حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ أَخْبَرَنَا شَرِيكٌ عَنِ الْمِقْدَامِ بْنِ شُرَيْحٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: "مَنْ حَدَّثَكُمْ: ’أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَبُولُ قَائِمًا’، فَلاَ تُصَدِّقُوهُ. مَا كَانَ يَبُولُ إِلاَّ قَاعِدًا." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ عُمَرَ، وَبُرَيْدَةَ، وَعَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَسَنَةَ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ عَائِشَةَ، أَحْسَنُ شَىْءٍ فِى هَذَا الْبَابِ، وَأَصَحُّ. وَحَدِيثُ عُمَرَ، إِنَّمَا رُوِىَ مِنْ حَدِيثِ عَبْدِ الْكَرِيمِ بْنِ أَبِى الْمُخَارِقِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنْ عُمَرَ قَالَ: "رَآنِى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم وَأَنَا أَبُولُ قَائِمًا، فَقَالَ: ’يَا عُمَرُ، لاَ تَبُلْ قَائِمًا.’ فَمَا بُلْتُ قَائِمًا بَعْدُ." قَالَ أَبُو عِيسَى: وَإِنَّمَا رَفَعَ هَذَا الْحَدِيثَ، عَبْدُ الْكَرِيمِ بْنُ أَبِى الْمُخَارِقِ؛ وَهُوَ ضَعِيفٌ عِنْدَ أَهْلِ الْحَدِيثِ. ضَعَّفَهُ أَيُّوبُ السَّخْتِيَانِىُّ، وَتَكَلَّمَ فِيهِ. وَرَوَى عُبَيْدُ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ عُمَرُ رضى الله عنه: "مَا بُلْتُ قَائِمًا مُنْذُ أَسْلَمْتُ." وَهَذَا أَصَحُّ مِنْ حَدِيثِ عَبْدِ الْكَرِيمِ. وَحَدِيثُ بُرَيْدَةَ فِى هَذَا، غَيْرُ مَحْفُوظٍ. وَمَعْنَى النَّهْىِ عَنِ الْبَوْلِ قَائِمًا، عَلَى التَّأْدِيبِ لاَ عَلَى التَّحْرِيمِ. وَقَدْ رُوِىَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: "إِنَّ مِنَ الْجَفَاءِ، أَنْ تَبُولَ وَأَنْتَ قَائِمٌ."]

Bize Ali b. Hucr, ona Şerik *b. Abdullah), ona Mikdam b. Şurayh, ona da babası* Şureyh b. Hâni), Aişe’nin şöyle dediğini rivayet etti: "Kim size; 'Nebi'nin (sav) ayakta küçük abdestini giderdiğini' söylerse ona inanmayın. O (sav) sadece çömelerek ihtiyacını giderirdi.” [Tirmizî şöyle demiştir: Bu konuda Ömer, Büreyde ve Abdurrahman b. Hasene’den rivayet edilmiş hadisler de vardır. Ebu İsa (Tirmîzî) şöyle demiştir: Âişe hadisi, bu konuda rivayet edilen hadislerin en güzeli ve en sahihidir. Ömer’den nakledilen hadis ise, Abdülkerim b. Ebu Muhârik, ona Nafi, ona İbn Ömer, ona da Ömer senediyle rivayet edilmiştir. Rivayette Ömer şöyle demiştir: "Rasulullah (sav) beni ayakta küçük abdestimi yaparken gördü ve 'Ey Ömer, ayakta abdest bozma' buyurdu. Ben de bundan sonra hiç ayakta küçük abdestimi gidermedim." Bu hadisi sadece Abdülkerim b. Ebu Muhârik, Ömer’e nispet etmiştir. O ise, hadis âlimleri nezdinde zayıf bir kimsedir. Eyyub Sahtiyânî onu zayıf kabul etmiş ve hakkında cerh ifade eden lafızlar dile getirmiştir. Bize Ubeydullah, ona Nafi, ona da İbn Ömer, Ömer'in şöyle dediğini nakletmiştir: "Müslüman olduğumdan beri ayakta küçük abdestimi bozmadım." Bu hadis Abdülkerim’in hadisinden daha sahihtir. Bu konudaki Büreyde hadisi mahfûz değildir (güvenilir ravilerin rivayetine aykırıdır). Rasulullah'ın (sav) ayakta küçük abdesti bozmayı yasaklaması, haram hükmünde olmayıp âdâb kabilindendir. Abdullah İbn Mes’ûd’tan rivâyet edildiğine göre, o şöyle demiştir: "Görgüsüz (kaba) davranışlardan biri de ayakta abdest bozmaktır."]

Açıklama: Senette yer alan Şerik zayıf ravidir. Dolayısıyla burda en sahih derken makbul hadis olduğunu ifade etmiyor. Zayıf hadisler içinde makbule en yakın olduğunu gösteriyor.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 8, 1/17

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ قَالَ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِى وَائِلٍ عَنْ حُذَيْفَةَ قَالَ: "رَأَيْتُنِى أَنَا وَالنَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم نَتَمَاشَى، فَأَتَى سُبَاطَةَ قَوْمٍ خَلْفَ حَائِطٍ، فَقَامَ كَمَا يَقُومُ أَحَدُكُمْ فَبَالَ، فَانْتَبَذْتُ مِنْهُ، فَأَشَارَ إِلَىَّ فَجِئْتُهُ، فَقُمْتُ عِنْدَ عَقِبِهِ حَتَّى فَرَغَ ."

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Cerir, ona Mansur, ona da Ebu Vâil, Huzeyfe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) ile birlikte yürüdüğümüzü hatırlarım. Derken Hz. Peygamber bir duvarın arkasında bulunan bir çöplüğe yöneldi ve sizden birinin yaptığı gibi ayakta durarak küçük abdestini yaptı. Ben biraz kenara çekilmiştim. Fakat (yanına yaklaşmam için) bana işaret etti. Ben­ de yanına gelerek, ihtiyacını giderinceye kadar, hemen arkasında durdum (onu gölgeledim)."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Vudû 61, 1/241

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَرْعَرَةَ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِى وَائِلٍ قَالَ: كَانَ أَبُو مُوسَى الأَشْعَرِىُّ يُشَدِّدُ فِى الْبَوْلِ، وَيَقُولُ: ’إِنَّ بَنِى إِسْرَائِيلَ كَانَ إِذَا أَصَابَ ثَوْبَ أَحَدِهِمْ قَرَضَهُ’. فَقَالَ حُذَيْفَةُ: ’لَيْتَهُ أَمْسَكَ، أَتَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سُبَاطَةَ قَوْمٍ، فَبَالَ قَائِمًا.’

Bize Muhammed b. Ar'ara, ona Şu'be, ona da Mansur, Ebu Vâil'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Ebu Musa el-Eş'ârî idrar konusunda çok titizdi. İsrail oğullarından birisinin elbisesine idrar bulaşırsa orayı (idrar bulaşan yeri) makas ile kestiğini söylerdi. Huzeyfe bunu işitince: 'Ah keşke Ebu Musa dilini tutsaydı. Peygamber (sav) bir mahallenin çöplüğüne geldi de ayakta durarak küçük abdestini yaptı' demiştir.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Vudû 62, 1/241

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى التَّمِيمِىُّ أَخْبَرَنَا أَبُو خَيْثَمَةَ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ شَقِيقٍ عَنْ حُذَيْفَةَ قَالَ: "كُنْتُ مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم، فَانْتَهَى إِلَى سُبَاطَةِ قَوْمٍ، فَبَالَ. قَائِمًا فَتَنَحَّيْتُ فَقَالَ : ’ادْنُهْ’. فَدَنَوْتُ، حَتَّى قُمْتُ عِنْدَ عَقِبَيْهِ. فَتَوَضَّأَ، فَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ."

Bize Yahya b. Yahya et-Teymî, ona Ebu Hayseme, ona A'meş, ona Şakîk, ona da Huzeyfe şöyle rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber (sav) ile birlikteydim. Bir mahallenin çöplüğüne doğru çekildi ve (orada) ayakta durarak küçük abdestini bozdu. Ben biraz kenara çekilmiştim. Bana 'yaklaş' dedi. O'na yaklaştım ve hemen arkasında ayakta durdum. Sonra abdest aldı ve mestlerinin üzerine mesh etti."

• Müslim Sahîh-i Müslim Tahâret 624, /128

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى أَخْبَرَنَا جَرِيرٌ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِى وَائِلٍ قَالَ: كَانَ أَبُو مُوسَى يُشَدِّدُ فِى الْبَوْلِ، وَيَبُولُ فِى قَارُورَةٍ، وَيَقُولُ: ’إِنَّ بَنِى إِسْرَائِيلَ كَانَ إِذَا أَصَابَ جِلْدَ أَحَدِهِمْ بَوْلٌ، قَرَضَهُ بِالْمَقَارِيضِ.’ فَقَالَ حُذَيْفَةُ: ’لَوَدِدْتُ أَنَّ صَاحِبَكُمْ لاَ يُشَدِّدُ هَذَا التَّشْدِيدَ. فَلَقَدْ رَأَيْتُنِى أَنَا وَرَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَتَمَاشَى، فَأَتَى سُبَاطَةً خَلْفَ حَائِطٍ، فَقَامَ كَمَا يَقُومُ أَحَدُكُمْ، فَبَالَ. فَانْتَبَذْتُ مِنْهُ. فَأَشَارَ إِلَىَّ، فَجِئْتُ، فَقُمْتُ عِنْدَ عَقِبِهِ، حَتَّى فَرَغَ.’

Bize Yahya b. Yahya, ona Cerir, ona da Mansur, Ebu Vâil'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Ebu Musa idrar konusunda çok titizdi; küçük abdestini bir şişeye yapardı. Şöyle derdi: 'Beni İsrail'den birinin cildine idrar bulaşırsa orayı makasla keserdi'. (Bunu duyan) Huzeyfe şunları söyledi: 'Arkadaşınızın bu dere­ce titiz davranmamasını umardım. Zira (bir keresinde) Rasulullah (sav) ile birlikte yürüdüğümüzü hatırlarım. Hz. Peygamber bir duvarın arkasında bulunan bir çöplüğe yöneldi, sizden birinin yaptığı gibi ayakta durarak küçük abdestini yaptı. Ben biraz kenara çekilmiştim. Fakat (yanına yaklaşmam için) bana işaret etti. Ben­ de yanına gelerek, ihtiyacını giderinceye kadar, hemen arkasında durdum (onu gölgeledim).'

• Müslim Sahîh-i Müslim Tahâret 625, /128