أَخْبَرَنِى مُحَمَّدُ بْنُ عُيَيْنَةَ أَنْبَأَنَا عَلِىُّ هو ابْنُ مُسْهِرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خُزَيْمَةَ عَنْ عُمَارَةَ بْنِ خُزَيْمَةَ بْنِ ثَابِتٍ الأَنْصَارِىِّ عَنْ أَبِيهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« ثَلاَثَةُ أَحْجَارٍ لَيْسَ مِنْهُنَّ رَجِيعٌ ». يَعْنِى الاِسْتِطَابَةَ.

Bize Muhammed b. Uyeyne, ona Ali b. Müshir, ona Hişam b. Urve, ona Amr b. Huzeyme, ona Umare b. Huzeyme b. Sabit el-Ensarî, ona da babası (Ebu Umare Huzeyme b. Sabit), Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "(İstinca) İçlerinde tezek bulunma­yan üç taş iledir.”

Açıklama: İstitâbe, istincâ ile eş anlamlı kullanılan bir ifadedir. İstinca, beden temizliğinin bir parçası olduğu için "et-Tayyib" kelimesinden türemiş bir kelime olan istitâbe, aynı durumu ifade için kullanılagelmiştir. (Bk. Kasım b. Sellam, Garibu'l-hadis, I, 180)

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 11, 1/531

أَخْبَرَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ أَبِى مَيْمُونَةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ : أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- كَانَ إِذَا ذَهَبَ لِحَاجَتِهِ أَتَيْتُهُ أَنَا وَغُلاَمٌ بِعَنَزَةٍ وَإِدَاوَةٍ فَيَتَوَضَّأُ.

Bize Yezîd b. Harun, ona Şube b. Haccâc, ona da Ata b. Ebu Meymune, Enes b. Malik'in (ra) şöyle dediğini rivayet etti: "Hz. Peygamber (sav) ihtiyacını gidermeye (küçük-büyük abdest bozma) gittiği zaman ben ve bir çocuk O'na kısa bir mızrakla ve bir su kabı götürürdük, O da (su ile) temizlenirdi."

Açıklama: Hadis metnindeki "aneze" kelimesi mızraktan kısa, uzun âsâ şeklinde tanımlanmaktadır. (Bk. Kastallani, İrşadü's-sari, VIII, 13). Hadisin Buhari'deki versiyonu ile ilgili açıklamalarında İbn Battal, "idâvetün" kelimesini, abdest ve temizlik için kullanılacak, bir kap dolusu su şeklinde açıklamıştır. (Bk. İbn Battal, Şerhu Sahihi'l-Buhari, I, 241)

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 15, 1/534

حَدَّثَنَا زَكَرِيَّا بْنُ عَدِىٍّ حَدَّثَنَا ابْنُ الْمُبَارَكِ عَنِ ابْنِ عَجْلاَنَ عَنِ الْقَعْقَاعِ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ مِثْلُ الْوَالِدِ لِلْوَلَدِ أُعَلِّمُكُمْ ، فَلاَ تَسْتَقْبِلُوا الْقِبْلَةَ وَلاَ تَسْتَدْبِرُوهَا ، وَإِذَا اسْتَطَبْتَ فَلاَ تَسْتَطِبْ بِيَمِينِكَ ». وَكَانَ يَأْمُرُنَا بِثَلاَثَةِ أَحْجَارٍ وَيَنْهَى عَنِ الرَّوْثِ وَالرِّمَّةِ. قَالَ زَكَرِيَّا : يَعْنِى الْعِظَامَ الْبَالِيَةَ.

Bize Zekeriyya b. Adî (et-Teymî), ona (Abdullah) b. Mübarek (el-Hanzalî), ona İbn Aclân (el-Kuraşî), ona Ka'ka' (b. Hakîm el-Kinânî), ona Ebû Salih (es-Semmân), ona da Ebu Hureyre'nin (ra) rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz ki ben size nispetle, [şefkat ve merhamette] çocuğu için baba gibiyim; size [dininizi] öğretiyorum. (Abdest bozarken) kıbleye dönmeyin, ona arkanızı vermeyin. Taharetleneceğin zaman da sağ elinizi kullanmayın." Ebu Hureyre (ra) dedi ki: "Rasulullah (sav) bize, üç taşla taharetlenmeyi emrediyor; tezek ve kemiği yasaklıyordu." Ebu Zekeriyya şöyle dedi: Ebu Hureyre (ra) eski kemikleri kast etmiştir.

Açıklama: Ravs, hayvan dışkısından üretilen tezektir. "el-İzâmu'l-bâliye" ise çürümüş kemikler için kullanılan bir tabirdir. (Bk. Kasım b. Sellâm, Garîbu'l-hadis, Ii 272-273)

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 14, 1/533

أَخْبَرَنَا وَهْبُ بْنُ جَرِيرٍ وَيَزِيدُ بْنُ هَارُونَ وَأَبُو نُعَيْمٍ عَنْ هِشَامٍ عَنْ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى قَتَادَةَ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- قَالَ :« لاَ يَمَسَّ أَحَدُكُمْ ذَكَرَهُ بِيَمِينِهِ وَلاَ يَتَمَسَّحْ بِيَمِينِهِ ».

Bize Vehb b. Cerîr, ona Yezid b. Harun ve Ebu Nuaym, onlara Hişam b. Abdullah, ona Yahya b. (Kesir), ona Abdullah b. Ebu Katade, ona da babası (Haris b. Rib'î es-Sülemî), Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Hiçbiriniz erkeklik organını sağ eliyle tutmasın, sağ eliyle istincâ da etmesin."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 13, 1/533

أَخْبَرَنَا أَبُو الْوَلِيدِ الطَّيَالِسِىُّ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِى مُعَاذٍ عَنْ أَنَسٍ : أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- كَانَ إِذَا خَرَجَ مِنَ الْخَلاَءِ جَاءَ الْغُلاَمُ بِإِدَاوَةٍ مِنْ مَاءٍ كَانَ بِهِ يَسْتَنْجِى. قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ : أَبُو مُعَاذٍ اسْمُهُ عَطَاءُ بْنُ مَنِيعٍ أَبِى مَيْمُونَةَ.

Bize Ebu'l-Velid et-Tayâlisî, ona Şube (b. el-Haccâc), ona da Ebu Muaz (Ata b. Ebu Meymune), Enes b. Malik'in (ra) şöyle dediğini rivayet etti: Hz. Peygamber (sav) tuvaletten çıkınca, çocuk O'na (sav) istincâ yaptığı su dolu kabı götürürdü. Ebu Muhammed (ed-Dârimî) dedi ki: Ebu Muaz'ın ismi, Atâ b. Menî' Ebu Meymune'dir.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 15, 1/534

أَخْبَرَنَا سَعِيدُ بْنُ سُلَيْمَانَ عَنْ عَبَّادِ بْنِ الْعَوَّامِ عَنْ حُصَيْنِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ ذَرٍّ عَنِ الْمُسَيَّبِ بْنِ نَجَبَةَ قَالَ حَدَّثَتْنِى عَمَّتِى - وَكَانَتْ تَحْتَ حُذَيْفَةَ - أَنَّ حُذَيْفَةَ كَانَ يَسْتَنْجِى بِالْمَاءِ.

Bize Said b. Süleyman, ona Abbad b. Avvam, ona Husayn b. Abdurrahman, ona Zer b. Abdullah, ona da Müseyyeb b. Necebe, halasının -ki o, Huzeyfe'nin hanımıydı.- şöyle dediğini rivayet etti: Huzeyfe, su ile istincâ yapardı.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 15, 1/535

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يُوسُفَ عَنْ أَبَانَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى حَازِمٍ عَنْ مَوْلًى لأَبِى هُرَيْرَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ النَّبِىُّ -صلى الله عليه وسلم- :« ائْتِنِى بِوَضُوءٍ ». ثُمَّ دَخَلَ غَيْضَةً فَأَتَيْتُهُ بِمَاءٍ فَاسْتَنْجَى ، ثُمَّ مَسَحَ يَدَهُ بِالتُّرَابِ ثُمَّ غَسَلَ يَدَيْهِ.

Bize Muhammed b. Yusuf, ona Eban b. Abdullah b. Ebu Hâzim (el-Beceli), ona da Ebu Hureyre'nin azadlı bir kölesi, Ebu Hureyre'nin (ra)şöyle dediğini rivayet etti: (Bir gün) Nebi (sav); "Bana abdest suyu getir!" buyurdu, sonra da bir ağaçlığın içine girdi. Ben de O'na (sav) su getirdim, O da istincâ yaptı, elini toprağa sürdü, sonra da ellerini yıkadı.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 16, 1/535

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يُوسُفَ حَدَّثَنَا أَبَانُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنِى إِبْرَاهِيمُ بْنُ جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- مِثْلَهُ.

Bize Muhammed b. Yusuf, ona Ebân b. Abdullah, ona İbrahim b. Cerîr b. Abdullah,ona da babası (Cerîr b. Abdullah), Nebi'den (sav) (naklen) onun (yani bir önceki hadisin) aynısını rivayet etti.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 16, 1/536

أَخْبَرَنَا مَالِكُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا إِسْرَائِيلُ عَنْ يُوسُفَ بْنِ أَبِى بُرْدَةَ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ عَائِشَةَ حَدَّثَتْهُ : أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- كَانَ إِذَا خَرَجَ مِنَ الْخَلاَءِ قَالَ :« غُفْرَانَكَ ».

Bize Malik b. İsmail, ona İsrail b. Yunus, ona Yusuf b. Ebu Bürde, ona da babası (Ebu Bürde b. Ebu Musa el-Eş'arî), Aişe'nin (r.anha) şöyle dediğini rivayet etti: Hz. Peygamber (sav), tuvaletten çıkdığı zaman "Ğufrânek: Bağışlamanı dilerim Rabbim!" buyururdu.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 17, 1/536

أَخْبَرَنَا أَبُو نُعَيْمٍ حَدَّثَنَا زَكَرِيَّا - هُوَ ابْنُ أَبِى زَائِدَةَ - عَنْ عَامِرٍ عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِيهِ قَالَ : كُنْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- ذَاتَ لَيْلَةٍ فِى سَفَرٍ فَقَالَ :« أَمَعَكَ مَاءٌ؟ ». فَقُلْتُ : نَعَمْ ، فَنَزَلَ عَنْ رَاحِلَتِهِ فَمَشَى حَتَّى تَوَارَى عَنِّى فِى سَوَادِ اللَّيْلِ ، ثُمَّ جَاءَ فَأَفْرَغْتُ عَلَيْهِ مِنَ الإِدَاوَةِ ، فَغَسَلَ يَدَيْهِ وَوَجْهَهُ ، وَعَلَيْهِ جُبَّةٌ مِنْ صُوفٍ فَلَمْ يَسْتَطِعْ أَنْ يُخْرِجَ ذِرَاعَيْهِ مِنْهَا حَتَّى أَخْرَجَهُمَا مِنْ أَسْفَلِ الْجُبَّةِ ، فَغَسَلَ ذِرَاعَيْهِ وَمَسَحَ بِرَأْسِهِ ، ثُمَّ أَهْوَيْتُ لأَنْزِعَ خُفَّيْهِ فَقَالَ :« دَعْهُمَا فَإِنِّى أَدْخَلْتُهُمَا طَاهِرَتَيْنِ ». فَمَسَحَ عَلَيْهِمَا.

Bize Ebu Nuaym (Fadl b. Dükeyn), Zekeriyyâ (b. Ebu Zâ'ide), ona Âmir eş-Şa'bî', ona Urve b. Muğire, ona da babası (Muğire b. Şu'be) şunu rivayet etmiştir: “Bir gece Rasulullah'la (sav) ile birlikte yolculuk yapıyordum. Bana, "Yanında su var mı?" diye sordu, ‘Evet’ dedim. Bunun üzerine bineğinden indi ve gecenin karanlığında gözden kayboluncaya kadar yürüdü. (İhtiyacını giderdikten) Sonra geri geldi. Ben kendisine ibrikten su döktüm. Ellerini ve yüzünü yıkadı. Üzerinde yünden bir cübbe vardı (cübbe dar geldiği için kollarını) çıkaramadı. Sonra kollarını cübbenin altından çıkarıp yıkadı. Başını mesh etti. Sonra ben mestlerini çıkarmak için eğildim. Bana, "(Mestleri) bırak , çünkü ben onları ayaklarım temizken giydim." buyurdu ve üzerine mesh etti.”

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 41, 1/556