُمَرُ.’

Bize Ubeydullah b. Said, ona Yahya (b. Said el-Kattan), ona Süfyan (es-Sevrî), ona Alkame b. Mersed, ona da (Süleyman) b. Büreyde, babasının (Büreyde b. Husayb) şöyle anlattığını rivayet etmiştir: Hz. peygamber (sav) her namaz için abdest alırdı. Mekke'nin fethedildiği gün bütün namazları tek bir abdestle kıldı. Ömer Rasulullah'a (sav): '(Niçin) Daha önce yapmadığın bir şey yaptın?' dedi. Rasulullah (sav): 'Bunu kasıtlı olarak yaptım, Ey Ömer.' cevabını verdi.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 101, /2095

وَحَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْمُجَبَّرِ أَنَّهُ رَأَى سَالِمَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ يَخْرُجُ مِنْ أَنْفِهِ الدَّمُ حَتَّى تَخْتَضِبَ أَصَابِعُهُ ثُمَّ يَفْتِلُهُ ثُمَّ يُصَلِّى وَلاَ يَتَوَضَّأُ .

• İmam Mâlik Muvatta' Tahâret 82, 1/13