- حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى الرَّازِىُّ أَخْبَرَنَا عِيسَى حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى ذِئْبٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عَبَّاسٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ نِيَارٍ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عَنْهَا "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم أُتِىَ بِظَبْيَةٍ فِيهَا خَرَزٌ فَقَسَمَهَا لِلْحُرَّةِ وَالأَمَةِ . قَالَتْ عَائِشَةُ كَانَ أَبِى رضى الله عنه يَقْسِمُ لِلْحُرِّ وَالْعَبْدِ."

Bize İbrahim b. Musa er-Râzî, ona İsa, ona İbn Ebu Zi'b, ona el-Kasım b. Abbas, ona Abdullah b. Niyâr, ona Urve , ona da Hz. Ayşe'nin (r.anha) şöyle anlattığını rivayet etti: "Hz. Peygamber'e (sav) içinde (kıymetli) boncuklar bulunan küçük bir kese getirildi de onu hür kadınlarla cariyeler arasında paylaştırdı. (Hz. Aişe dedi ki: Babam (Ebu Bekir) (fey'i yani gayri müslim tebaadan alınan cizye haraç ve arazi vergilerini) hür erkekler ile erkek köleler arasında bölüştürürdü."

Açıklama: Bedrüdin el-Aynî burada taksimin hür ve köleler arasında eşit olması gerekmez, gönüllerini alacak miktarda vermesi yeterlidir. Bedrüdin el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed, Nuhabu'l-Efkârfi tenkihi'l-mebâni'l-ahyâr fi şerhi maani'l-asâr, thk. Ebû Temim Yasir b. İbrahim (Katar:Vüzaretü'l-evkâf ve'ş-şuni'l-İslamiyye, 1429/2008), 14/357.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 14, /687

حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَوْنٍ أَخْبَرَنَا عُمَارَةُ بْنُ زَاذَانَ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ "أَنَّ مَلِكَ ذِى يَزَنَ أَهْدَى إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حُلَّةً أَخَذَهَا بِثَلاَثَةٍ وَثَلاَثِينَ بَعِيرًا أَوْ ثَلاَثٍ وَثَلاَثِينَ نَاقَةً فَقَبِلَهَا."

Bize Amr b. Avn, ona Umare b. Zâzân, ona Sabit, Enes b. Malik'in şöyle dediğini rivayet etti: "Zu Yezen kralı, otuz üç erkek veya dişi deve karşılığında almış olduğu bir elbiseyi Hz. Peygamber'e (sav) hediye etti; (Hz. Peygamber de) bu elbiseyi kabul etti."

Açıklama: İsnadda yer alan ravilerden Ebu Seleme Umare b. Zâzân es-Saydelânî sadûk olmak ve çok hata etmekle tenkide uğramış Ahmed b. Hanbel Münkerlerinin ve Buhâri hadisinde ızdırab olduğunu, Ebû Dâvûd'un da leyse bizâke diyerek zayıf gördüğü bir ravidir. bkz. Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, Mizânü'l-itidâl fi nakdi'r-ricâl, Thk. Ali b. Muhammed el-Becâvî (Beyrut: Dâru'l-Ma'rife, 1382/1963), 3/176.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Libâs 6, /922

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ عَلِىِّ بْنِ زَيْدٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَارِثِ "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم اشْتَرَى حُلَّةً بِبِضْعَةٍ وَعِشْرِينَ قَلُوصًا فَأَهْدَاهَا إِلَى ذِى يَزَنَ."

Bize Musa b. İsmail, ona Hammad, ona Ali b. Zeyd, ona İshak b. Abdullah b. el-Hâris'in "Rasulullah (sav), yirmi küsur uzun ayaklı genç deve karşılığında bir elbise satın alıp Zu Yezen'e (reisin) hediye etti dediğini rivayet etti."

Açıklama: Rivayet isnadı mürsel olup ve Ali b. Yezîd el-Kurâşî, zayıf bir ravi olması sebebiyle zayıftır. Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, Mizânü'l-itidâl fi nakdi'r-ricâl, Thk. Ali b. Muhammed el-Becâvî (Beyrut: Dâru'l-Ma'rife, 1382/1963), 3/128.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Libâs 6, /922

حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ مَرْزُوقٍ قَالَ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم أُتِىَ بِلَحْمٍ قَالَ "مَا هَذَا." قَالُوا شَىْءٌ تُصُدِّقَ بِهِ عَلَى بَرِيرَةَ فَقَالَ "هُوَ لَهَا صَدَقَةٌ وَلَنَا هَدِيَّةٌ."

Bize Amr b. Merzuk, ona Şube, ona Katade, Enes'in şöyle anlattığını rivayet etti: Hz. Peygamber'e (sav) et getirilmişti. Hz. Peygamber: "Bu nedir?" diye sordu. Oradakiler: Berîre'ye sadaka olarak verilmiş bir şey diye cevap verdiler. Bunun üzerine Hz. Peygamber: "Bu ona sadaka, bize hediyedir," buyurdu.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Zekât 31, /387

حَدَّثَنَا سَهْلُ بْنُ بَكَّارٍ حَدَّثَنَا وُهَيْبُ بْنُ خَالِدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَبَّاسِ السَّاعِدِىِّ - يَعْنِى ابْنَ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ - عَنْ أَبِى حُمَيْدٍ السَّاعِدِىِّ قَالَ غَزَوْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تَبُوكَ فَلَمَّا أَتَى وَادِىَ الْقُرَى إِذَا امْرَأَةٌ فِى حَدِيقَةٍ لَهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لأَصْحَابِهِ "اخْرُصُوا." فَخَرَصَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَشَرَةَ أَوْسُقٍ فَقَالَ لِلْمَرْأَةِ "أَحْصِى مَا يَخْرُجُ مِنْهَا." فَأَتَيْنَا تَبُوكَ فَأَهْدَى مَلِكُ أَيْلَةَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَغْلَةً بَيْضَاءَ وَكَسَاهُ بُرْدَةً وَكَتَبَ لَهُ - يَعْنِى - بِبَحْرِهِ . قَالَ فَلَمَّا أَتَيْنَا وَادِىَ الْقُرَى قَالَ لِلْمَرْأَةِ "كَمْ كَانَ فِى حَدِيقَتِكِ." قَالَتْ عَشَرَةَ أَوْسُقٍ خَرْصَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "إِنِّى مُتَعَجِّلٌ إِلَى الْمَدِينَةِ فَمَنْ أَرَادَ مِنْكُمْ أَنْ يَتَعَجَّلَ مَعِى فَلْيَتَعَجَّلْ."

Bize Sehl b. Bekkâr, ona Vüheyb b. Hâlid, ona Amr b. Yahya, ona İbn Sehl b. Sa'd el-Abbas es-Sâ'îdî, Ebu Humeyd es-Sâîdî’nin şöyle anlattığını rivayet etti: Hz. Peygamber (sav) ile Tebük savaşına çıkmıştım. Hz. Peygamber (sav) Vadilkurâ’ya geldiği zaman bahçesinde (duran) bir kadınla karşılaştı. Bunun üzerine sahabelerine (Bu kadının bahçesinden çıkacak hurmanın miktarını) "tahmin edin" (bakalım) buyurdu ve kendisi (onu) on vesk (bir vesk: 122 kg. olarak) tahmin etti, kadına da buradan çıkacak olan (hurma miktarını) ölçüp tespit et dedi. Sonra (yola koyulduk ve) Tebük’e geldik. (Orada) Eyle hükümdarı Hz. Peygamber'e (sav) beyaz bir katır hediye etti. Hz. Peygamber (sav) de o hükümdara bir cübbe giydirdi. Ve O'na yani memleketi (halkı)na (cizye karşılığında eski topraklarında kalacaklarına dair bir eman) yaz (dır)dı. (Bu seferden dönüşümüz esnasında) Vadilkurâ’ya geldiğimizde (Hz. Peygamber daha önce bahçesinde rastlamış olduğumuz) kadına "bahçende ne kadar (hurma) oldu?" diye sordu. (Kadın) da on vesk dedi. (Yani) Hz. Peygamber'in (sav) tahmini (ni söyledi). Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "ben Medine’ye (gitmekte) acele ediyorum. Benimle acele (Medine'ye gitmek) isteyen acele etsin" buyurdu.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 37, /719

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ عَنْ مَالِكٍ عَنْ نَافِعٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رَأَى حُلَّةً سِيَرَاءَ عِنْدَ بَابِ الْمَسْجِدِ تُبَاعُ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ لَوِ اشْتَرَيْتَ هَذِهِ فَلَبِسْتَهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَلِلْوَفْدِ إِذَا قَدِمُوا عَلَيْكَ . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "إِنَّمَا يَلْبَسُ هَذِهِ مَنْ لاَ خَلاَقَ لَهُ فِى الآخِرَةِ." ثُمَّ جَاءَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنْهَا حُلَلٌ فَأَعْطَى عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ مِنْهَا حُلَّةً فَقَالَ عُمَرُ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَسَوْتَنِيهَا وَقَدْ قُلْتَ فِى حُلَّةِ عُطَارِدٍ مَا قُلْتَ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "إِنِّى لَمْ أَكْسُكَهَا لِتَلْبَسَهَا." فَكَسَاهَا عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ أَخًا لَهُ مُشْرِكًا بِمَكَّةَ.

Bize Abdullah b. Mesleme, ona Malik, ona Nafi', ona Abdullah b. Ömer'in şöyle anlattığını rivayet etti: Hz. Ömer, mescidin kapısı yanında (satılık) İbrişimle karışık alaca bezden yapılmış bir elbise gördü de Ya Rasulullah; keşke bunu satın alsan da cuma günü ve sana elçiler geldiği zaman giysen dedi. Hz. Peygamber de: "Bunu ancak ahirette nasibi olmayanlar giyer" buyurdu. Sonra Hz. Peygamber'e o ipeklilerden birçok elbiseler geldi. Hz. Peygamber (sav) onlardan birisini Ömer b. el-Hattab'a (ra) verdi. Ömer, Ya Rasulullah! Onu bana giydiriyorsun. Hâlbuki sen Utarid'in elbisesi hakkında neler söylemiştin! dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav), "Ben onu sana giyesin diye vermedim ki" buyurdu. Ömer, müteakiben o elbiseyi Mekke'de bulunan müşrik bir kardeşine (Osman b. Hakîm'e) verdi.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Libâs 9, /924

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِى عَوْنٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا صَالِحٍ يُحَدِّثُ عَنْ عَلِىٍّ رضى الله عنه قَالَ أُهْدِيَتْ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حُلَّةٌ سِيَرَاءُ فَأَرْسَلَ بِهَا إِلَىَّ فَلَبِسْتُهَا فَأَتَيْتُهُ فَرَأَيْتُ الْغَضَبَ فِى وَجْهِهِ وَقَالَ "إِنِّى لَمْ أُرْسِلْ بِهَا إِلَيْكَ لِتَلْبَسَهَا." وَأَمَرَنِى فَأَطَرْتُهَا بَيْنَ نِسَائِى .

Bize Süleyman b. Harb, ona Şube, ona Ebu Avn, ona Ebu Salih, Hz. Ali'nin şöyle dediğini rivayet etti: Hz. Peygamber'e (sav), ibrişimle karışık alaca kumaştan bir elbise hediye edilmişti. Onu bana gönderdi. Ben de onu giyip yanına vardım. (Bu elbiseyi üzerimde görmesinden dolayı) yüzünde öfke (alametleri) gördüm ve (bana hitaben): "Ben onu sana giyesin diye göndermedim" dedi ve bana (bu elbiseyi kadınlara vermemi) emretti, ben de (tuttum) onu kadınlarıma (Hz. Fatma ve Hz. Ali'nin annesi Fatma bt. Esed b. Hişam'a) paylaştırdım.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Libâs 9, /924

أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يَزِيدَ حَدَّثَنَا حَيْوَةُ أَخْبَرَنَا شُرَحْبِيلُ بْنُ شَرِيكٍ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْحُبُلِىَّ يَقُولُ : " لَيْسَ هَدِيَّةٌ أَفْضَلَ مِنْ كَلِمَةِ حِكْمَةٍ تُهْدِيهَا لأَخِيكَ ."

Bize Abdullah b. Yezid, ona Hayve, ona Şurahbil b. Şerik, Ebu Abdurrahman b. Hubulî’nin şöyle dediğini rivayet etti: "Kardeşine hikmetli bir sözden daha üstün verebileceğin hiçbir hediye yoktur."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Mukaddime 32, 1/367

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَمْرٍو الرَّازِىُّ حَدَّثَنَا سَلَمَةُ - يَعْنِى ابْنَ الْفَضْلِ - حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِى سَعِيدٍ الْمَقْبُرِىِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "وَايْمُ اللَّهِ لاَ أَقْبَلُ بَعْدَ يَوْمِى هَذَا مِنْ أَحَدٍ هَدِيَّةً إِلاَّ أَنْ يَكُونَ مُهَاجِرًا قُرَشِيًّا أَوْ أَنْصَارِيًّا أَوْ دَوْسِيًّا أَوْ ثَقَفِيًّا."

Bize Muhammed b. Amr er-Râzî, ona Seleme b. el-Fadl, ona Muhammed b. İshak, ona Said b. Ebu Said el-Makburi, ona babası, ona Ebu Hureyre Hz. Peygamber’in (sav) şöyle dediğini rivayet etti: "Vallahi, bugünden sonra, Kureyşli Muhacirlerden, Ensârdan, Devslilerden ve Sakîflilerden başka hiç kimseden hediye kabul etmeyeceğim."

Açıklama: Bu rivayetin sebeb-i vurudu, Beni Fezarioğullarından bir adam ormanda bulduğu develerinden bir dişi deveyi Hz. Peygamber'e hediye etti, buna karşılık bazı hediyeler aldı bu aldığı hediyelere de kızdı. Hz. Peygamber minberde bu durumu duydu. Bir adma bana hediyede bulunuyor ve yanımda bulunanla ona karşılık verince de kızıyor. Sonra da bu öfkesini devam ettiriyor..." şeklinde naklediliyor. Bkz. Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Edebü'l-Müfred,thk. Muhammed Fuat Abdülbâkî, (Beyrut: Dâru'l-Beşâirü'l-İslamiyye, 1409/1989), 1: 208; Tirmizî,Muhammed b. İsa b. Sevre, Sünene et-tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir (Mısır: Mektebeti Mustafa el-Bâbî, 1395/1975), 5/730.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud İcâre 82, /819

حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ الطَّيَالِسِىُّ حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنْ بُكَيْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الأَشَجِّ عَنْ بُسْرِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ السَّاعِدِىِّ قَالَ "اسْتَعْمَلَنِى عُمَرُ عَلَى الصَّدَقَةِ فَلَمَّا فَرَغْتُ أَمَرَ لِى بِعُمَالَةٍ فَقُلْتُ إِنَّمَا عَمِلْتُ لِلَّهِ. قَالَ خُذْ مَا أُعْطِيتَ فَإِنِّى قَدْ عَمِلْتُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَعَمَّلَنِى."

Bize Ebu Velid et-Tayâlîsî, ona Leys, ona Bükeyr b. Abdullah b. el-Eşec, ona Büsr b. Said İbnü's-Sa'dî'nin şöyle anlattığını rivayet etti: "Ömer (ra) beni zekât toplamak üzere görevlendirmişti. İşimi bitirince bana ücret verilmesini emretti. Bunun üzerine ona ben bu işi Allah rızası için yaptım dedim. O da bana şöyle dedi: Sana verileni al, zira ben de Hz. Peygamber (sav) döneminde (bu işte) çalıştım. Bana ücret verdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 10, /685