حَدَّثَنَا حَسَّانُ بْنُ حَسَّانٍ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ عَنْ قَتَادَةَ سَأَلْتُ أَنَسًا - رضى الله عنه - كَمِ اعْتَمَرَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم قَالَ أَرْبَعٌ عُمْرَةُ الْحُدَيْبِيَةِ فِى ذِى الْقَعْدَةِ ، حَيْثُ صَدَّهُ الْمُشْرِكُونَ ، وَعُمْرَةٌ مِنَ الْعَامِ الْمُقْبِلِ فِى ذِى الْقَعْدَةِ ، حَيْثُ صَالَحَهُمْ ، وَعُمْرَةُ الْجِعْرَانَةِ إِذْ قَسَمَ غَنِيمَةَ أُرَاهُ حُنَيْنٍ . قُلْتُ كَمْ حَجَّ قَالَ وَاحِدَةً .

Bize Hassan b. Hassan, ona Hemmam, ona da Katede şöyle demiştir: Enes b. Malik'e “Peygamber (sav) kaç defa umre yaptı” diye sordum. O da “dört defa yaptı: Zilkade ayında, Peygamber'in Mekkeliler ile barış anlaşması yaptığı Hudeybiye Um­resi; bie sene sonra yine zilkade ayında yaptığı Hudeybiye umresi; Huneyn ganimetini paylaştırdığı zaman yaptığı Cirâne umresi. Katade der ki Ben Enes'e “Peygamber (sav) kaç hac yaptı?” diye de sordum. “bir defa” dedi.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Ebvâbu'l-Umreti 3, 1/539

حَدَّثَنَا هُدْبَةُ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ وَقَالَ اعْتَمَرَ أَرْبَعَ عُمَرٍ فِى ذِى الْقَعْدَةِ إِلاَّ الَّتِى اعْتَمَرَ مَعَ حَجَّتِهِ عُمْرَتَهُ مِنَ الْحُدَيْبِيَةِ ، وَمِنَ الْعَامِ الْمُقْبِلِ ، وَمِنَ الْجِعْرَانَةِ ، حَيْثُ قَسَمَ غَنَائِمَ حُنَيْنٍ ، وَعُمْرَةً مَعَ حَجَّتِهِ .

Bize Hüdbe, ona Hemmam yukarıdaki hadisin isnadını söyleyerek şöyle dedi: "Peygamber (sav) dört defa umre yaptı; bunlardan hac ile birlikte yaptığı hariç diğerleri hep zilkade ayında­dır: Hudeybiye'den dönüşteki umresi; ertesi yıldaki umresi; Huneyn ganimetlerini dağıttığı yer olan Ci'râne'den yaptığı umresi ve haccı ile beraber yaptığı bir umre."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Ebvâbu'l-Umreti 3, 1/539

أَخْبَرَنَا عَلِىُّ بْنُ مَيْمُونٍ الرَّقِّىُّ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ أَيُّوبَ السَّخْتِيَانِىِّ وَأَيُّوبَ بْنِ مُوسَى وَإِسْمَاعِيلَ بْنِ أُمَيَّةَ وَعُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنْ نَافِعٍ قَالَ خَرَجَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ فَلَمَّا أَتَى ذَا الْحُلَيْفَةِ أَهَلَّ بِالْعُمْرَةِ فَسَارَ قَلِيلاً فَخَشِىَ أَنْ يُصَدَّ عَنِ الْبَيْتِ فَقَالَ إِنْ صُدِدْتُ صَنَعْتُ كَمَا صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ وَاللَّهِ مَا سَبِيلُ الْحَجِّ إِلاَّ سَبِيلُ الْعُمْرَةِ أُشْهِدُكُمْ أَنِّى قَدْ أَوْجَبْتُ مَعَ عُمْرَتِى حَجًّا . فَسَارَ حَتَّى أَتَى قُدَيْدًا فَاشْتَرَى مِنْهَا هَدْيًا ثُمَّ قَدِمَ مَكَّةَ فَطَافَ بِالْبَيْتِ سَبْعًا وَبَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ وَقَالَ هَكَذَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَعَلَ .

ِBize Ali b. Meymûn er-Rakkî, ona Süfyân, ona Eyyûb es-Sahtiyânî, Eyy^ü. b. Musa, İsmail b. Ümeyye ve Übeydullah b. Nâfi, onlara Nafi şöyle demiştir: Abdullah b. Ömer Umre için yola çıktı, Zülhuleyfe’ye gelince, ihrama girdi. Biraz yol aldıktan sonra Kâbe’yi tavaf etmesine engel olunacağından korkup “Eğer Kâbe’yi tavaf etmem engellenirse Rasulullah'ın (sav) yaptığı gibi yaparım. Vallahi haccın yolu yordamı ile umrenin yolu yordamı aynı. Şahit olun, umre ile haccı beraber yapmaya karar verdim” dedi ve yola devam etti. Kudeyd denilen yere gelince oradan bir kurban satın alıp Mekke’ye gelerek Kâbe’yi yedi şaftla tavaf etti, ardından Safa ile Merve arasında Sa’y yaptı ve “Rasulullah'ın (sav) da böyle yaptığını gördüm” dedi.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 144, /2276

أَخْبَرَنَا عَلِىُّ بْنُ مَيْمُونٍ الرَّقِّىُّ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ أَيُّوبَ السَّخْتِيَانِىِّ وَأَيُّوبَ بْنِ مُوسَى وَإِسْمَاعِيلَ بْنِ أُمَيَّةَ وَعُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنْ نَافِعٍ قَالَ خَرَجَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ فَلَمَّا أَتَى ذَا الْحُلَيْفَةِ أَهَلَّ بِالْعُمْرَةِ فَسَارَ قَلِيلاً فَخَشِىَ أَنْ يُصَدَّ عَنِ الْبَيْتِ فَقَالَ إِنْ صُدِدْتُ صَنَعْتُ كَمَا صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ وَاللَّهِ مَا سَبِيلُ الْحَجِّ إِلاَّ سَبِيلُ الْعُمْرَةِ أُشْهِدُكُمْ أَنِّى قَدْ أَوْجَبْتُ مَعَ عُمْرَتِى حَجًّا . فَسَارَ حَتَّى أَتَى قُدَيْدًا فَاشْتَرَى مِنْهَا هَدْيًا ثُمَّ قَدِمَ مَكَّةَ فَطَافَ بِالْبَيْتِ سَبْعًا وَبَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ وَقَالَ هَكَذَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَعَلَ .

ِBize Ali b. Meymûn er-Rakkî, ona Süfyân, ona Eyyûb es-Sahtiyânî, Eyy^ü. b. Musa, İsmail b. Ümeyye ve Übeydullah b. Nâfi, onlara Nafi şöyle demiştir: Abdullah b. Ömer Umre için yola çıktı, Zülhuleyfe’ye gelince, ihrama girdi. Biraz yol aldıktan sonra Kâbe’yi tavaf etmesine engel olunacağından korkup “Eğer Kâbe’yi tavaf etmem engellenirse Rasulullah'ın (sav) yaptığı gibi yaparım. Vallahi haccın yolu yordamı ile umrenin yolu yordamı aynı. Şahit olun, umre ile haccı beraber yapmaya karar verdim” dedi ve yola devam etti. Kudeyd denilen yere gelince oradan bir kurban satın alıp Mekke’ye gelerek Kâbe’yi yedi şaftla tavaf etti, ardından Safa ile Merve arasında Sa’y yaptı ve “Rasulullah'ın (sav) da böyle yaptığını gördüm” dedi.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 144, /2276

وَحَدَّثَنَاهُ ابْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عَدِىٍّ عَنْ سَعِيدٍ عَنْ قَتَادَةَ بِهَذَا الإِسْنَادِ [عَنْ قَزَعَةَ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ أَنَّ نَبِىَّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لاَ تُسَافِرِ امْرَأَةٌ فَوْقَ ثَلاَثِ لَيَالٍ إِلاَّ مَعَ ذِى مَحْرَمٍ"] وَقَالَ "أَكْثَرَ مِنْ ثَلاَثٍ إِلاَّ مَعَ ذِى مَحْرَمٍ."

Açıklama: Buna göre karşılaştırılan ilk rivayette (فَوْقَ ثَلاَثِ لَيَالٍ إِلاَّ مَعَ ذِى مَحْرَمٍ), bu ikinci rivayette ise (أَكْثَرَ مِنْ ثَلاَثٍ إِلاَّ مَعَ ذِى مَحْرَمٍ) lafızları yer almaktadır. Dolayısıyla bu hadis, manen rivayet ihtimaline rağmen hadis rivayetinde lafız farklılıkları konusunda gösterilen hassasiyeti yansıtmaktadır. Karşılaştırmaya esas olan diğer rivayet için bkz. M003264 numaralı hadis.

• Müslim Sahîh-i Müslim Hac, 3265, /537

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ وَزُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ كِلاَهُمَا عَنْ سُفْيَانَ - قَالَ أَبُو بَكْرٍ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ - حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ دِينَارٍ عَنْ أَبِى مَعْبَدٍ قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ يَقُولُ سَمِعْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَخْطُبُ يَقُولُ "لاَ يَخْلُوَنَّ رَجُلٌ بِامْرَأَةٍ إِلاَّ وَمَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ وَلاَ تُسَافِرِ الْمَرْأَةُ إِلاَّ مَعَ ذِى مَحْرَمٍ." فَقَامَ رَجُلٌ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ امْرَأَتِى خَرَجَتْ حَاجَّةً وَإِنِّى اكْتُتِبْتُ فِى غَزْوَةِ كَذَا وَكَذَا. قَالَ "انْطَلِقْ فَحُجَّ مَعَ امْرَأَتِكَ."

• Müslim Sahîh-i Müslim Hac, 3272, /538

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى قَالَ قَرَأْتُ عَلَى مَالِكٍ عَنْ نَافِعٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنَاخَ بِالْبَطْحَاءِ الَّتِى بِذِى الْحُلَيْفَةِ فَصَلَّى بِهَا. وَكَانَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ يَفْعَلُ ذَلِكَ."

• Müslim Sahîh-i Müslim Hac, 3282, /539

وَحَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ رُمْحِ بْنِ الْمُهَاجِرِ الْمِصْرِىُّ أَخْبَرَنَا اللَّيْثُ ح وَحَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ - وَاللَّفْظُ لَهُ - قَالَ حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنْ نَافِعٍ قَالَ "كَانَ ابْنُ عُمَرَ يُنِيخُ بِالْبَطْحَاءِ الَّتِى بِذِى الْحُلَيْفَةِ الَّتِى كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُنِيخُ بِهَا وَيُصَلِّى بِهَا."

• Müslim Sahîh-i Müslim Hac, 3283, /539

وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْحَاقَ الْمُسَيَّبِىُّ حَدَّثَنِى أَنَسٌ - يَعْنِى أَبَا ضَمْرَةَ - عَنْ مُوسَى بْنِ عُقْبَةَ عَنْ نَافِعٍ "أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ كَانَ إِذَا صَدَرَ مِنَ الْحَجِّ أَوِ الْعُمْرَةِ أَنَاخَ بِالْبَطْحَاءِ الَّتِى بِذِى الْحُلَيْفَةِ الَّتِى كَانَ يُنِيخُ بِهَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم."

• Müslim Sahîh-i Müslim Hac, 3284, /539

حَدَّثَنِى هَارُونُ بْنُ سَعِيدٍ الأَيْلِىُّ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى عَمْرٌو عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ ح وَحَدَّثَنِى حَرْمَلَةُ بْنُ يَحْيَى التُّجِيبِىُّ أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ "أَنَّ ابْنَ شِهَابٍ أَخْبَرَهُ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ بَعَثَنِى أَبُو بَكْرٍ الصِّدِّيقُ فِى الْحَجَّةِ الَّتِى أَمَّرَهُ عَلَيْهَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَبْلَ حَجَّةِ الْوَدَاعِ فِى رَهْطٍ يُؤَذِّنُونَ فِى النَّاسِ يَوْمَ النَّحْرِ لاَ يَحُجُّ بَعْدَ الْعَامِ مُشْرِكٌ وَلاَ يَطُوفُ بِالْبَيْتِ عُرْيَانٌ." [قَالَ ابْنُ شِهَابٍ فَكَانَ حُمَيْدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ يَقُولُ يَوْمُ النَّحْرِ يَوْمُ الْحَجِّ الأَكْبَرِ. مِنْ أَجْلِ حَدِيثِ أَبِى هُرَيْرَةَ.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Hac, 3287, /540