حَدَّثَنَا عَلِىٌّ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ حَدَّثَنَا الزُّهْرِىُّ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ: "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم أَبْصَرَ نُخَامَةً فِى قِبْلَةِ الْمَسْجِدِ فَحَكَّهَا بِحَصَاةٍ ، ثُمَّ نَهَى أَنْ يَبْزُقَ الرَّجُلُ بَيْنَ يَدَيْهِ أَوْ عَنْ يَمِينِهِ ، وَلَكِنْ عَنْ يَسَارِهِ أَوْ تَحْتَ قَدَمِهِ الْيُسْرَى." وَعَنِ الزُّهْرِىِّ سَمِعَ حُمَيْدًا عَنْ أَبِى سَعِيدٍ نَحْوَهُ .

Bize Ali, ona Süfyan, ona Zührî, ona Humeyd b. Abdurrahman, ona da Ebu Said şöyle rivayet etmiştir: "Nebi (sav) mescidin kıble tarafında bir balgam gördü. Onu bir çakıl taşı ile kazıdı. Ardından kişinin önüne veya sağına tükürmesini yasakladı. Bunu soluna veya sol ayağının altına yapması gerektiğini belirtti." Ayrıca Zührî, Humeyd'den Ebu Said kanalıyla bu (hadisin manası)na yakın bir hadis rivayet etmiştir.

Açıklama: Bu kayıt, hadisin sonunda yer alan '' وَعَنِ الزُّهْرِىِّ سَمِعَ حُمَيْدًا عَنْ أَبِى سَعِيدٍ نَحْوَهُ '' kısmına binaen girilmiştir. Benzer bir durum için bk. B000394-2

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Salât 36, 1/278

حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَوْنٍ قَالَ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ عَنْ حُمَيْدٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ قَالَ عُمَرُ: وَافَقْتُ رَبِّى فِى ثَلاَثٍ ، فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ لَوِ اتَّخَذْنَا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى فَنَزَلَتْ ( وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى ) وَآيَةُ الْحِجَابِ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ ، لَوْ أَمَرْتَ نِسَاءَكَ أَنْ يَحْتَجِبْنَ ، فَإِنَّهُ يُكَلِّمُهُنَّ الْبَرُّ وَالْفَاجِرُ . فَنَزَلَتْ آيَةُ الْحِجَابِ ، وَاجْتَمَعَ نِسَاءُ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى الْغَيْرَةِ عَلَيْهِ فَقُلْتُ لَهُنَّ (عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَكُنَّ أَنْ يُبَدِّلَهُ أَزْوَاجًا خَيْرًا مِنْكُنَّ) . فَنَزَلَتْ هَذِهِ الآيَةُ. حَدَّثَنَا اِبْنُ اَبي مَرْيَمَ قالَ اَخْبَرَنا يَحْي ابْنُ اَيوبَ قالَ حَدَّثَنَي حُمَيْدٌ قالَ سَمِعْتُ اَنَسًا بِهذا

Bize Amr b. Avn, ona Hüşeym, ona Humeyd, ona da Enes b. Malik'in rivayet ettiğine göre Ömer b. Hattab şöyle demiştir: Üç konuda Rabbime muvafakat ettim. Bu konular şunlardı: “Ya Rasulallah! Makam-ı İbrahim'in bulunduğu yeri namaz yeri edinsek?” dedim, ardından "İbrahim'in makamını namaz yeri edinin." (Bakara, 125) ayeti nazil oldu. Diğeri, hicab ayetidir. “Ya Rasulallah! Eşlerine, perde gerisinde durmalarını söylesen. Zira onlarla hayırlı hayırsız herkes konuşabiliyor” dedim, ardından hicab ayeti (Ahzab, 53) nazil oldu. Kendisine karşı kıskançlıkları sebebiyle Hz. Peygamber'in (sav) eşleri toplanmışlardı. Onlara “Umulur ki Rabbi, sizi boşarsa ona sizden daha hayırlı eşler verecektir” dedim, müteakiben ilgili ayet (Tahrim, 5) nazil oldu. Bize İbn Ebu Meryem, ona Yahya b. Eyyub, ona da Humeyd şöyle demiştir: Ben bu hadisi Enes'ten duydum.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Salât 32, 1/277

حَدَّثَنَا عَلِىٌّ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ حَدَّثَنَا الزُّهْرِىُّ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ: "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم أَبْصَرَ نُخَامَةً فِى قِبْلَةِ الْمَسْجِدِ فَحَكَّهَا بِحَصَاةٍ ، ثُمَّ نَهَى أَنْ يَبْزُقَ الرَّجُلُ بَيْنَ يَدَيْهِ أَوْ عَنْ يَمِينِهِ ، وَلَكِنْ عَنْ يَسَارِهِ أَوْ تَحْتَ قَدَمِهِ الْيُسْرَى." وَعَنِ الزُّهْرِىِّ سَمِعَ حُمَيْدًا عَنْ أَبِى سَعِيدٍ نَحْوَهُ .

Bize Ali, ona Süfyan, ona Zührî, ona Humeyd b. Abdurrahman, ona da Ebu Said şöyle rivayet etmiştir: "Nebi (sav) mescidin kıble tarafında bir balgam gördü. Onu bir çakıl taşı ile kazıdı. Ardından kişinin önüne veya sağına tükürmesini yasakladı. Bunu soluna veya sol ayağının altına yapması gerektiğini belirtti." Ayrıca Zührî, Humeyd'den Ebu Said kanalıyla bu (hadisin manası)na yakın bir hadis rivayet etmiştir.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Salât 36, 1/278

أخبرنا يزيد بن هارون عن يحيى بن سعيد عن سعيد بن المسيب أن رسول الله صلى الله عليه وسلم صلى إلى بيت المقدس بعد أن قدم المدينة ستة عشر شهرا ثم حول إلى الكعبة قبل بدر بشهرين أخبرنا الفضل بن دكين أخبرنا زهير عن أبي إسحاق عن البراء أن رسول الله صلى الله عليه وسلم صلى قبل بيت المقدس ستة عشر شهرا أو سبعة عشر شهرا وكان يعجبه أن تكون قبلته قبل البيت وأنه صلاها أو صلى صلاة العصر وصلى معه قوم فخرج رجل ممن كان صلى معه فمر على أهل مسجد وهم راكعون فقال أشهد بالله لقد صليت مع رسول الله صلى الله عليه وسلم قبل مكة فداروا كما هم قبل البيت أخبرنا عفان بن مسلم أخبرنا حماد بن سلمة قال أخبرنا ثابت عن أنس بن مالك أن رسول الله صلى الله عليه وسلم كان يصلي نحو بيت المقدس فنزلت قد نرى تقلب وجهك في السماء فلنولينك قبلة ترضاها فول وجهك شطر المسجد الحرام فمر رجل من بني سلمة يقوم وهم ركوع في صلاة الفجر وقد صلوا ركعة فنادى ألا إن القبلة قد حولت إلى الكعبة فمالوا إلى الكعبة أخبرنا إسماعيل بن عبد الله بن أبي أويس المدني أخبرنا كثير بن عبد الله المزني عن أبيه عن جده أنه قال كنا مع رسول الله صلى الله عليه وسلم حين قدم المدينة فصلى نحو بيت المقدس سبعة عشر شهرا

İbn Sâd'ın Tabakât'ında aktardığına göre, Efendimiz, Medine'ye geldikten sonra on altı ay Kudüs'e doğru namaz kıldı. Bedir Savaşından iki ay önce kıble Kabe'ye çevrildi. el-Fazl'ın bir isnadla haber verdiğine göre, Efendimiz, Kudüs'e doğru on altı veya on yedi ay namaz kıldı.Kıblenin tekrar Kabe'ye çevrilmesi Peygamberimizi memnun etmişti. Oraya doğru bir namaz kılmış , belki de İkindi namazını kılmış, beraberinde de bir cemaat hazır bulunmuştu. Bunlardan biri bir namazgahta namaz kılanlara rastladı. Onlar tam rukudayken, Ben şehadet ederim ki, Peygamberimizle Mekke'ye doğru namaz kıldım diye seslendi. Cemaat Kudüs yönünden Mekke'ye döndü. Affân'ın Enes b. Malik'e dayandırdığı başka bir rivayete göre, Efendimiz, Kudüs'e doğru namaz kıldığı sırada "Elbette ilâhî buyruğu bekleyerek yüzünün semada aranıp durduğunu görüyoruz. Artık müsterih ol, işte memnun olacağın kıbleye seni yöneltiyoruz. Hadi çevir yüzünü Mescid-i Haram’a doğru! Kendilerine Kitap verilmiş olanlar, kıbleyi çevirmenin gerçekten Rableri tarafından olduğunu bilirler. Allah onların yaptıklarından habersiz değildir. " (Bakara 2:144)âyeti indi. Benû Seleme'den bir adam sabah namazında insanlar rukudayken yetişti de kıble Kabe'ye çevrildi diye bağırdı.Cemaat bunun üzerine Ka'be'ye yöneldi. İsmail b. Abdullah'ın aktardığı bir başka rivayette Abdullah el-Müzenî'nin dedesi anlatıyor: Hazreti Peygamber Medine'ye geldiklerinde on yedi ay Kudüs'e doğru namaz kılmışlardır.

حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَوْنٍ قَالَ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ عَنْ حُمَيْدٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ قَالَ عُمَرُ وَافَقْتُ رَبِّى فِى ثَلاَثٍ ، فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ لَوِ اتَّخَذْنَا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى فَنَزَلَتْ ( وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى ) وَآيَةُ الْحِجَابِ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ ، لَوْ أَمَرْتَ نِسَاءَكَ أَنْ يَحْتَجِبْنَ ، فَإِنَّهُ يُكَلِّمُهُنَّ الْبَرُّ وَالْفَاجِرُ . فَنَزَلَتْ آيَةُ الْحِجَابِ ، وَاجْتَمَعَ نِسَاءُ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى الْغَيْرَةِ عَلَيْهِ فَقُلْتُ لَهُنَّ (عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَكُنَّ أَنْ يُبَدِّلَهُ أَزْوَاجًا خَيْرًا مِنْكُنَّ) . فَنَزَلَتْ هَذِهِ الآيَةُ .حَدَّثَنَا اِبْنُ اَبي مَرْيَمَ قالَ اَخْبَرَنا يَحْي ابْنُ اَيوبَ قالَ حَدَّثَنَي حُمَيْدٌ قالَ سَمِعْتُ اَنَسًا بِهذا

Bize Amr b. Avn, ona Hüşeym, ona Humeyd, ona da Enes b. Malik'in rivayet ettiğine göre Ömer b. Hattab şöyle demiştir: Üç konuda Rabbime muvafakat ettim. Bu konular şunlardı: “Ya Rasulallah! Makam-ı İbrahim'in bulunduğu yeri namaz yeri edinsek?” dedim, ardından "İbrahim'in makamını namaz yeri edinin." (Bakara, 125) ayeti nazil oldu. Diğeri, hicab ayetidir. “Ya Rasulallah! Eşlerine, perde gerisinde durmalarını söylesen. Zira onlarla hayırlı hayırsız herkes konuşabiliyor” dedim, ardından hicab ayeti (Ahzab, 53) nazil oldu. Kendisine karşı kıskançlıkları sebebiyle Hz. Peygamber'in (sav) eşleri toplanmışlardı. Onlara “Umulur ki Rabbi, sizi boşarsa ona sizden daha hayırlı eşler verecektir” dedim, müteakiben ilgili ayet (Tahrim, 5) nazil oldu. Bize İbn Ebu Meryem, ona Yahya b. Eyyub, ona da Humeyd şöyle demiştir: Ben bu hadisi Enes'ten duydum.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Salât 32, 1/277

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ صَلَّيْتُ مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم إِلَى بَيْتِ الْمَقْدِسِ سِتَّةَ عَشَرَ شَهْرًا حَتَّى نَزَلَتِ الآيَةُ الَّتِى فِى الْبَقَرَةِ "(وَحَيْثُمَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ)" فَنَزَلَتْ بَعْدَ مَا صَلَّى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم فَانْطَلَقَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ فَمَرَّ بِنَاسٍ مِنَ الأَنْصَارِ وَهُمْ يُصَلُّونَ فَحَدَّثَهُمْ فَوَلَّوْا وُجُوهَهُمْ قِبَلَ الْبَيْتِ.

• Müslim Sahîh-i Müslim Mesâcid ve Mevâdi'u's-salât 1176, /212

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّهُ قَالَ رَأَى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم نُخَامَةً فِى قِبْلَةِ الْمَسْجِدِ ، وَهْوَ يُصَلِّى بَيْنَ يَدَىِ النَّاسِ ، فَحَتَّهَا ثُمَّ قَالَ حِينَ انْصَرَفَ " إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا كَانَ فِى الصَّلاَةِ فَإِنَّ اللَّهَ قِبَلَ وَجْهِهِ ، فَلاَ يَتَنَخَّمَنَّ أَحَدٌ قِبَلَ وَجْهِهِ فِى الصَّلاَةِ " . رَوَاهُ مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ وَابْنُ أَبِى رَوَّادٍ عَنْ نَافِعٍ .

Bize Kuteybe b. Said, ona Leys, ona Nâfi, ona İbn Ömer şöyle söylemiştir: Hz. Peygamber (sav) insanların önünde namaz kılarken mescidin kıble tarafında bir balgam gördü. Hemen onu temizledi ve namazı bitirdikten sonra şöyle buyurdu: "Biriniz namaza durduğunda şüphesiz ki Allah onun yüzünün baktığı taraftadır. O halde biriniz namazdayken yüzünün baktığı tarafa doğru asla tükürmesin." Bu hadisi Musa b. Ukbe ve İbn Ebu Ravvâd, Nâfi'den rivayet etmişlerdir.

Açıklama: Rivayet muallaktır; Buhari ile Musa b. Ukbe arasında inkita vardır.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Ezân 94, 1/338

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّهُ قَالَ رَأَى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم نُخَامَةً فِى قِبْلَةِ الْمَسْجِدِ ، وَهْوَ يُصَلِّى بَيْنَ يَدَىِ النَّاسِ ، فَحَتَّهَا ثُمَّ قَالَ حِينَ انْصَرَفَ " إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا كَانَ فِى الصَّلاَةِ فَإِنَّ اللَّهَ قِبَلَ وَجْهِهِ ، فَلاَ يَتَنَخَّمَنَّ أَحَدٌ قِبَلَ وَجْهِهِ فِى الصَّلاَةِ " . رَوَاهُ مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ وَابْنُ أَبِى رَوَّادٍ عَنْ نَافِعٍ .

Bize Kuteybe b. Said, ona Leys, ona Nâfi, ona İbn Ömer şöyle söylemiştir: Hz. Peygamber (sav) insanların önünde namaz kılarken mescidin kıble tarafında bir balgam gördü. Hemen onu temizledi ve namazı bitirdikten sonra şöyle buyurdu: "Biriniz namaza durduğunda şüphesiz ki Allah onun yüzünün baktığı taraftadır. O halde biriniz namazdayken yüzünün baktığı tarafa doğru asla tükürmesin." Bu hadisi Musa b. Ukbe ve İbn Ebu Ravvâd, Nâfi'den rivayet etmişlerdir.

Açıklama: Rivayet muallaktır; Buhari ile Abdülaziz b. Ebu Revvad arasında inkita vardır.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Ezân 94, 1/338

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّهُ قَالَ: رَأَى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم نُخَامَةً فِى قِبْلَةِ الْمَسْجِدِ، وَهْوَ يُصَلِّى بَيْنَ يَدَىِ النَّاسِ، فَحَتَّهَا ثُمَّ قَالَ حِينَ انْصَرَفَ "إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا كَانَ فِى الصَّلاَةِ فَإِنَّ اللَّهَ قِبَلَ وَجْهِهِ ، فَلاَ يَتَنَخَّمَنَّ أَحَدٌ قِبَلَ وَجْهِهِ فِى الصَّلاَةِ." رَوَاهُ مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ وَابْنُ أَبِى رَوَّادٍ عَنْ نَافِعٍ.

Bize Kuteybe b. Said, ona Leys, ona Nâfi, ona İbn Ömer şöyle söylemiştir: Hz. Peygamber (sav) insanların önünde namaz kılarken mescidin kıble tarafında bir balgam gördü. Hemen onu temizledi ve namazı bitirdikten sonra şöyle buyurdu: "Biriniz namaza durduğunda şüphesiz ki Allah onun yüzünün baktığı taraftadır. O halde biriniz namazdayken yüzünün baktığı tarafa doğru asla tükürmesin." Bu hadisi Musa b. Ukbe ve İbn Ebu Ravvâd, Nâfi'den rivayet etmişlerdir.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Ezân 94, 1/338