حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ سُفْيَانَ حَدَّثَنِي حَبِيبٌ عَنْ مَيْمُونِ بْنِ أَبِي شَبِيبٍ عَنْ أَبِي ذَرٍّ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُمَا كُنْتَ. وَخَالِقْ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ. وَإِذَا عَمِلْتَ سَيِّئَةً، فَاعْمَلْ حَسَنَةً تَمْحُهَا."

Bize Yahya b. Said, ona Süfyân, ona Habîb, ona Meymûn b. Ebû Şebîb, ona da Ebû Zerr, Nebî'nin (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Nerede olursan ol, Allah’a karşı gelmekten sakın. Kötülük işlersen, arkasından hemen bir iyilik yap ki, o kötülüğü silip süpürsün."

Açıklama: Hadis mütabileriyle birlikte hasen li ğayrihidir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu zer el-Ğıfari 21869, 7/219

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ حَبِيبِ بْنِ أَبِى ثَابِتٍ عَنْ مَيْمُونِ بْنِ أَبِى شَبِيبٍ عَنْ أَبِى ذَرٍّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُمَا كُنْتَ، وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ، وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ".

Bize Ebu Nu'aym, ona Süfyan, ona Habib b. Ebu Sabit, ona Meymûn b. Ebu Şebîb, ona da Ebu Zer Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Nerede olursan ol, Allah'a karşı sorumluluğunun (takva) bilincinde ol. Kötülüğün peşinden hemen bir iyilik yap (ki onu yok etsin). İnsanlara karşı da güzel ahlakın gerektirdiği şekilde davran."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Rikâk 74, 3/1837

حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ أَبِي بَزَّةَ، عَنْ عَطَاءٍ الْكَيْخَارَانِيِّ، عَنْ أُمِّ الدَّرْدَاءِ، عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "مَا مِنْ شَيْءٍ أَثْقَلُ فِي الْمِيزَانِ مِنْ خُلُقٍ حَسَنٍ."

Bize Ebu Üsâme, ona Şu'be, ona Kasım b. Ebû Bezze, ona Atâ el-Keyhârânî, ona Ümmü'd-Derdâ, ona da Ebu'd-Derdâ, Nebî'den (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "(Kıyâmet günü) Mîzân'da güzel ahlâktan daha ağır gelecek bir şey yoktur."

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Edeb 25832, 13/32

حَدَّثَنَا وَكِيعٌ ، عَنْ سُفْيَانَ ، عَنْ حَبِيبِ بْنِ أَبِي ثَابِتٍ، عَنْ مَيْمُونِ بْنِ أَبِي شَبِيبٍ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: "يَا مُعَاذُ, وَقَدْ قَالَ وَكِيعٌ بِأَخَرَةٍ: يا أَبَا ذَرٍّ، أَتْبِعَ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا، وَخَالِقِ النَّاسَ خُلُقًا حَسَنًا."

Bize Veki, ona Süfyan, ona Habib b. Ebu Sabit, ona da Meymûn b. Ebu Şebib, Nebi'nin (sav) şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "Ey Muaz, (Ravilerden biri olan) Vekî' başka bir isimle (hadisi naklederek), Ey Ebu Zer, bir kötülüğün ardından hemen bir iyilik yap ki, o kötülüğü silsin. İnsanlara güzel ahlak ile davran."

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Edeb 25833, 13/33

حدثنا إبراهيم بن المنذر قال حدثنا معن عن معاوية عن عبد الرحمن بن جبير بن نفير عن أبيه عن النواس بن سمعان الأنصاري: أنه سأل رسول الله صلى الله عليه وسلم عن البر والإثم، فقال: "البر حسن الخلق. والإثم ما حك في نفسك، وكرهت أن يطلع عليه الناس."

Bize İbrahim b. Münzir, ona Ma'n, ona Muaviye, ona Abdurrahman b. Cübeyr b. Nüfeyr, ona da babası (Ebu Abdurrahman el-Hadramî), Nevvas b. Sem'ân el-Ensârî'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: O (Nevvâs), Rasulullah'a (sav) iyilik ve günahı sormuş Allah Elçisi de (bu soruya cevap olarak): "İyilik, güzel ahlâktır. Günah ise, gönlünü rahatsız eden ve insanların farkına varmasından hoşlanmadığın şeydir." buyurmuştur.

• Buhârî el-Edebü'l-Müfred 302, /267

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَدِيٍّ عَنْ دَاوُدَ عَنْ مَكْحُولٍ عَنْ أَبِي ثَعْلَبَةَ الْخُشَنِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "إِنَّ أَحَبَّكُمْ إِلَيَّ وَأَقْرَبَكُمْ مِنِّي فِي الْآخِرَةِ، مَحَاسِنُكُمْ أَخْلَاقًا. وَإِنَّ أَبْغَضَكُمْ إِلَيَّ وَأَبْعَدَكُمْ مِنِّي فِي الْآخِرَةِ، مَسَاوِيكُمْ أَخْلَاقًا؛ الثَّرْثَارُونَ، الْمُتَفَيْهِقُونَ، الْمُتَشَدِّقُونَ."

Bize Muhammed (b. İbrahim) b. Ebu Adî, ona Davud (b. Ebu Hind), ona Mekhûl, ona da Ebu Sa'lebe el-Huşenî'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "İçinizden, en hoşuma gideniniz ve ahirette bana en yakın olanınız, ahlâkı en güzel olanınızdır. Bana en sevimsiz geleniniz ve ahirette bana en uzak olanlarınız ise, kötü ahlaklı olanlarınız; boşboğazlık edenleriniz, bilgiçlik taslayarak (kibirlenerek, ihtiyatsız) konuşanlarınız ve (sözünü beğendirmek için) edebiyat paralayanlarınızdır."

Açıklama: Rivayette geçen ve Hz. Peygamber'in (sav) hoşuna gitmeyen üç grup insanı ifade eden kelimeler: الثَّرْثَارُونَ (es-Sersârûn): Geveze, çenebaz, boşboğaz, boş konuşan, çok konuştuğu için doğrudan şaşanlar; الْمُتَفَيْهِقُونَ (el-Mütefeykihûn): Bilgiçlik taslayarak kibirlenenler. Kendini çok bilgili göstermek için kibirlenerek, edebiyat yaparak, ölçüsüzce, ihtiyatsız (doğruyu, yanlışı her şeyi birbirine katarak) konuşanlar; الْمُتَشَدِّقُونَ (el-Müteşeddikûn): Sözünü beğendirmek için edebiyat yaparak konuşan, ağzını gere gere konuşanlar; anlamlarına gelmektedir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Sa'lebe el-Huşenî 17884, 6/86

وَحَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ أَنَّهُ قَدْ بَلَغَهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "بُعِثْتُ لأُتَمِّمَ حُسْنَ الأَخْلاَقِ."

Bana (Yahya b. Yahya'ya) Mâlik (b. Enes), Rasulullah'ın (sav) şöyle bir buyruğunun kendisine ulaştığını rivayet etmiştir: "Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim."

• İmam Mâlik Muvatta' Husnü'l-huluk 1643, 1/356

وَحَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ صَفْوَانَ بْنِ سَلَمَةَ الزُّرَقِىِّ عَنْ زَيْدِ بْنِ طَلْحَةَ بْنِ رُكَانَةَ يَرْفَعُهُ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "لِكُلِّ دِينٍ خُلُقٌ؛ وَخُلُقُ الإِسْلاَمِ الْحَيَاءُ."

Bana (Yahya b. Yahya'ya) Mâlik (b. Enes), ona Seleme b. Safvân b. Seleme ez-Zürakî, ona da Zeyd b. Talha b. Rukâne, Nebi’ye (sav) nispet ederek, naklettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: “Her bir dinin bir ahlâkı vardır; İslam’ın ahlâkı da hayâdır.”

• İmam Mâlik Muvatta' Husnü'l-huluk 1644, 1/357

حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ عَنْ شَقِيقٍ عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمْ يَكُ فَاحِشًا وَلَا مُتَفَحِّشًا. وَكَانَ يَقُولُ: "مِنْ خِيَارِكُمْ، أَحَاسِنُكُمْ أَخْلَاقًا."

Bize Ebu Muaviye, ona A'meş, ona Şakîk, ona Mesrûk, ona da Abdullah b. Amr b. Âs şöyle rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) çirkin iş yapan, çirkin konuşan biri değildi. O (sav) "Sizin en hayırlınız ahlaken en güzel olanınızdır" derdi.'

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Amr b. el-As 6504, 2/594

وَأَخْبَرَنَا أَبُو مُحَمَّدِ بْنُ يُوسُفَ أَنْبَأَنَا أَبُو سَعِيدِ بْنُ الأَعْرَابِىِّ أَنْبَأَنَا أَبُو يَعْقُوبَ إِسْحَاقُ بْنُ جَابِرٍ الْقَطَّانُ قِرَاءَةً عَلَيْهِ حَدَّثَكُمْ سَعِيدُ بْنُ أَبِى مَرْيَمَ حَدَّثَنَا يَحْيَى - هُوَ ابْنُ أَيُّوبَ- حَدَّثَنِى ابْنُ عَجْلاَنَ أَنَّ الْقَعْقَاعَ بْنَ حَكِيمٍ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "أَكْمَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِيمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا". [قَالَ ابْنُ عَجْلاَنَ: وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم: "بُعِثْتُ لأُتَمِّمَ صَالِحَ الأَخْلاَقِ".]

Bize Ebu Muhammed b. Yusuf, ona Ebu Said b. el-A'râbî, ona Ebu Yakub İshak b. Cabir el-Kattan (Ebu Yakub rivayeti hocasından kıraat yoluyla almıştır), ona Said b. Ebu Meryem, ona Yahya - İbn Eyyüb -, ona İbn Aclan, ona Ka'ka b. Hakîm, ona Ebu Salih, ona da Ebu Hureyre (ra), Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Müminlerin iman bakımından en mükemmeli ahlakı en güzel olanıdır." [İbn Aclân (rivayeti naklederken), Rasulullah'ın (sav), "Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim." buyurduğunu söylemiştir.]