حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنِ الزُّهْرِيِّ عَنْ سَعِيدٍ قَالَ مَرَّ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِحَسَّانَ وَهُوَ يُنْشِدُ فِي الْمَسْجِدِ فَلَحَظَ إِلَيْهِ قَالَ كُنْتُ أُنْشِدُ وَفِيهِ مَنْ هُوَ خَيْرٌ مِنْكَ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى أَبِي هُرَيْرَةَ فَقَالَ سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ أَجِبْ عَنِّي اللَّهُمَّ أَيِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ قَالَ نَعَمْ

Bize Süfyân b. Uyeyne, ona Zührî, ona da Saîd b. Müseyyeb şöyle demiştir: "Hassân mescitte şiir okurken Hz. Ömer (ra) geldi ve kendisine sert bir şekilde baktı. Hassân 'Burada, senden daha hayırlısı (Rasulullah) varken şiir okumuştum' dedi, sonra da Ebu Hureyre'ye dönerek 'Rasulullah' ın (sav) 'Benim adıma (o müşriklere) cevap ver. Allah'ım! Onu Ruhu'l-kudüs (Cibril) ile destekle' buyurduğunu duydun (değil mi?)' dedi. Ebu Hureyre 'Evet' cevabını verdi."

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: اللَّهُمَّ أَيِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Hassan b. Sabit el-Ensarî 22282, 7/328

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ جَوَّاسٍ الْحَنَفِىُّ أَبُو عَاصِمٍ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ الأَشْجَعِىُّ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ مُحَارِبِ بْنِ دِثَارٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ كَانَ لِى عَلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم دَيْنٌ فَقَضَانِى وَزَادَنِى وَدَخَلْتُ عَلَيْهِ الْمَسْجِدَ فَقَالَ لِى "صَلِّ رَكْعَتَيْنِ."

Bize Ebu Asım Ahmed b. Cevvâs el-Hanefî, ona Ubeydullah el-Eşcei, ona Süfyan, ona Muharib b. Disar, ona Cabir b. Abdullah'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Benim Nebi'den (sav) bir alacağım vardı, alacağımı ödediği gibi bana fazlasını da verdi. Mescide onun yanına girdim de bana; "(önce) iki rekât namaz kıl" buyurdu.

• Müslim Sahîh-i Müslim Salâtu'l-müsâfirîn ve Kasruhâ 1656, /281

حَدَّثَنَا أَبُو مَرْوَانَ الْعُثْمَانِىُّ مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ وَأَبِى سَلَمَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ : " إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ فَلاَ تَأْتُوهَا وَأَنْتُمْ تَسْعَوْنَ وَأْتُوهَا تَمْشُونَ وَعَلَيْكُمُ السَّكِينَةُ فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا "

Bize Ebu Mervân el-Osmanî Muhammed b. Osman, ona İbrahim b. Sa’d, ona İbn Şihâb, ona Saîd b. Müseyyeb ve Ebu Seleme, onlara da Ebu Hureyre’nin rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: "Namaz için kamet getirildiğinde koştura koştura namaza gelmeyin. Sakince yürüyüp gelin. Yetiştiğiniz kadarını imamla birlikte kılın, yetişemediğiniz kısmı kendiniz tamamlayın."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mesâcid ve'l-cemaât 14, /133

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْمُهَاجِرِ عَنْ أَبِى الشَّعْثَاءِ قَالَ: خَرَجَ رَجُلٌ مِنَ الْمَسْجِدِ بَعْدَ مَا أُذِّنَ فِيهِ بِالْعَصْرِ فَقَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ أَمَّا هَذَا فَقَدْ عَصَى أَبَا الْقَاسِمِ صلى الله عليه وسلم ." [ قَالَ أَبُو عِيسَى وَفِى الْبَابِ عَنْ عُثْمَانَ . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ أَبِى هُرَيْرَةَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَعَلَى هَذَا الْعَمَلُ عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَمَنْ بَعْدَهُمْ أَنْ لاَ يَخْرُجَ أَحَدٌ مِنَ الْمَسْجِدِ بَعْدَ الأَذَانِ إِلاَّ مِنْ عُذْرٍ أَنْ يَكُونَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ أَوْ أَمْرٌ لاَ بُدَّ مِنْهُ . وَيُرْوَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ النَّخَعِىِّ أَنَّهُ قَالَ يَخْرُجُ مَا لَمْ يَأْخُذِ الْمُؤَذِّنُ فِى الإِقَامَةِ . قَالَ أَبُو عِيسَى وَهَذَا عِنْدَنَا لِمَنْ لَهُ عُذْرٌ فِى الْخُرُوجِ مِنْهُ . وَأَبُو الشَّعْثَاءِ اسْمُهُ سُلَيْمُ بْنُ أَسْوَدَ وَهُوَ وَالِدُ أَشْعَثَ بْنِ أَبِى الشَّعْثَاءِ . وَقَدْ رَوَى أَشْعَثُ بْنُ أَبِى الشَّعْثَاءِ هَذَا الْحَدِيثَ عَنْ أَبِيهِ .]

Bize Hennâd, ona Vekî', ona Süfyân, ona İbrahim b. Muhâcir, ona da Ebu Şa'sâ' şöyle rivayet etmiştir: "İkindi namazı için ezan okunduktan sonra bir adam mescitten çıktı. Bunun üzerine Ebu Hureyre, ''şu adam, Ebu Kâsım'a (sav) isyan etmiştir' dedi." [Ebu İsa şöyle demiştir: Bu konuda Osman'dan da hadis rivayet edilmiştir. Ebu İsa şöyle demiştir: Ebu Hureyre hadisi, hasen-sahih bir hadistir. Nebî'nin (sav) ilim ehli ashabı ve sonraki ilim ehli nezdinde de amel bu hadise göredir. Onlara göre, abdestsiz olmak ya da zorunlu haller gibi mazeretler olmaksızın kişi, ezandan sonra camiden çıkamaz. Rivayet edildiğine göre İbrahim en-Nehaî, müezzin kamet getirmeye başlamadan önce camiden çıkılabilir, demiştir. Ebu İsa bu görüş hakkında: Bize göre bu, camiden çıkmasını haklı gösterecek özür sahibi kimseler için geçerlidir, demiştir. Ebu Şa'sâ'nın ismi Süleym b. Esved olup o, Eş'as b. Ebu Şa'sâ'nın babasıdır. Bu hadisi Eş'as b. Ebu Şa'sâ, babasından rivayet etmiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 36, 1/397

حَدَّثَنَا أَبُو مَرْوَانَ الْعُثْمَانِىُّ مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ وَأَبِى سَلَمَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: " إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ فَلاَ تَأْتُوهَا وَأَنْتُمْ تَسْعَوْنَ وَأْتُوهَا تَمْشُونَ وَعَلَيْكُمُ السَّكِينَةُ فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا ."

Ebû Mervan el-Osmânî, İbrahim b. Sad'dan, o İbn Şihab'dan, o Said b. Müseyyeb ile Ebu Seleme'den rivayet ettiğine göre Ebû Hüreyre, Hz. Peygamber'den (sav) şöyle rivayet etmiştir: "Namaza durmak için kamet getirildiği vakit koştura koştura gelmeyin, sakince yürüyerek gelin. Yetişebildiğiniz kadarını (imamla) kılın, yetişemediğinizi kendiniz tamamlayın."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mesâcid ve'l-cemaât 14, /133

أخبرنا عبد الرزاق قال : أخبرنا معمر عن الزهري عن سالم أن ابن عمر قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : لا يقم أحدكم أخاه فيجلس في مكانه ، فكان الرجل يقوم لابن عمر من بيته فلا يجلس في مجلسه.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Cum'a 5593, 3/268

أَخْبَرَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ الأَصْبَهَانِىُّ أَخْبَرَنَا أَبُو سَعِيدٍ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ الْبَصْرِىُّ بِمَكَّةَ حَدَّثَنَا الْهَيْثَمُ بْنُ سَهْلٍ التُّسْتَرِىُّ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا عَامِرٌ الأَحْوَلُ عَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ : نَهَى رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- أَنْ يَجْلِسَ الرَّجُلُ بَيْنَ الرَّجُلَيْنِ إِلاَّ بِإِذْنِهِمَا.

• Beyhakî Sünen-i Kebir Cumu'a 5959, 6/397

وَحَدَّثَنَاهُ أَبُو الرَّبِيعِ وَقُتَيْبَةُ قَالاَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ ح وَحَدَّثَنِى زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ كِلاَهُمَا عَنْ أَيُّوبَ ح وَحَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ حَدَّثَنَا أَبِى حَدَّثَنَا مَالِكُ بْنُ مِغْوَلٍ ح وَحَدَّثَنِى هَارُونُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَكْرٍ أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ ح وَحَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا شُجَاعُ بْنُ الْوَلِيدِ قَالَ سَمِعْتُ مُوسَى بْنَ عُقْبَةَ ح وَحَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ سَعِيدٍ الأَيْلِىُّ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى أُسَامَةُ كُلُّهُمْ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى الضَّبِّ بِمَعْنَى حَدِيثِ اللَّيْثِ عَنْ نَافِعٍ [سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ أَكْلِ الضَّبِّ فَقَالَ: "لاَ آكُلُهُ وَلاَ أُحَرِّمُهُ."] غَيْرَ أَنَّ حَدِيثَ أَيُّوبَ أُتِىَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِضَبٍّ فَلَمْ يَأْكُلْهُ وَلَمْ يُحَرِّمْهُ وَفِى حَدِيثِ أُسَامَةَ قَالَ قَامَ رَجُلٌ فِى الْمَسْجِدِ وَرَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى الْمِنْبَرِ.

Bize Ebu Rabi' ve Kuteybe, o ikisine Hammad; (T) Bize Züheyr b. Harb, ona İsmail, o ikisine Eyyüb; (T) Bize İbn Nümeyr, ona babası, ona Malik b. Miğvel; (T) Bize Harun b. Abdullah, ona Muhammed b. Bekir, ona İbn Cüreyc; (T) Bize Harun b. Abdullah, ona Şucâ b. el-Velid, ona Musa b. Ukbe; (T) Bize Harun b. Said el-Eylî de, ona İbn Vehb, ona Üsame, onlara Nafi', ona da İbn Ömer'in rivayet ettiğine göre Nebi (sav) keler hakkında el-Leys'in Nafî'den rivayet ettiği hadis ile aynı manada rivayet etti. [Bir adam Rasulullah'a (sav) keler yemeğe dair soru sorunca, O; "ben onu ne yerim ne de haram ederim" buyurdu.] Şu kadar var ki Eyyüb'ün rivayet ettiği hadise göre: Rasulullah'a (sav) bir keler getirildi, onu ne yedi ne de haram etti. Üsame'nin rivayetinde ise şöyle denilmektedir: Rasulullah (sav) minber üzerinde iken mescitte bir adam ayağa kalktı.

• Müslim Sahîh-i Müslim Sayd ve'z-zebâih ve mâ yü'kelü mine'l-hayevân 5031, /828

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَالِمٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: كُنَّا نَنَامُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى الْمَسْجِدِ وَنَحْنُ شَبَابٌ . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ ابْنِ عُمَرَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَقَدْ رَخَّصَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ فِى النَّوْمِ فِى الْمَسْجِدِ . قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ لاَ يَتَّخِذُهُ مَبِيتًا وَلاَ مَقِيلاً . وَقَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ ذَهَبُوا إِلَى قَوْلِ ابْنِ عَبَّاسٍ .

Bize Mahmud b. Gaylân, ona Abdürrezzâk, ona Ma'mer, ona Zührî, ona Sâlim, ona da İbn Ömer şöyle rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) zamanında biz gençler mescitte uyurduk. Ebu İsa şöyle demiştir: İbn Ömer hadisi, hasen-sahih bir hadistir. Bir kısım ilim ehli, camide uyumaya ruhsat vermiştir. İbn Abbas ise ''Camileri gece kalınacak yahut gündüz uykusu uyunacak yerler haline getirmemek gerek'' demiştir. Bir kısım ilim ehli İbn Abbas'ın görüşünü esas almıştır.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 122, 2/138

حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ عُثَمَانَ بْنِ أَبِي سُلَيْمَانَ سَمِعَ عَامِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ يُحَدِّثُ عَنْ عَمْرِو بْنِ سُلَيْمٍ عَنْ أَبِي قَتَادَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمْ الْمَسْجِدَ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ يَجْلِسَ و حَدَّثَنَا مُرَّةُ فَقَالَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَبِي سُلَيْمَانَ بْنِ عَجْلَانَ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ فَذَكَرَ الْحَدِيثَ[ قَالَ كُنْتُ أَلْقَى مِنْ الرُّؤْيَا شِدَّةً غَيْرَ أَنِّي لَا أُزَمَّلُ حَتَّى حَدَّثَنِي أَبُو قَتَادَةَ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ الرُّؤْيَا مِنْ اللَّهِ وَالْحُلْمُ مِنْ الشَّيْطَانِ فَإِذَا حَلَمَ أَحَدُكُمْ حُلْمًا يَكْرَهُهُ فَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ ثَلَاثَ بَصَقَاتٍ وَلْيَسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنْ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ لَا يَضُرُّهُ]

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Katade el-Ensarî 22965, 7/518