إنما الأعمال بالنيات

"Ameller niyetlere göre değer kazanır."

Açıklama: Humeydî, Müsned-i Humeydî'de [HUM28], Buhari, Sahîh-i Buhârî'de [B000001], Beyhaki, Sünen-i Kebir'de [BS15101], Ebu Davud, Sünen-i Ebu Davud'da [D002201], Tayâlisî, Müsned-i Tayalisi'nde [TM000037], İbn Mâce, Sünen-i İbn Mâce'de [İM004227] ve İbn Mâce, Sünen-i İbn Mâce'de [İM004227-2] farklı bir içerikle rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze me'a'n-Nûn 636, 1/244

حَدَّثَنِي أَبُو عُبَيْدَةَ مُسْلِمُ بْنُ أَبِي كَرِيمَةَ التَّمِيمِيُّ، عَنْ جَابِرِ بْنِ زَيْدٍ الأَزْدِيِّ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ، عَنِ النَّبِيِّ K قَالَ: " نِيَّةُ الْمُؤْمِنِ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِهِ "

Bize Ebu Ubeyde Müslim b. Ebu Kerîme et-Temimî, ona Câbir b. Zeyd el-Ezdî, ona da Abdullah b. Abbas, Hz. Peygamber'den (sav) nakletmiştir: "Müminin niyeti, amelinden daha hayırlıdır."

• Rebi' b. Habib Müsned-i Rebî' Ebu Ubeyde İbnü'l-Cerrah ani'n-Nebî 1, /

حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ، ثنا سُفْيَانُ، ثنا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ، أَخْبَرَنِي مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ التَّيْمِيُّ أَنَّهُ سَمِعَ عَلْقَمَةَ بْنَ وَقَّاصٍ اللَّيْثِيَّ يَقُولُ: سَمِعْتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ عَلَى الْمِنْبَرِ يُخْبِرُ بِذَلِكَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: "إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ، فَهِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى دُنْيَا يُصِيبُهَا أَوْ إِلَى امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا، فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ"

Bize Humeydi, ona Süfyan, ona Yahya b. Saîd, ona Muhammed b. İbrahim et-Teymî, ona Alkame b. Vakkas el-Leysî, ona da Ömer b. Hattab hutbe okurken Rasulullah'tan (sav) rivayet etmiştir: "Ameller niyetlere göre değerlendirilir. Herkes yaptığı işin karşılığını niyetine göre alır. Kimin hicreti Allah ve Rasûlü için ise elde edeceği sevap da Allah’a ve Rasûlü’ne hicret sevabıdır. Kim de elde edeceği bir dünyalığa veya evleneceği bir kadına kavuşmak için hicret etmişse, onun hicreti de hicret ettiği şeye göre değerlendirilir."

• Humeydî Müsned-i Humeydî Ömer b. Hattab 28, 1/163

- أَخْبَرَنَا أَبُو عَرُوبَةَ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ هِشَامٍ الْحَرَّانِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا مَخْلَدُ بْنُ يَزِيدَ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بُرْقَانَ، عَنْ يَزِيدَ بْنِ الْأَصَمِّ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "إِنَّ اللَّهَ لَا يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَأَمْوَالِكُمْ، وَلَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأَعْمَالِكُمْ."

Bize Ebû Avâne, ona Amr b. Hişâm el-Harrânî, ona Mahled b. Yezîd, ona Ca'fer b. Burkân, ona Yezîd b. el-Esamm, ona da Ebû Hureyre, Allah Resulü'nün (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Allah sizin dış görünüşlerinize ve mallarınıza bakmaz. Ancak kalplerinize ve amellerinize bakar."

• İbn Hibban Sahih-i İbn Hibban Birr ve'l-İhsan 394, 2/119

حَدَّثني عَبدُ اللهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، حَدثنا عَبدُ الْعَزِيزِ بْنُ أَبِي حَازِمٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ؛ أَنَّ النَّبِيَّ صَلى الله عَلَيه وسَلم الْتَقَى هُوَ وَْالْمُشْرِكُونَ فِي بَعْضِ مَغَازِيهِ، فَاقْتَتَلُوا، فَمَالَ كُلُّ قَوْمٍ إِلَى عَسْكَرِهِمْ، وَفِي الْمُسْلِمِينَ رَجُلٌ لاَ يَدَعُ لِلْمُشْرِكِينَ شَاذَّةً، وَلاَ فَاذَّةً إِلاَّ اتَّبَعَهَا يَضْرِبُهَا بِسَيْفِهِ، فَقِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، مَا أَجْزَأَ أَحَدٌ الْيَوْمَ مَا أَجْزَأَ فُلاَنٌ فَقَالَ: أَمَا إِنَّهُ مِنْ أَهْلِ النَّارِ، فَأَعْظَمَ الْقَوْمُ ذَلِكَ، وَقَالُوا: أَيُّنَا مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَإِنْ كَانَ فُلاَنٌ مِنْ أَهْلِ النَّارِ؟ فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ: لاَ وَاللهِ، لاَ مَاتَ عَلَى هَذِهِ الْحَالِ أَبَدًا، فَاتَّبَعَهُ كُلَّمَا أَسْرَعَ أَسْرَعَ مَعَهُ، وَإِذَا أَبْطَأَ أَبْطَأَ مَعَهُ، حَتَّى جُرِحَ الرَّجُلُ، فَاشْتَدَّتْ جِرَاحَتُهُ، فَاسْتَعْجَلَ الْمَوْتَ، فَوَضَعَ نِصَابَ سَيْفِهِ بِالأَرْضِ وَذُبَابَهُ بَيْنَ ثَدْيَيْهِ، ثُمَّ تَحَامَلَ عَلَيْهِ، فَقَتَلَ نَفْسَهُ، فَجَاءَ الرَّجُلُ إِلَى النَّبِيِّ صَلى الله عَلَيه وسَلم، فَقَالَ: أَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ اللهِ، فَقَال: وَمَا ذَاكَ؟ فَأَخْبَرَهُ بِالَّذِي كَانَ مِنْ أَمْرِهِ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلى الله عَلَيه وسَلم: إِنَّ الرَّجُلَ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ، وَإِنَّهُ لَمِنْ أَهْلِ النَّارِ، وَإِنَّهُ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ النَّارِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ، وَإِنَّهُ لَمِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ.

Bana Abdullah b. Mesleme, ona Abdülaziz b. Ebû Hâzim, ona babası (Ebû Hâzim), ona Sehl b. Sa'd'ın rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) gazvelerinden birinde müşriklerle karşılaşmış ve çarpışmışlardı. Bir süre sonra her iki grup da karargahlarına çekildiler. Müslümanların arasındaki bir adam geride kalan müşrikleri bırakmayıp onlara saldırıyor ve boyunlarını vuruyordu. Denildi ki: "Ey Allah'ın Rasulü! Bu gün hiç kimse falanca kadar faydalı olmalı". Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "Dikkat ediniz! O cehennemliktir." buyurdu. Bu söz orada bulunanların ağrına gitti ve "O adam da cehennemlik ise hangimiz cennete gideceğiz?" diye sordular. İçlerinden biri "Vallahi, ben onu takip edeceğim. O bu haliyle ölmeyecek" dedi ve onu her hareketinde izlemeye başladı. Hızlanınca o da hızlanıyor, yavaşlayınca o da yavaşlıyordu. Sonunda adam yaralandı. Yarası iyice şiddetlendi ve daha çabuk ölmek istedi. Kılıcının sapını yere, ucunu göğsünün ortasına koydu ve üzerine abanarak kendini öldürdü. Onu takip eden adam 'Şehadet ederim ki sen Allah'ın rasulü'sün' diyerek Hz. Peygamber'e geldi. Hz. Peygamber (sav) ona "Ne oldu?" diye sorunca başından geçenleri ona haber verdi. Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: "Kişi insanların gözünün önünde cennetliklerin amelini yapar ancak cehennemliktir. Yine öyle kimse vardır ki insanların gözünün önünde cehennemliklerin amelini yapar ama cennet ehlindendir."

• Abd b. Humeyd Müntehab Müsned-i Abd b. Humeyd Sehl b. Sa'd es-Saidî 459, 1/526

حَدَّثَنِي أَبُو عُبَيْدَةَ مُسْلِمُ بْنُ أَبِي كَرِيمَةَ التَّمِيمِيُّ، عَنْ جَابِرِ بْنِ زَيْدٍ الأَزْدِيِّ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ (2)- [1] وَبِهَذَا السَّنَدِ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى عَنْهُ عَلَيْهِ السَّلامُ، قَالَ: " إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ وَلِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى"

Açıklama: Hadisin bu varyantında hicret, dünyalık, nikah vurgusu bulunmamaktadır. Ancak Nesaî Suğra ve Rebi İbn Habib'de bu haliyle rivayet kaydedilmiştir.

• Rebi' b. Habib Müsned-i Rebî' Ebu Ubeyde İbnü'l-Cerrah ani'n-Nebî 2, /

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ أَخْبَرَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ : الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ حَلِيمٍ الْمَرْوَزِىُّ أَخْبَرَنَا أَبُو الْمُوَجَّهِ أَخْبَرَنَا عَبْدَانُ أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ أَخْبَرَنَا إِسْرَائِيلُ حَدَّثَنَا أَبُو الْجُوَيْرِيَةِ الْجَرْمِىُّ : أَنَّ مَعْنَ بْنَ يَزِيدَ السُّلَمِىَّ حَدَّثَهُ قَالَ : بَايَعْتُ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- أَنَا وَأَبِى وَجَدِّى وَخَطَبَ عَلَىَّ فَأَنْكَحَنِى وَخَاصَمْتُ إِلَيْهِ كَانَ أَبِى يَزِيدُ خَرَجَ بِدَنَانِيرَ يَتَصَدَّقُ بِهَا فَوَضَعَهَا عِنْدَ رَجُلٍ فِى الْمَسْجِدِ فَجِئْتُ فَأَخَذْتُهَا فَأَتَيْتُهُ بِهَا فَقَالَ : وَاللَّهِ مَا إِيَّاكَ أَرَدْتُ بِهَا فَخَاصَمْتُهُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَقَالَ :« لَكَ مَا نَوَيْتَ يَا يَزِيدُ وَلَكَ يَا مَعْنُ مَا أَخَذْتَ ». رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ فِى الصَّحِيحِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يُوسُفَ عَنْ إِسْرَائِيلَ. وَهَذَا يُحْتَمَلُ أَنْ يَكُونَ وَرَدَ فِى صَدَقَةِ التَّطَوُّعِ فَأَمَّا الْفَرْضُ فَقَدْ رُوِّينَا عَنِ النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- أَنَّهُ قَالَ :« لاَ تَحِلُّ الصَّدَقَةُ لَغَنِىٍّ وَلاَ لِذِى مِرَّةٍ سَوِىٍّ ». وَرُوِّينَا عَنْ عَلِىٍّ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ : لَيْسَ لِوَلَدٍ وَلاَ لِوَالِدٍ حَقٌّ فِى صَدَقَةٍ مَفْرُوضَةٍ. وَرُوِّينَا عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُمَا مَا دَلَّ عَلَى ذَلِكَ.

• Beyhakî Sünen-i Kebir Sadakât 13381, 13/451

3572 - أَخْبَرَنَا عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْمِصِّيصِيُّ الْقَاضِي قَالَ: حَدَّثَنَا خَلَفٌ، عَنْ زَائِدَةَ، عَنْ هِشَامٍ، عَنْ الْحَسَنِ، عَنْ أَبِي بَكْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا تَوَاجَهَ الْمُسْلِمَانِ بِسَيْفَيْهِمَا كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا يُرِيدُ قَتْلَ صَاحِبِهِ فَهُمَا فِي النَّارِ» قِيلَ لَهُ: يَا رَسُولَ اللهِ، هَذَا الْقَاتِلُ فَمَا بَالُ الْمَقْتُولِ؟ قَالَ: «إِنَّهُ كَانَ حَرِيصًا عَلَى قَتْلِ صَاحِبِهِ»

• Nesâî Sünen-i Kübra Muhârebe 3572, 3/463

أَخْبَرَنَا عَلِىُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِىٍّ الْمِصِّيصِىُّ قَالَ حَدَّثَنَا خَلَفٌ عَنْ زَائِدَةَ عَنْ هِشَامٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِى بَكْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: " إِذَا تَوَاجَهَ الْمُسْلِمَانِ بِسَيْفَيْهِمَا كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا يُرِيدُ قَتْلَ صَاحِبِهِ فَهُمَا فِى النَّارِ " . قِيلَ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ هَذَا الْقَاتِلُ فَمَا بَالُ الْمَقْتُولِ قَالَ: " إِنَّهُ كَانَ حَرِيصًا عَلَى قَتْلِ صَاحِبِهِ " .

Bize Ali b. Muhammed b. Ali el-Mıssîsî, ona Halef, ona Zaide, ona Hişam, ona Hasan, ona da Ebu Bekre, Hz. Peygamber'den (sav) rivayet etmiştir: "İki Müslüman birbirini öldürmek niyetiyle çarpışırlarsa, ikisi de ateştedir." Kendisine "Ey Allah'ın Rasûlü! Katilin Cehennemde olmasını anladık, peki maktül neden Cehennemdedir?" diye sorulduğunda Rasûlullah (sav) şöyle buyurdu: "O da arkadaşını öldürmeye hırslıydı."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Muhârebe 29, /2357

حَدَّثَنَا يَزِيدُ أَخْبَرَنَا هِشَامٌ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةً فَإِنْ عَمِلَهَا كُتِبَتْ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَمَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ فَإِنْ عَمِلَهَا كُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَةً وَاحِدَةً

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Hureyre 10471, 3/710