وَحَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ سُلَيْمَانَ الْكُوفِىُّ حَدَّثَنَا عَبْدَةُ عَنْ هِشَامٍ بِهَذَا الإِسْنَادِ نَحْوَهُ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ: "فَانْفَجَرَ مِنْ لَيْلَتِهِ فَمَازَالَ يَسِيلُ حَتَّى مَاتَ وَزَادَ فِى الْحَدِيثِ قَالَ فَذَاكَ حِينَ يَقُولُ الشَّاعِرُ أَلاَ يَا سَعْدُ سَعْدَ بَنِى مُعَاذٍ فَمَا فَعَلَتْ قُرَيْظَةُ وَالنَّضِيرُ لَعَمْرُكَ إِنَّ سَعْدَ بَنِى مُعَاذٍ غَدَاةَ تَحَمَّلُوا لَهُوَ الصَّبُورُ تَرَكْتُمْ قِدْرَكُمْ لاَ شَىْءَ فِيهَا وَقِدْرُ الْقَوْمِ حَامِيَةٌ تَفُورُ وَقَدْ قَالَ الْكَرِيمُ أَبُو حُبَابٍ أَقِيمُوا قَيْنُقَاعُ وَلاَ تَسِيرُوا وَقَدْ كَانُوا بِبَلْدَتِهِمْ ثِقَالاً كَمَا ثَقُلَتْ بِمَيْطَانَ الصُّخُورُ."

Bize Ali b. Hüseyin b. Süleyman el-Kûfî, ona Abde, ona da Hişam bu isnad ile benzeri bir nakilde bulunmuştur. Ancak Abde, rivayetinde, '(yarası) o gecesinde patlayıverdi. Vefat edene dek akmaya devam etti' demiş ve hadiste 'bu, şairin dediği gibidir' ifadesiyle şu ilaveyi kaydetmiştir: Kureyza ve Nadîr (yahudilerinin) ne yaptığına bak hele Sa'd, Muâz oğullarının Sa'd'ı, hayatına yemin olsun ki, Muaz oğullarının Sa'd'ı tahammül timsali olup pek sabırlıdır. Müttefikinizi kendi haline bıraktınız, (hâlbuki) topluluğun müttefiki yardıma koşan sıcak bir dosttur. Kerim olan Ebu Hubab (Abdullah b. Übey), 'durun durduğunuz yerde, evlerinizden ayrılmayın' demişti. (Kaldı ki, Kureyza yahudileri) memleketlerinde kayaların Meytâ (denilen yerde) ağır bastıkları gibi söz sahibi idiler.

Açıklama: Şiir, anlaşılabildiği kadarıyla tercümeye yansıtılmıştır.

• Müslim Sahîh-i Müslim Cihâd ve's-Siyer 4601, /753

حَدَّثَنَا عَبْد اللَّهِ حَدَّثَنِي أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ و حَدَّثَنَا عَبْد اللَّهِ قَالَ و حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ وَكِيعٍ حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ أَبِي جَنَابٍ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ الطُّهَوِيِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِيًّا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يَقُولُ احْتَجَمَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثُمَّ قَالَ لِلْحَجَّامِ حِينَ فَرَغَ كَمْ خَرَاجُكَ قَالَ صَاعَانِ فَوَضَعَ عَنْهُ صَاعًا وَأَمَرَنِي فَأَعْطَيْتُهُ صَاعًا

Bize Abdullah (b. Ahmed b. Hanbel), ona Ebu Bekir b. Ebu Şeybe ve Süfyan b. Veki, o ikisine Veki, ona Ebu Cenab , ona Ebu Cemile et-Tuhevî, ona da Hz. Ali şöyle haber vermiştir: "Hz. Peygamber (sav) hacamat yaptırdı ve hacamat yapan kişiye işini bitirince 'ücretin ne kadar?' diye sordu. Adam da 'iki sa' (ölçek)' dedi. Hz. Peygamber (sav) bir sa' ödedi ve bana kalanı ödememi emretti. Ben de bir sa' daha ödedim."

Açıklama: Hasen li gayrihi, bu isnad Ebi Cenabı'ın zayıflığından dolayı zayıftır.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ali b. Ebu Talib 1136, 1/382

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْوَزِيرِ الدِّمَشْقِىُّ حَدَّثَنَا يَحْيَى - يَعْنِى ابْنَ حَسَّانَ - حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِى الْمَوَالِى حَدَّثَنَا فَائِدٌ مَوْلَى عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِىِّ بْنِ أَبِى رَافِعٍ عَنْ مَوْلاَهُ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِىِّ بْنِ أَبِى رَافِعٍ عَنْ جَدَّتِهِ سَلْمَى خَادِمِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَتْ مَا كَانَ أَحَدٌ يَشْتَكِى إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَجَعًا فِى رَأْسِهِ إِلاَّ قَالَ "احْتَجِمْ." وَلاَ وَجَعًا فِى رِجْلَيْهِ إِلاَّ قَالَ "اخْضِبْهُمَا."

Bize Muhammed b. Vezîr ed-Dımeşkî, ona Yahya b. Hassan, ona Abdurrahman b. Ebu Mevali, ona Faid mevlası Ubeydullah b. Ali b. Ebu Rafi, ona Hz. Peygamber'in (sav) hizmetlisi olan ninesi Selma şöyle nakletmiştir: "Hz. Peygamber (sav), ne zaman baş ağrısından şikâyet eden kimse olursa ona 'hacamat ol', yine ne zaman ayaklarında ağrı olan kimse olursa ona da 'kına yak' derdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tıb 3, /884

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنِ الْجُرَيْرِىِّ عَنْ أَبِى السَّلِيلِ عَنْ أَبِى مُجِيبَةَ الْبَاهِلِىِّ عَنْ أَبِيهِ أَوْ عَنْ عَمِّهِ قَالَ أَتَيْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقُلْتُ يَا نَبِىَّ اللَّهِ أَنَا الرَّجُلُ الَّذِى أَتَيْتُكَ عَامَ الأَوَّلِ . قَالَ « فَمَا لِى أَرَى جِسْمَكَ نَاحِلاً » . قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَكَلْتُ طَعَامًا بِالنَّهَارِ مَا أَكَلْتُهُ إِلاَّ بِاللَّيْلِ . قَالَ « مَنْ أَمَرَكَ أَنْ تُعَذِّبَ نَفْسَكَ » . قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّى أَقْوَى . قَالَ « صُمْ شَهْرَ الصَّبْرِ وَيَوْمًا بَعْدَهُ . قُلْتُ إِنِّى أَقْوَى . قَالَ « صُمْ شَهْرَ الصَّبْرِ وَيَوْمَيْنِ بَعْدَهُ » . قُلْتُ إِنِّى أَقْوَى . قَالَ « صُمْ شَهْرَ الصَّبْرِ وَثَلاَثَةَ أَيَّامٍ بَعْدَهُ وَصُمْ أَشْهُرَ الْحُرُمِ » .

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Vekî, ona Süfyân, ona el-Cüreyrî, ona Ebu Selîl, ona Ebu Mücîbe el-Bâhilî, ona babası ya da amcası şöyle rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber'in (sav) huzuruna gelip 'ey Allah'ın Rasulü! Ben, geçen sene size gelen adamım' dedim. Hz. Peygamber (sav), 'senin bedenini zayıf görüyorum, hayırdır?' buyurdu. O da 'ey Allah'ın Rasulü! (Oruç tuttuğum için) gündüz yemek yemedim. Sadece geceleyin yemek yedim' dedi. Rasulullah (sav) 'bedenine işkence etmeni sana kim emretti ki' buyurdu. Ben 'ey Allah'ın Rasulü! Ben epeyce güçlüyüm' dedim. Hz. Peygamber (sav) 'sabır ayı (olan Ramazan'ı) ve ondan sonra bir günü oruçlu geçir' buyurdu. Ben 'epeyce güçlüyüm' dedim. Hz. Peygamber (sav) 'sabır ayı (olan Ramazan'ı) ve ondan sonra iki günü oruçlu geçir' buyurdu. Ben 'epeyce güçlüyüm' dedim. Bunun üzerine 'sabır ayı (olan Ramazan'ı), ondan sonra üç günü ve haram ayları oruçlu geçir' buyurdu."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi's-sıyâm 43, /278

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ حَدَّثَنَا عَقِيلُ بْنُ مَعْقِلٍ قَالَ سَمِعْتُ وَهْبَ بْنَ مُنَبِّهٍ يُحَدِّثُ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ النُّشْرَةِ فَقَالَ "هُوَ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ."

Bize Ahmed b. Hanbel, ona Abdürrezzak, ona Akîl b. Ma'kil, ona Vehb b. Münebbih, ona da Cabir b. Abdullah şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah'a (sav) nuşre (denilen tedavi usulü) soruldu, Hz. Peygamber de 'o şeytan işidir' buyurdu."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tıb 9, /886

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ ابْنِ أَبِى نَجِيحٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنْ سَعْدٍ قَالَ مَرِضْتُ مَرَضًا أَتَانِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَعُودُنِى فَوَضَعَ يَدَهُ بَيْنَ ثَدْيَىَّ حَتَّى وَجَدْتُ بَرْدَهَا عَلَى فُؤَادِى فَقَالَ : "إِنَّكَ رَجُلٌ مَفْئُودٌ ائْتِ الْحَارِثَ بْنَ كَلَدَةَ أَخَا ثَقِيفٍ فَإِنَّهُ رَجْلٌ يَتَطَبَّبُ فَلْيَأْخُذْ سَبْعَ تَمَرَاتٍ مِنْ عَجْوَةِ الْمَدِينَةِ فَلْيَجَأْهُنَّ بِنَوَاهُنَّ ثُمَّ لِيَلُدَّكَ بِهِنَّ."

Bize İshak b. İsmail, ona İbn Ebu Necah, ona Mücahid, ona da Sa'd'dan (b. Ebu Vakkâs) rivayet olunmuştur; "Bir gün iyice hastalanmıştım. Rasulullah (sav) ziyaretime geldi ve elini göğsümün üzerine koyup 'sen kalp hastası bir adamsın. Sakîf'in kardeşi Haris b. Kelede'nin yanına git. Çünkü o hastalıklara ilaç yapmakla uğraşan bir kimsedir. (Ona söyle) Medine'nin Acve (denilen hurmasından) yedi tane alsın, çekirdekleriyle birlikte dövsün, sonra onları suya koyup sana içirsin' buyurdu."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tıb 12, /887

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ حَدَّثَنَا سُهَيْلُ بْنُ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَمِعْتُ رَجُلاً مِنْ أَسْلَمَ قَالَ كُنْتُ جَالِسًا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ لُدِغْتُ اللَّيْلَةَ فَلَمْ أَنَمْ حَتَّى أَصْبَحْتُ. قَالَ "مَاذَا." قَالَ عَقْرَبٌ . قَالَ "أَمَا إِنَّكَ لَوْ قُلْتَ حِينَ أَمْسَيْتَ أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ لَمْ تَضُرَّكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ."

Bize Ahmed b. Yunus, ona Züheyr, ona Süheyl b. Ebu Salih ona babası (Ebu Salih), ona da Eslem (kabilesin)den bir adam şöyle demiştir: "Rasulullah'ın (sav) yanında oturuyordum. Sahabeden biri gelip 'ey Allah'ın Resulü, bu gece (bir hayvan tarafından) sokuldum, sabaha kadar uyuyamadım' dedi. Hz. Peygamber (sav) ' nedir, (Seni sokan)?' diye sordu. Sahabe 'Akrep' cevabını verdi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurdu: Eğer sen gecelediğinde 'yarattığı şeylerin şerrinden Allah'ın tam olan kelimelerine sığınırım' diye dua etmiş olsaydın, Allah dilemedikçe, (o akrep) sana zarar veremezdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tıb 19, /892

حَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ وَعُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ قَالاَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ عَبْدِ رَبِّهِ - يَعْنِى ابْنَ سَعِيدٍ - عَنْ عَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ لِلإِنْسَانِ إِذَا اشْتَكَى يَقُولُ بِرِيقِهِ ثُمَّ قَالَ بِهِ فِى التُّرَابِ: " تُرْبَةُ أَرْضِنَا بِرِيقَةِ بَعْضِنَا يُشْفَى سَقِيمُنَا بِإِذْنِ رَبِّنَا ."

Bize Züheyr b. harb ve Osman b. Ebu Şeybe, onlara Süfyan b. Uyeyne, ona Abdirabbih -yani İbn sa'd- ona Amra, ona da Aişe'nin (r.anha) rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber (sav), bir insan hastalandığı zaman (önce) tükrüğü ile (toprağa) bir işaret (çizgi) çizerdi. -(Ravi bu işareti göstermek için kendisi de) tükrükle toprağı çizdi.- Sonra şöyle derdi: "Şu birimizin tükürüğü ile karışmış beldemizin toprağıdır. Rabbimizin izniyle bunlarla hastamız şifalanır."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tıb 19, /891

حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ حَدَّثَنَا عَاصِمُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَخِيهِ عُمَرَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَيْدٍ أَوْ سَالِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّمَا الْحُمَّى شَيْءٌ مِنْ لفح جَهَنَّمَ فَأَبْرِدُوهَا بِالْمَاءِ

Açıklama: Ravinin şekki için bk. HM006183-2.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Ömer b. el-Hattab 6183, 2/533

حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ حَدَّثَنَا عَاصِمُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَخِيهِ عُمَرَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَيْدٍ أَوْ سَالِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّمَا الْحُمَّى شَيْءٌ مِنْ لفح جَهَنَّمَ فَأَبْرِدُوهَا بِالْمَاءِ

Açıklama: Ravinin şekki için bk. HM006183.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Ömer b. el-Hattab 6183, 2/533