حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا عَبْدَةُ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ مُوسَى بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو الأَوْدِىِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ:قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم :" أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِمَنْ يَحْرُمُ عَلَى النَّارِ أَوْ بِمَنْ تَحْرُمُ عَلَيْهِ النَّارُ عَلَى كُلِّ قَرِيبٍ هَيِّنٍ سَهْلٍ " [قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ .]

Bize Hennâd, ona Abde, ona Hişam b. Urve, ona Musa b. Ukbe, ona Abdullah b. Amr el-Evdî, ona da Abdullah b. Mesud (ra) rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Size Cehenneme haram olan, Cehennem ateşinin de kendisine haram olduğu kişinin kim olduğunu söyleyeyim mi? Her cana yakın, yumuşak huylu ve hoş geçimli insan" [Ebû İsa (et-Tirmizî) şöyle demiştir: Bu hadis hasen garîbdir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Sıfatü'l-Kıyâme 45, 4/654

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ حَبِيبِ بْنِ أَبِى ثَابِتٍ عَنْ مَيْمُونِ بْنِ أَبِى شَبِيبٍ عَنْ أَبِى ذَرٍّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُمَا كُنْتَ، وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ، وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ".

Bize Ebu Nu'aym, ona Süfyan, ona Habib b. Ebu Sabit, ona Meymûn b. Ebu Şebîb, ona da Ebu Zer Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Nerede olursan ol, Allah'a karşı sorumluluğunun (takva) bilincinde ol. Kötülüğün peşinden hemen bir iyilik yap (ki onu yok etsin). İnsanlara karşı da güzel ahlakın gerektirdiği şekilde davran."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Rikâk 74, 3/1837

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَدِيٍّ عَنْ دَاوُدَ عَنْ مَكْحُولٍ عَنْ أَبِي ثَعْلَبَةَ الْخُشَنِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "إِنَّ أَحَبَّكُمْ إِلَيَّ وَأَقْرَبَكُمْ مِنِّي فِي الْآخِرَةِ، مَحَاسِنُكُمْ أَخْلَاقًا. وَإِنَّ أَبْغَضَكُمْ إِلَيَّ وَأَبْعَدَكُمْ مِنِّي فِي الْآخِرَةِ، مَسَاوِيكُمْ أَخْلَاقًا؛ الثَّرْثَارُونَ، الْمُتَفَيْهِقُونَ، الْمُتَشَدِّقُونَ."

Bize Muhammed (b. İbrahim) b. Ebu Adî, ona Davud (b. Ebu Hind), ona Mekhûl, ona da Ebu Sa'lebe el-Huşenî'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "İçinizden, en hoşuma gideniniz ve ahirette bana en yakın olanınız, ahlâkı en güzel olanınızdır. Bana en sevimsiz geleniniz ve ahirette bana en uzak olanlarınız ise, kötü ahlaklı olanlarınız; boşboğazlık edenleriniz, bilgiçlik taslayarak (kibirlenerek, ihtiyatsız) konuşanlarınız ve (sözünü beğendirmek için) edebiyat paralayanlarınızdır."

Açıklama: Rivayette geçen ve Hz. Peygamber'in (sav) hoşuna gitmeyen üç grup insanı ifade eden kelimeler: الثَّرْثَارُونَ (es-Sersârûn): Geveze, çenebaz, boşboğaz, boş konuşan, çok konuştuğu için doğrudan şaşanlar; الْمُتَفَيْهِقُونَ (el-Mütefeykihûn): Bilgiçlik taslayarak kibirlenenler. Kendini çok bilgili göstermek için kibirlenerek, edebiyat yaparak, ölçüsüzce, ihtiyatsız (doğruyu, yanlışı her şeyi birbirine katarak) konuşanlar; الْمُتَشَدِّقُونَ (el-Müteşeddikûn): Sözünü beğendirmek için edebiyat yaparak konuşan, ağzını gere gere konuşanlar; anlamlarına gelmektedir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Sa'lebe el-Huşenî 17884, 6/86

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ قَالَ: أَنْبَأَنَا شُعْبَةُ عَنِ الأَعْمَشِ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا وَائِلٍ يُحَدِّثُ عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "خِيَارُكُمْ، أَحَاسِنُكُمْ أَخْلاَقًا." وَلَمْ يَكُنِ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم فَاحِشًا وَلاَ مُتَفَحِّشًا. [قَالَ أَبُو عِيسَى: ’هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.’]

Bize Mahmud b. Ğaylân, ona Ebu Davud, ona Şu’be, ona el-A’meş, ona Ebu’l-Alâ’, ona da Mesruk, Abdullah b. Amr'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) "Sizin en hayırlınız ahlâkı en güzel olanınızdır” buyurmuştur. Nebi (sav), çirkin iş yapan ve çirkin konuşan birisi değildi. [Ebu İsa (Tirmizi) dedi ki: Bu, hasen sahih bir hadistir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Birr ve's-sıla 47, 4/349

وَحَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ أَنَّهُ قَدْ بَلَغَهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "بُعِثْتُ لأُتَمِّمَ حُسْنَ الأَخْلاَقِ."

Bana (Yahya b. Yahya'ya) Mâlik (b. Enes), Rasulullah'ın (sav) şöyle bir buyruğunun kendisine ulaştığını rivayet etmiştir: "Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim."

• İmam Mâlik Muvatta' Husnü'l-huluk 1643, 1/356

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ وَعَلِىُّ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالاَ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ سَمِعْتُ شُعْبَةَ عَنْ يَزِيدَ بْنِ خُمَيْرٍ قَالَ سَمِعْتُ سُلَيْمَ بْنَ عَامِرٍ يُحَدِّثُ عَنْ أَوْسَطَ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْبَجَلِىِّ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا بَكْرٍ حِينَ قُبِضَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ قَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى مَقَامِى هَذَا عَامَ الأَوَّلِ ثُمَّ بَكَى أَبُو بَكْرٍ ثُمَّ قَالَ « عَلَيْكُمْ بِالصِّدْقِ فَإِنَّهُ مَعَ الْبِرِّ وَهُمَا فِى الْجَنَّةِ وَإِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّهُ مَعَ الْفُجُورِ وَهُمَا فِى النَّارِ وَسَلُوا اللَّهَ الْمُعَافَاةَ فَإِنَّهُ لَمْ يُؤْتَ أَحَدٌ بَعْدَ الْيَقِينِ خَيْرًا مِنَ الْمُعَافَاةِ وَلاَ تَحَاسَدُوا وَلاَ تَبَاغَضُوا وَلاَ تَقَاطَعُوا وَلاَ تَدَابَرُوا وَكُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَانًا » .

Bize Ebu Bekir ve Ali b. Muhammed, onlara Ubeyd b. Said el-Ümevi, ona Şube, ona Yezid b. Humeyr, ona Süleym b. Amir, ona Evsat b. İsmail el-Becelî, Hz. Peygamber (sav) vefat ettiğinde, Hz. Ebu Bekir'in “Rasulullah (sav) geçen yıl benim şu yerimde ayağa kalktı [dedikten sonra ağladığını sonra da] ve şöyle buyurdu” dediğini rivayet etmiştir: "Doğruluktan ayrılmayınız. Çünkü doğruluk hayır ile birliktedir ve her ikisi de cennettedir. Yalancılıktan da sakınınız. Çünkü yalancılık günah ve kötülük ile beraberdir ve her ikisi de cehennemdedir. Allah'tan sağlık ve afiyet dileyin. Çünkü gönülden ve sağlam bir imandan sonra kişiye afiyetten daha hayırlı bir şey verilmemiştir. Birbirinize haset etmeyiniz. Birbirinize kin beslemeyin. Birbirinizle iyi ilişkileri kesmeyiniz. Birbirinizden yüz çevirip küsmeyiniz ve ey Allah'ın kulları kardeşler olunuz."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Dua 5, /617

وَحَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ صَفْوَانَ بْنِ سَلَمَةَ الزُّرَقِىِّ عَنْ زَيْدِ بْنِ طَلْحَةَ بْنِ رُكَانَةَ يَرْفَعُهُ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "لِكُلِّ دِينٍ خُلُقٌ؛ وَخُلُقُ الإِسْلاَمِ الْحَيَاءُ."

Bana (Yahya b. Yahya'ya) Mâlik (b. Enes), ona Seleme b. Safvân b. Seleme ez-Zürakî, ona da Zeyd b. Talha b. Rukâne, Nebi’ye (sav) nispet ederek, naklettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: “Her bir dinin bir ahlâkı vardır; İslam’ın ahlâkı da hayâdır.”

• İmam Mâlik Muvatta' Husnü'l-huluk 1644, 1/357

حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ عَنْ شَقِيقٍ عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمْ يَكُ فَاحِشًا وَلَا مُتَفَحِّشًا. وَكَانَ يَقُولُ: "مِنْ خِيَارِكُمْ، أَحَاسِنُكُمْ أَخْلَاقًا."

Bize Ebu Muaviye, ona A'meş, ona Şakîk, ona Mesrûk, ona da Abdullah b. Amr b. Âs şöyle rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) çirkin iş yapan, çirkin konuşan biri değildi. O (sav) "Sizin en hayırlınız ahlaken en güzel olanınızdır" derdi.'

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Amr b. el-As 6504, 2/594

أخبرنا عبد الرزاق عن معمر عن رجل عن الحسن أن رجلا سأل رسول الله صلى الله عليه وسلم فقال : أي المسلمين أسلم ؟ قال : من سلم المسلمون من لسانه ويده ، قال : فأي المؤمنين أكمل إيمانا ؟ قال : أحسنهم أخلاقا ، قال : فأي الايمان أفضل ؟ قال :" الصبر والسماحة" ، قال : فأي الصلاة أفضل ؟ قال :طول القنوت ، قال : فأي الصدقة أفضل ؟ قال : جهد المقل ، قال : فأي الجهاد أفضل ؟ قال : من أهريق دمه وعقر جواده.

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona bir adam, ona Hasan'ın bildirdiğine göre adamın biri, Hz. Peygamber'e (sav): 'Hangi müslüman daha güzel bir müslümandır?' diye sordu. Hz. Peygamber: "Müslümanların dilinden ve elinden selamette oldupu kimsedir" diye cevap verdi. Adam: 'Hangi mü'min, iman açısından daha kâmildir?' diye sordu. Hz. Peygamber (sav): "Ahlakı en güzel olan" buyurdu. Adam: 'hangi iman (davranış) daha faziletlidir?' diye sordu. Hz. Peygamber: "Sabır ve hoşgörü" buyurdu. Adam: 'hangi namaz daha faziletlidir?' diye sordu. Hz. Peygamber: "kunutu (duası) uzun olan" buyurdu. Adam: 'hangi sadaka daha faziletlidir? diye sordu. Hz. Peygamber (sav): "yoksulun verdiği" buyurdu. Adam: 'Hangi cihad daha faziletlidir? diye sordu. Hz. Peygamber (sav): "kişinin kanının akıtıldığı ve atının öldürüldüğü" diye cevap verdi.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Câmi' 20297, 11/191

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ وَعَلِىُّ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالاَ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ سَمِعْتُ شُعْبَةَ عَنْ يَزِيدَ بْنِ خُمَيْرٍ قَالَ سَمِعْتُ سُلَيْمَ بْنَ عَامِرٍ يُحَدِّثُ عَنْ أَوْسَطَ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْبَجَلِىِّ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا بَكْرٍ حِينَ قُبِضَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ قَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى مَقَامِى هَذَا عَامَ الأَوَّلِ ثُمَّ بَكَى أَبُو بَكْرٍ ثُمَّ قَالَ « عَلَيْكُمْ بِالصِّدْقِ فَإِنَّهُ مَعَ الْبِرِّ وَهُمَا فِى الْجَنَّةِ وَإِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّهُ مَعَ الْفُجُورِ وَهُمَا فِى النَّارِ وَسَلُوا اللَّهَ الْمُعَافَاةَ فَإِنَّهُ لَمْ يُؤْتَ أَحَدٌ بَعْدَ الْيَقِينِ خَيْرًا مِنَ الْمُعَافَاةِ وَلاَ تَحَاسَدُوا وَلاَ تَبَاغَضُوا وَلاَ تَقَاطَعُوا وَلاَ تَدَابَرُوا وَكُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَانًا » .

Bize Ebu Bekir ve Ali b. Muhammed, onlara Ubeyd b. Said el-Ümevi, ona Şube, ona Yezid b. Humeyr, ona Süleym b. Amir, ona Evsat b. İsmail el-Becelî, Hz. Peygamber (sav) vefat ettiğinde, Hz. Ebu Bekir'in “Rasulullah (sav) geçen yıl benim şu yerimde ayağa kalktı [dedikten sonra ağladığını sonra da] ve şöyle buyurdu” dediğini rivayet etmiştir: "Doğruluktan ayrılmayınız. Çünkü doğruluk hayır ile birliktedir ve her ikisi de cennettedir. Yalancılıktan da sakınınız. Çünkü yalancılık günah ve kötülük ile beraberdir ve her ikisi de cehennemdedir. Allah'tan sağlık ve afiyet dileyin. Çünkü gönülden ve sağlam bir imandan sonra kişiye afiyetten daha hayırlı bir şey verilmemiştir. Birbirinize haset etmeyiniz. Birbirinize kin beslemeyin. Birbirinizle iyi ilişkileri kesmeyiniz. Birbirinizden yüz çevirip küsmeyiniz ve ey Allah'ın kulları kardeşler olunuz."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Dua 5, /617