حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى حَازِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَهْلٍ - رضى الله عنه - أَنَّ امْرَأَةً جَاءَتِ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم بِبُرْدَةٍ مَنْسُوجَةٍ، فِيهَا حَاشِيَتُهَا - أَتَدْرُونَ مَا الْبُرْدَةُ قَالُوا الشَّمْلَةُ . قَالَ نَعَمْ . قَالَتْ نَسَجْتُهَا بِيَدِى ، فَجِئْتُ لأَكْسُوَكَهَا . فَأَخَذَهَا النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم مُحْتَاجًا إِلَيْهَا ، فَخَرَجَ إِلَيْنَا وَإِنَّهَا إِزَارُهُ ، فَحَسَّنَهَا فُلاَنٌ فَقَالَ اكْسُنِيهَا ، مَا أَحْسَنَهَا . قَالَ الْقَوْمُ مَا أَحْسَنْتَ ، لَبِسَهَا النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم مُحْتَاجًا إِلَيْهَا ، ثُمَّ سَأَلْتَهُ وَعَلِمْتَ أَنَّهُ لاَ يَرُدُّ . قَالَ إِنِّى وَاللَّهِ مَا سَأَلْتُهُ لأَلْبَسَهَا إِنَّمَا سَأَلْتُهُ لِتَكُونَ كَفَنِى . قَالَ سَهْلٌ فَكَانَتْ كَفَنَهُ .

Bize Abdullah b. Mesleme, ona İbn Ebu Hazim, ona babası (Seleme b. Dinar), Sehl’in şöyle anlattığını rivayet etti: 'Bir kadın kenarlı, dokunmuş bir bürde (cübbe) ile Hz. Peygamber’e (sav) geldi. Sehl: 'Bilir misiniz, bürde nedir?' diye sordu. Oradakiler: 'Şemledir (omuz atkısı, pelerin)' diye cevap verdiler. Sehl 'Evet öyledir' dedi. (Sehl olayın devamını şöyle anlattı) Kadın, Hz. Peygamber’e 'Bu bürdeyi kendi elimle dokudum ve sana giydirmek için geldim' dedi. Hz. Peygamber(sav) de ihtiyacı olan o bürdeyi hemen aldı ve bürdeyi elbisesinin üstüne (omuzuna) atmış olarak bizim yanımıza geldi. Bir sahâbî (Abdurrahman b. Avf veya Sa'd b. Ebu Vakkas) de bu bürdenin güzel olduğunu belirtti ve '(Yâ Rasülallah!) Bunu bana giydir, bu ne kadar güzel!' dedi. Orada bulunanlar, o kişiye 'Bunu söylemekle iyi etmedin. Peygamber bu bürdeyi ihtiyacı olduğu için giymişti. Sonra sen, Hz Peygamber’in istediğinde reddetmediğini bildiğin halde onu (bürdeyi) kendisinden istedin' dediler. O da 'Vallahi ben bu bürdeyi giymek için istemedim. Ben onu ancak benim kefenim olsun diye istedim' dedi. [Sehl ibn Sa'd: 'Hakîkaten bu bürde o zâtın kefeni oldu' demiştir.]

Açıklama: İbn Hacer ve Bedrüddin el-Aynî Bürdeyi isteyenin Abdurrahman b. Avf veya Sa'd b. Ebu Vakkas olduğunu söylemişlerdir. bkz. İbn Hacer, Fethu'l-bârî, (Beyrut:Dârü'l-marife, 1379) 3/ 143; Bedrüddin el-Aynî, Umdetü'l-kâri, (Beyrut:İhyaü't-türsi'l-arabî,ts.) 8/ 62. İbn Battal rivayetten şu dört şeyin analaşılacağına işaret etmektedir: 1.İhtiyaç olmayan bir şeyi önceden hazırlamak. 2.Yöneticinin fakir bir insandan hediye alabileceği. 3. Hediye edilene karşılık verilmeyebileceği. 4. Yönetici veya alim birinden teberrüken bir şeyin istenilebileceği. İbn Battal, Şerhu Sahihu'l-buhârî, thk. Ebu Temim Yasir b. İbrahim (Riyad: Mektebetü'r-rüşd, 1423/2003), 3/206.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Cenâiz 28, 1/438

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ يَزِيدَ بْنِ أَبِى حَبِيبٍ عَنْ أَبِى الْخَيْرِ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ - رضى الله عنه - أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَعْطَاهُ غَنَمًا يَقْسِمُهَا عَلَى صَحَابَتِهِ ضَحَايَا ، فَبَقِىَ عَتُودٌ فَذَكَرَهُ لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ « ضَحِّ بِهِ أَنْتَ » .

Bize Kuteybe b. Sa’îd, ona Leys, ona Yezîd b. Ebu Habib, ona Ebü’l-Hayr Ukbe b. Âmir’in (ra) şöyle anlattığını rivayet etti: "Hz. Peygamber (sav) bana sahâbîleri arasında taksim etmem için bir takım kurbanlık koyunlar verdi. (Taksimden sonra) geriye bir yaşında bir çebiç (bir yaşına ulaşmayan keçiden doğan; oğlak) kalmıştı. Bu durumu Hz. Peygamber’e söyledim O da bana: 'Onu da sen kurban et.' dedi."

Açıklama: Rivayetten anlaşılan bir yaşına ulaşmayan fakat anası boyuna ulaşan çebiç (bir yaşına henüz ulaşmamış keçiden doğan yavrunun;oğlağın) kurban edilebileceği anlaşılmaktadır. Çebiç'in kurban edildiği yerde Nesâî'nin de naklettiği üzere bkz. Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb, el-Müctebî mine's-sünen, thk. Abdullah Ebû Gudde (Haleb: Meketebetü'l-matbuati'l-İslamiyye, 1406/1982),7/219 koyundan doğan toklunun (koyundan doğan bir yaşına ulaşmamı kuzunun) kesilmesi daha uygun olur. bkz. Kastallanî, Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr Abdilmelik, İrşadü's-sârî li şerhi sahihi Buhârî, Mısır: Mektebetü'l-Kübrâ el-Emiriyye, 1323),4/291.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Şerike 12, 1/687

حَدَّثَنَا عَاصِمُ بْنُ عَلِىٍّ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى ذِئْبٍ عَنِ الْمَقْبُرِىِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ - رضى الله عنه - عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ " يَا نِسَاءَ الْمُسْلِمَاتِ لاَ تَحْقِرَنَّ جَارَةٌ لِجَارَتِهَا ، وَلَوْ فِرْسِنَ شَاةٍ " .

Bize Âsım b. Ali, ona İbn Ebu Zi’b, ona el-Makburî, ona babası (Keysan), ona da Ebu Hureyre (ra), Hz. Peygamber’in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Ey Müslüman kadınlar! Bir kadın, bir koyun ayağı bile olsa komşusunun hediyesini sakın hor görmesin."

Açıklama: Hz. Peygamber basit veya küçük olsa da verilen hediyenin hakir görülmemesini dolayısıyla kabul edilmesini önermiştir. Her insanın kendi imkanları ölçüsünde eş, dost ve komşuları ile hediyeleşmesine imkan sağlayan bir uyarıda bulunmuştur.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hibe ve Fazlihe ve't-Tahrîzi aleyhe 1, 1/700

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عَدِىٍّ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِى حَازِمٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ - رضى الله عنه - عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لَوْ دُعِيتُ إِلَى ذِرَاعٍ أَوْ كُرَاعٍ لأَجَبْتُ، وَلَوْ أُهْدِىَ إِلَىَّ ذِرَاعٌ أَوْ كُرَاعٌ لَقَبِلْتُ"

Bize Muhammed b. Beşşar, ona İbnu Ebi Adiy, ona Şu’be, ona Süleyman, ona Ebu Hazim, ona Ebu Hureyre Hz. Peygamber'in şöyle dediğini rivayet etti: "Ben incik veya paça yemeye davet edilsem mutlaka icabet ederim. Bana incik veya ayak paça ikram edilse mutlaka kabul ederim."

Açıklama: Hediyeleşmede ihtiyaçların giderilmesini esas alan peygamberimiz bu hayvanın ön kolu veya hayanın kelle-paçasını hediye edilmesini küçümsememesi ve ihmal edilmemesini istemiştir. Hediyeyi alan ve verenin bu şekilde küçük de olsa yapılan hediyeyi sürdürmelerini istemiştir. bkz. İbnü'l-Mülakkîn, Şiracüddin Ebu'l-Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed eş-Şâfîî, et-Tevdıh li câmi'is-sahih, thk. Dârü'l-fellah (Dımaşk: Dârü'n-nevâdir, 1428/2009), 16/282.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hibe ve Fazlihe ve't-Tahrîzi aleyhe 2, 1/700

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ هِشَامِ بْنِ زَيْدِ بْنِ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ عَنْ أَنَسٍ - رضى الله عنه - قَالَ أَنْفَجْنَا أَرْنَبًا بِمَرِّ الظَّهْرَانِ ، فَسَعَى الْقَوْمُ فَلَغَبُوا ، فَأَدْرَكْتُهَا فَأَخَذْتُهَا ، فَأَتَيْتُ بِهَا أَبَا طَلْحَةَ فَذَبَحَهَا ، وَبَعَثَ بِهَا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِوَرِكِهَا - أَوْ فَخِذَيْهَا قَالَ فَخِذَيْهَا لاَ شَكَّ فِيهِ - فَقَبِلَهُ . قُلْتُ وَأَكَلَ مِنْهُ قَالَ وَأَكَلَ مِنْهُ . ثُمَّ قَالَ بَعْدُ قَبِلَهُ .

Bize Süleyman b. Harb, ona Şu'be, ona da Hişam b. Zeyd b. Enes b. Malik, Enes b. Malik'in (ra) şöyle anlattığını rivayet etti: (Bir seferde) -Mekke yakı­nında- Merru'z-Zahrân'da iken bir tavşanı ürkütüp kaçırdık. Orada bulunanlar (hayvanı yakalamak için) koştular (ama) yorulup pes ettiler. Ben hayvana yetiştim ve onu tutup Ebû Talha'ya getirdim. Ebu Talha onu kesti ve uyluğunun üst tarafını, veya iki budunu (benimle) Hz. Peygamber'e (sav) gönderdi. -Râvî Şu'be iki budu olduğunda şüphe yoktur, demiştir.- Hz. Peygamber (sav) onu kabul etti. Ben "Ondan yedi (mi)" dedim. Enes de "Ondan yedi" dedi. Sonra "yedi" sözünün ardından "onu kabul etti" ifadesini kullandı.

Açıklama: Rivayetin sonunda Hz. Peygamber'in yediği şek ile nakledilmiş onun hediye edilen tavşanı kabul ettiği kesin olarak nakledilmiştir. bkz.Bedrüddin el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed, Umdetü'l-kârî fî şerhi Sahihi'l-Buhârî, (Beyrut:Dârü İhyâi Türasi'l-Arâbî, ts.), 13: 131.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hibe ve Fazlihe ve't-Tahrîzi aleyhe 5, 1/701

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا عَبْدَةُ حَدَّثَنَا هِشَامٌ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ - رضى الله عنها - أَنَّ النَّاسَ كَانُوا يَتَحَرَّوْنَ بِهَدَايَاهُمْ يَوْمَ عَائِشَةَ ، يَبْتَغُونَ بِهَا - أَوْ يَبْتَغُونَ بِذَلِكَ - مَرْضَاةَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم .

Bize İbrahim b. Musa, ona Abde, ona Hişâm, ona babası (Urve b. Zübeyr), ona da Hz. Ayşe (ra) şöyle rivayet etti: "İnsanlar hediyelerini vermek için Ayşe'nin gününü (Hz. Peygamber'in benimle olduğum günü) araştırırak -ya da onlar bunu (Ayşe'nin gününde vermek hediyelerini vermek) istiyerek- bu hedeyileriyle Rasulullah’ın hoşnut olmasını istiyorlardı.

Açıklama: Ravilerden İbrâhim b. Musa, Hz. Ayşe’nin “yebteğûne” fiilinden sonra “bihâ= hediyelerle” mı yoksa “bi zâlike= bununla” mi dediğinde şüphe etmiştir. Buharî, diğer hadis kaynaklarda nakledilenin “bi zâlike" ibaresi aksine bab başlığına uygun olan “bihâ= hediyelerle ifadesini tercih etmektedir.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hibe ve Fazlihe ve't-Tahrîzi aleyhe 7, 1/702

حَدَّثَنَا أَزْهَرُ بْنُ مَرْوَانَ الْبَصْرِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَوَاءٍ حَدَّثَنَا أَبُو مَعْشَرٍ عَنْ سَعِيدٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: " تَهَادَوْا فَإِنَّ الْهَدِيَّةَ تُذْهِبُ وَحَرَ الصَّدْرِ وَلاَ تَحْقِرَنَّ جَارَةٌ لِجَارَتِهَا وَلَوْ شِقَّ فِرْسِنِ شَاةٍ " . [ قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ . وَأَبُو مَعْشَرٍ اسْمُهُ نَجِيحٌ مَوْلَى بَنِى هَاشِمٍ وَقَدْ تَكَلَّمَ فِيهِ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ قِبَلِ حِفْظِهِ .]

Bize Ezher b. Mervan el-Basrî, ona Muhammed b. Sevâ', ona Ebû Ma’şer, ona Saîd, ona da Ebû Hureyre (ra), Hz. Peygamber’in şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Hediyeleşiniz! Çünkü hediye, kalpteki kin ve düşmanlık hissini giderir. Bir koyun paçası dahi olsa, bir kadın, komşu kadının verdiği hediyeyi hor görmesin!"

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Velâ ve'l-hibe 6, 4/441

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ قَالَ حَدَّثَنِى مَالِكٌ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ عَنِ الصَّعْبِ بْنِ جَثَّامَةَ - رضى الله عنهم - أَنَّهُ أَهْدَى لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حِمَارًا وَحْشِيًّا وَهْوَ بِالأَبْوَاءِ أَوْ بِوَدَّانَ فَرَدَّ عَلَيْهِ ، فَلَمَّا رَأَى مَا فِى وَجْهِهِ قَالَ « أَمَا إِنَّا لَمْ نَرُدَّهُ عَلَيْكَ إِلاَّ أَنَّا حُرُمٌ » .

Bize İsmail, ona Malik, ona İbn Şihâb, ona Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe b. Mes’ud, ona da Abudlah b. Abbas naklettiğine göre Sa’b Cessâme’nin (ra) şöyle rivayet etti: Hz. Peygamber (sav) Ebvâ veya Veddân’da bulunduğu sırada kendisine bir yaban eşeği hediye ettim. Fakat Hz. Peygamber bu hediyeyi kabul etmeyip geri çevirdi. Bu sebepten yüzümde meydana gelen üzüntüyü görünce (gönlümü hoş etmek için) bana şöyle dedi: “Dikkat et! Biz senin hediyeni geri çevirmiyoruz ancak bizler ihramlı bulunuyoruz.”

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hibe ve Fazlihe ve't-Tahrîzi aleyhe 6, 1/701

حَدَّثَنَا مُؤَمَّلٌ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ ابْنِ أَبِي لَيْلَى عَنِ الْحَكَمِ عَنِ مِقْسَمٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ أَهْدَى رَسُولُ اللَّهِ مِائَةَ بَدَنَةٍ فِيهَا جَمَلٌ أَحْمَرُ لِأَبِي جَهْلٍ فِي أَنْفِهِ بُرَّةٌ مِنْ فِضَّةٍ

Açıklama: hadis bu isnadla zayıftır, mütabileriyle hasendir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Abbas b. Abdulmuttalib 2428, 1/702

حَدَّثَنَا وَكِيعٌ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ ابْنِ أَبِي لَيْلَى عَنِ الْحَكَمِ عَنْ مِقْسَمٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَهْدَى فِي بُدْنِهِ جَمَلًا كَانَ لِأَبِي جَهْلٍ بُرَتُهُ فِضَّةٌ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Abbas b. Abdulmuttalib 2079, 1/622