حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ يُونُسَ حَدَّثَنَا عِكْرِمَةُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنِى أَبُو زُمَيْلٍ حَدَّثَنِى ابْنُ عَبَّاسٍ حَدَّثَنِى عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ قَالَ :اسْتَأْذَنْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ثَلاَثًا فَأَذِنَ لِى . قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ وَأَبُو زُمَيْلٍ اسْمُهُ سِمَاكٌ الْحَنَفِىُّ . وَإِنَّمَا أَنْكَرَ عُمَرُ عِنْدَنَا عَلَى أَبِى مُوسَى حَيْثُ رَوَى عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ :« الاِسْتِئْذَانُ ثَلاَثٌ فَإِنْ أُذِنَ لَكَ وَإِلاَّ فَارْجِعْ » . وَقَدْ كَانَ عُمَرُ اسْتَأْذَنَ عَلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم ثَلاَثًا فَأَذِنَ لَهُ وَلَمْ يَكُنْ عَلِمَ هَذَا الَّذِى رَوَاهُ أَبُو مُوسَى عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ فَإِنْ أُذِنَ لَكَ وَإِلاَّ فَارْجِعْ .

Bize Mahmud b. Gaylan, ona Ömer b. Yunus, ona İkrime b. Ammar, ona Ebu Zümeyl, ona da İbn Abbas Ömer b. Hattab'ın şöyle dediğini rivayet etti: "Hz. Peygamber'in yanına girmek için üç defa izin istedim, bana izin verdi." Ebu İsa şöyle dedi: "Bu hasen-garib bir hadistir. Ebu Sümeyl'in adı Simak el-Hanefî'dir. Bize göre, Hz. Ömer'in Hz. Peygamber'den üç defa izin isteyip yanına girmesine rağmen Ebu Musa'nın rivayet ettiği 'İzin üç defa istenir, verilirse gir, verilmezse de dön' hadisine itiraz etmesinin sebebi, Hz. Ömer'in Ebu Musa'nın Hz. Peygamber'den rivayet ettiği 'İzin verilirse gir, verilmezse dön.' ifadesini bilmemesinden dolayıdır."

Açıklama: Tirmizî, burada metin tenkdinde bulunmaktadır. Maruf olanın Hz. Ömer'in Hz. Peygamber'den rivayet edilen "İzin üç defadır ..." hadisini bilmemesidir. Elbânî de, rivayetin senedinin zayıf, metnin ise münker olduğunu söyler.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 3, 5/54

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا ابْنُ لَهِيعَةَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى جَعْفَرٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْحُبُلِىِّ عَنْ أَبِى ذَرٍّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: « مَنْ كَشَفَ سِتْرًا فَأَدْخَلَ بَصَرَهُ فِى الْبَيْتِ قَبْلَ أَنْ يُؤْذَنَ لَهُ فَرَأَى عَوْرَةَ أَهْلِهِ فَقَدْ أَتَى حَدًّا لاَ يَحِلُّ لَهُ أَنْ يَأْتِيَهُ لَوْ أَنَّهُ حِينَ أَدْخَلَ بَصَرَهُ اسْتَقْبَلَهُ رَجُلٌ فَفَقَأَ عَيْنَيْهِ مَا غَيَّرْتُ عَلَيْهِ وَإِنْ مَرَّ رَجُلٌ عَلَى بَابٍ لاَ سِتْرَ لَهُ غَيْرِ مُغْلَقٍ فَنَظَرَ فَلاَ خَطِيئَةَ عَلَيْهِ إِنَّمَا الْخَطِيئَةُ عَلَى أَهْلِ الْبَيْتِ » . وَفِى الْبَابِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ وَأَبِى أُمَامَةَ . قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ لاَ نَعْرِفُهُ مِثْلَ هَذَا إِلاَّ مِنْ حَدِيثِ ابْنِ لَهِيعَةَ وَأَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْحُبُلِىُّ اسْمُهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يَزِيدَ .

Bize Kuteybe, ona İbn Lehîa, ona Ubeydullah b. Ebu Cafer, ona Ebu Abdurrahman el-Hubullî, ona da Ebu Zer Hz. Peygamber'in şöyle dediğini rivayet etti: "Her kim kendisine izin verilmeden önce örtüyü kaldırıp evin içine bakar, böylece ev halkının bir mahrem hallerini görürse muhakkak ki o kişi kendisine aşması helal olmayan bir sınırı aşmış olur. Gözünü daldırdığı zaman bir adam ona karşı gelip gözlerini patlatırsa o kimsenin yanlış yaptığını söylemem. Bir adam kapası veya perdesi olmayan bir kapının yanından geçerken içeri bakarsa suçlu sayılmaz. Bu durumda suç ev sahibine aittir." Bu konuda Ebu Hureyre ve Ebu Ümâme’den de hadis rivâyet edilmiştir. Ebu İsa şöyle dedi: "Bu hadis garib olup bunun gibi rivayetleri ancak İbn Lehîa’nın rivâyetiyle bilmekteyiz. Ebu Abdurrahman el Hubullî’nin ismi Abdullah b. Yezid’tir."

Açıklama: İbn Lehîa zayıf bir ravi olup Nesâî gibi bazı muhaddisler ondan hadis rivayet etmekten imtina etmişlerdir. (Bkz. İbnü’l-Kayserânî, Şürûtü'l-eimmeti's-sitte, Dârü'l-kütübi'l-ilmiyye, s. 27.)

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 16, 5/63

حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ وَكِيعٍ حَدَّثَنَا رَوْحُ بْنُ عُبَادَةَ عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ أَخْبَرَنِى عَمْرُو بْنُ أَبِى سُفْيَانَ أَنَّ عَمْرَو بْنَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ صَفْوَانَ أَخْبَرَهُ أَنَّ كَلَدَةَ بْنَ حَنْبَلٍ أَخْبَرَهُ أَنَّ صَفْوَانَ بْنَ أُمَيَّةَ بَعَثَهُ بِلَبَنٍ وَلِبَإٍ وَضَغَابِيسَ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَالنَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم بِأَعْلَى الْوَادِى قَالَ :فَدَخَلْتُ عَلَيْهِ وَلَمْ أُسَلِّمْ وَلَمْ أَسْتَأْذِنْ فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم: « ارْجِعْ فَقُلِ :السَّلاَمُ عَلَيْكُمْ أَأَدْخُلُ؟ » . وَذَلِكَ بَعْدَ مَا أَسْلَمَ صَفْوَانُ . قَالَ عَمْرٌو: وَأَخْبَرَنِى بِهَذَا الْحَدِيثِ أُمَيَّةُ بْنُ صَفْوَانَ وَلَمْ يَقُلْ سَمِعْتُهُ مِنْ كَلَدَةَ . قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ لاَ نَعْرِفُهُ إِلاَّ مِنْ حَدِيثِ ابْنِ جُرَيْجٍ وَرَوَاهُ أَبُو عَاصِمٍ أَيْضًا عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ مِثْلَ هَذَا . وَضَغَابِيسُ: هُوَ حَشِيشٌ يُؤْكَلُ .

Bize Süfyan b. Vekî', ona Ravh b. Ubade, ona İbn Cüreyc, ona Amr b. Ebu Süfyan, ona Amr b. Abdullah b. Safvan, ona da Kelede b. Hanbel şunu rivayet etti: "Safvân b. Ümeyye, kendisiyle(Kelede) bir miktar süt, ağız sütü ve değâbis (kuşkonmaza benzer bir ot) verip Hz. Peygamber'e (sav) göndermişti. O sırada Hz. Peygamber (sav) (Mekke'de) vadinin yukarısında idi. Kelede b. Hanbel şöyle dedi: Selam vermeden ve izin almadan Rasulullah'ın (sav) yanına girdim. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) 'Geri dön, es-selamu aleykum, girebilir miyim de' buyurdu." Bu olay, Safvân’ın Müslüman oluşundan sonra gerçekleşmiştir. Amr şöyle dedi: "Bu hadisi bana Ümeyye b. Safvân da haber verdi, ancak 'Kelede’den işittim' demedi." Ebu İsa şöyle dedi: Bu hadis, hasen-garibtir. Bu hadisi sadece İbn Cüreyc’in rivâyetiyle bilmekteyiz. Ebu Âsım da bu hadisi aynı şekilde İbn Cüreyc’den rivâyet etmiştir. Hadiste geçen "dağabîs" yenilen bir ottur.

Açıklama: Dağabis Arabistan'da bulunan ve kuşkonmaza benzeyen bir ottur.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 18, 5/64

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ وَعَلِىُّ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالاَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنْ هَانِئِ بْنِ هَانِئٍ عَنْ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ قَالَ كُنْتُ جَالِسًا عِنْدَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَاسْتَأْذَنَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم « ائْذَنُوا لَهُ مَرْحَبًا بِالطَّيِّبِ الْمُطَيَّبِ » .

Bize Osman b. Ebu Şeybe ve Ali b. Muhammed, onlara Vekî', ona Süfyan, ona Ebu İshak, ona da Hâni b. Hâni, Ali b. Ebu Talib'in şöyle dediğini rivayet etti: "Hz. Peygamber'in (sav) yanında oturuyordum. Ammar b. Yasir, huzuruna girmek için izin istedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) 'Ona izin verin. Temiz, tertemiz olan Ammar hoş gelmiş' dedi."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mukaddime 11, /37

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ الثَّقَفِىُّ عَنْ حُمَيْدٍ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ فِى بَيْتِهِ فَاطَّلَعَ عَلَيْهِ رَجُلٌ فَأَهْوَى إِلَيْهِ بِمِشْقَصٍ فَتَأَخَّرَ الرَّجُلُ . قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .

Bize Muhammed b. Beşşar, ona Abdülvehhab es-Sekafî, ona Humeyd, ona da Enes şunu rivayet etti: "Hz. Peygamber evde olduğu esnada bir adam kapının deliğinden ona baktı. Bunun üzerine Hz. Peygamber, ucu sivri bir aleti ona doğru uzattı da o kimse geri çekildi." Ebu İsa şöyle dedi: "Bu hadis hasen-sahihtir."

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 17, 5/64

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِىِّ :أَنَّ رَجُلاً اطَّلَعَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنْ جُحْرٍ فِى حُجْرَةِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَمَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مِدْرَاةٌ يَحُكُّ بِهَا رَأْسَهُ فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم :« لَوْ عَلِمْتُ أَنَّكَ تَنْظُرُ لَطَعَنْتُ بِهَا فِى عَيْنِكَ إِنَّمَا جُعِلَ الاِسْتِئْذَانُ مِنْ أَجْلِ الْبَصَرِ » . وَفِى الْبَابِ: عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ . قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .

Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyan, ona Zührî, ona da Sehl b. Sa'd es-Sâidî şunu rivayet etti: "Adamın biri Hz. Peygamber’in hücresindeki bir delikten Rasûlullah ona baktı. Bu esnada Hz. Peygamber'in elinde başını kaşıdığı (tarak) vardı. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) 'Beni gözetlediğini bilseydim bunu senin gözüne saplardım. İzin isteme emri göz (bakışı engellemek) içindir.' buyurdu." Bu konuda Ebu Hureyre’den de gelen bir hadis vardır. Ebu İsa şöyle dedi: "Bu, hasen-sahih bir hadistir."

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 17, 5/64

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ رَجَاءٍ عَنْ أَوْسِ بْنِ ضَمْعَجٍ عَنْ أَبِى مَسْعُودٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ :« لاَ يُؤَمُّ الرَّجُلُ فِى سُلْطَانِهِ وَلاَ يُجْلَسُ عَلَى تَكْرِمَتِهِ فِى بَيْتِهِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ » . قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .

Bize Hennâd, ona Ebû Muâviye, ona el-A'meş, ona İsmail b. Recâ, ona Evs b. Dam'ac, ona da Ebû Mesud Hz. Peygamber'in (sav) şöyle dediğini rivayet etti: "Bir kimseye yönetimi altındaki bir yerde imamlık yapılmaz. İzni olmadan ona özel yerde (koltuğuna) oturulmaz." Ebu İsa şöyle dedi: "Bu hasen-sahîh bir hadistir."

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Edeb 24, 5/99

أَخْبَرَنَا أَبُو الْوَلِيدِ الطَّيَالِسِىُّ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ أَخْبَرَنَا جَبَلَةُ بْنُ سُحَيْمٍ قَالَ : كُنَّا بِالْمَدِينَةِ فَأَصَابَتْنَا سَنَةٌ ، فَكَانَ ابْنُ الزُّبَيْرِ يَرْزُقُ التَّمْرَ ، وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ يَمُرُّ بِنَا وَيَقُولُ : لاَ تُقَارِنُوا ، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- نَهَى عَنِ الْقِرَانِ إِلاَّ أَنْ يَسْتَأْذِنَ الرَّجُلُ أَخَاهُ.

Bize Ebü’l-Velid et-Tayâlisî, ona da Şu’be Cebele b. Suhaym'in şöyle dediğini rivayet etti: "Biz Medine'de idik. Derken bir kıtlık yılı ile karşılaştık. Bundan dolayı İbnü'z-Zübeyr (bize) yiyecek olarak hurma veriyordu. İbn Ömer ise bize uğruyor ve 'Hurmaları bitiştirmeyin (ikişer ikişer yemeyin). Zira Rasulullah (sav), (Aynı sofrada) kişinin arkadaşından izin almadan, iki hurmayı bitiştirmesini (ikişer ikişer yemesini) yasakladı' diyordu."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Et'ime 25, 2/1308

حَدَّثَنَا يَعْلَى حَدَّثَنَا زَكَرِيَّا عَنْ عَامِرٍ قَالَ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُطِيعٍ سَمِعْتُ مُطِيعاً يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم-.... فَذَكَرَ نَحْوَهُ. قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ : فَسَّرُوا ذَلِكَ أَنْ لاَ يُقْتَلَ قُرَشِىٌّ عَلَى الْكُفْرِ يَعْنِى لاَ يَكُونُ هَذَا أَنْ يَكْفُرَ قُرَشِىٌّ بَعْدَ ذَلِكَ الْيَوْمِ ، فَأَمَّا فِى الْقَوَدِ فَيُقْتَلُ.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 24, 3/1542

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ الْخَلاَّلُ حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ جَاءَ عَمِّى مِنَ الرَّضَاعَةِ يَسْتَأْذِنُ عَلَىَّ. فَأَبَيْتُ أَنْ آذَنَ لَهُ حَتَّى أَسْتَأْمِرَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « فَلْيَلِجْ عَلَيْكِ فَإِنَّهُ عَمُّكِ » . قَالَتْ إِنَّمَا أَرْضَعَتْنِى الْمَرْأَةُ وَلَمْ يُرْضِعْنِى الرَّجُلُ . قَالَ « فَإِنَّهُ عَمُّكِ فَلْيَلِجْ عَلَيْكِ » . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ بَعْضِ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَغَيْرِهِمْ كَرِهُوا لَبَنَ الْفَحْلِ وَالأَصْلُ فِى هَذَا حَدِيثُ عَائِشَةَ. وَقَدْ رَخَّصَ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ فِى لَبَنِ الْفَحْلِ. وَالْقَوْلُ الأَوَّلُ أَصَحُّ .

Bize Hasan b. Ali el-Hallâl, ona İbn Nümeyr, ona Hişam b. Urve, ona babası (Urve b. Zübeyr), ona da Âişe şunu rivayet etti: "Süt amcam, yanıma girmek için izin istedi. Rasulullah'a (sav) danışmadan kendisine izin vermeyi kabul etmedim. Rasulullah (sav); 'Yanına girebilir. Zira o, senin amcandır.' buyurdu. Ben de; 'Beni kadın emzirdi, kadının kocası değil ki!' dedim. Rasulullah (sav); 'O, senin amcandır, yanına girebilir.' buyurdu." Ebu İsa şöyle dedi: "Bu, hasen-sahih bir hadistir. Hz. Peygamber'in (sav) ashabından olan bazı ilim ehline ve daha başkalarına göre uygulama, bu hadise göredir; onlar süt emme ile mahremiyeti kabul etmişlerdir. Bu konuda temel delil, Hz. Âişe'nin rivayet ettiği bu hadistir. Bazı ilim ehli de süt emmeden dolayı erkeğin mahremiyetini kabul etmemişlerdir. Ancak birinci görüş, daha sahihtir."

Açıklama: Hadiste geçen Lebenü'l-fahl'den kasıt süt emziren kadının, sütünün gelmesine sebep olan kocasıdır. Bu koca ile kadından süt emen çocuk arasında bir mahremiyetin olup olmaması noktasında farklı görüşler sözkonusudur. Tirmizi'nin ifade ettiğinine göre ashâbdan bir çoğu ve aralarında dört mezhep imamalarının bulunduğu diğer pekçok alim sütün babaya ait olduğunu, dolayısıyla süt emen ile süt baba arasında mahremiyetin gerçekleşeceğini söylemişler. Bu konudaki delil de Hz. Aişe'den gelen sözkonusu rivayettir. Az da olsa bazı selef alimleri de bu süt emme, baba ile süt emen arasında mahremiyet oluşturmaz demişlerdir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Radâ' 2, 3/453