حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ دَاوُدَ الْعَتَكِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ ثَابِتٍ حَدَّثَنِى رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ عَنْ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ عَنْ أَبِى أُمَامَةَ أَوْ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّ بِلاَلاً أَخَذَ فِى الإِقَامَةِ فَلَمَّا أَنْ قَالَ قَدْ قَامَتِ الصَّلاَةُ قَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "أَقَامَهَا اللَّهُ وَأَدَامَهَا." [ وَقَالَ فِى سَائِرِ الإِقَامَةِ كَنَحْوِ حَدِيثِ عُمَرَ - رضى الله عنه - فِى الأَذَانِ.]

Bize Süleyman b. Davud el-Atekî, ona Muhammed b. Sabit, ona Şamlı bir ravi, ona Şehr b. Havşeb, ona da Ebu Ümame ya da Nebi'nin (sav) ashabından bir kısım insanlar şöyle rivayet etmiştir: "Bilal kamet getirmeye başlayıp, 'Kad kâmeti's-salât' dediğinde; Nebi (sav), ' Ekâmehe Allah ve edâmehe / Allah namazı sabit ve daim eylesin' derdi. [Kamet cümlelerinin diğerlerinde de, Ömer'in rivayetindeki ifadeleri kullanırdı.]

Açıklama: ''أَقَامَهَا اللَّهُ'' ifadesinin ''...sabit...'' şeklinde anlaşılabileceğine dair bk. Azîmâbâdî, Avnü'l-Ma'bûd, II, 161.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 37, /132

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ عَنْ زَيْدٍ الْعَمِّىِّ عَنْ أَبِى إِيَاسٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "لاَ يُرَدُّ الدُّعَاءُ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإِقَامَةِ."

Bize Muhammed b. Kesir, ona Süfyan (b. Said es-Sevrî), ona Zeyd (b. Havari) el-Ammi, ona Ebu İyas (Muaviye b. Kurra), ona da Enes b. Malik'in rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Ezan ile kamet arasında edilen dua geri çevrilmez."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 35, /130

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ الْقَعْنَبِىُّ عَنْ مَالِكٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَزِيدَ اللَّيْثِىِّ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِذَا سَمِعْتُمُ النِّدَاءَ فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ."

Bize Abdullah b. Mesleme el-Ka'neb, ona Malik (b. Enes), ona İbn Şihab (ez-Zührî), ona Ata b. Yezid el-Leysî, ona da Ebu Said el-Hudrî'nin rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Ezan sesini duyduğunu zaman, müezzinin söylediklerini tekrar edin."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 36, /130

حَدَّثَنَا ابْنُ السَّرْحِ وَمُحَمَّدُ بْنُ سَلَمَةَ قَالاَ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ عَنْ حُيَىٍّ عَنْ أَبِى عَبْدِ الرَّحْمَنِ - يَعْنِى الْحُبُلِىَّ - عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو: " أَنَّ رَجُلاً قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ الْمُؤَذِّنِينَ يَفْضُلُونَنَا. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قُلْ كَمَا يَقُولُونَ فَإِذَا انْتَهَيْتَ فَسَلْ تُعْطَهْ."

Bize İbn Serh ve Muhammed b. Seleme, onlara İbn Vehb, ona Huyey, ona Ebu Abdurrahman el-Hubulî, ona da Abdullah b. Amr şöyle rivayet etmiştir: "Bir adam; ya Rasulullah, müezzinler (sevap bakımından) bize üstün geldiler dedi. Hz. Peygamber (sav); onların dediği gibi sen de (ezanı) tekrarla. Bitirdiğinde ise (Allah'tan) iste, (isteğin) verilir. buyurdu."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 36, /131

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنِ الْحُكَيْمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ قَيْسٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدِ بْنِ أَبِى وَقَّاصٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِى وَقَّاصٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ الْمُؤَذِّنَ وَأَنَا أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ رَضِيتُ بِاللَّهِ رَبًّا وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا غُفِرَ لَهُ."

Bize Kuteybe b. Said, ona Leys, ona Hakîm b. Abdullah b. Kays, ona Amir b. Sa'd b. Ebu Vakkas, ona da Sa'd b. Ebu Vakkas, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Müezzini işittiğinde, 'ben de Allah'tan başka ilah olmadığına, onun ortağı bulunmadığına, Muhammed'in ise onun kulu ve rasulü olduğuna şehadet ederim. Rab olarak Allah'tan; peygamber olarak Muhammed'den, din olarak da İslâm'dan razı oldum diyen kimse, bağışlanır."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 36, /131

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَهْدِىٍّ حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ مُسْهِرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ: " أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ يَتَشَهَّدُ قَالَ وَأَنَا وَأَنَا."

Bize İbrahim b. Mehdi, ona Ali b. Müshir, ona Hişam b. Urve, ona babası (Urve b. Zübeyr), ona da Aişe şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), müezzini şehadet cümlelerini okurken işittiğinde 'ben de, ben de (şehadet ederim)' derdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 36, /131

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ جَهْضَمٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ عُمَارَةَ بْنِ غَزِيَّةَ عَنْ خُبَيْبِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ إِسَافٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ عَاصِمِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ - رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ - أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِذَا قَالَ الْمُؤَذِّنُ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ فَقَالَ أَحَدُكُمُ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ فَإِذَا قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ . قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ . فَإِذَا قَالَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ قَالَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ حَىَّ عَلَى الصَّلاَةِ قَالَ لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ ثُمَّ قَالَ حَىَّ عَلَى الْفَلاَحِ قَالَ لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ قَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ ثُمَّ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ مِنْ قَلْبِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ."

Bize Muhammed b. Müsenna, ona Muhammed b. Cehdam, ona İsmail b. Cafer, ona Umare b. Gaziyye, ona Hubeyb b. Abdurrahman b. İsâf, ona Hafs b. Asım b. Ömer, ona babası (Asım b. Ömer), ona da (Hafs'ın) dedesi (Ömer b. Hattab), Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Müezzin Allahu ekber, Allahu ekber dediğinde, sizden biri de Allahu ekber, Allahu ekber derse; (müezzin), eşhedü en lâ ilâhe illallâh dediğinde, (sizden biri) eşhedü en lâ ilâhe illallâh derse; (müezzin), eşhedü enne Muhammeden rasûlullâh dediğinde, (sizden biri) eşhedü enne Muhammeden rasûlullâh derse; (müezzin), hayye 'ale's-salât dediğinde, (sizden biri) lâ havle ve lâ kuvvete illâ billah derse; (müezzin), hayye ale'l-felâh dediğinde, (sizden biri aynı şekilde) lâ havle ve lâ kuvvete illâ billah derse; (müezzin), Allahu ekber, Allahu ekber dediğinde (sizden biri) Allahu ekber, Allahu ekber derse; (müezzin), lâ ilâhe illallâh dediğinde, (sizden biri) kalbinden lâ ilâhe illallâh derse, cennete girer."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 36, /131

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ حَنْبَلٍ حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ عَيَّاشٍ حَدَّثَنَا شُعَيْبُ بْنُ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْكَدِرِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ "قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ النِّدَاءَ اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلاَةِ الْقَائِمَةِ آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِى وَعَدْتَهُ إِلاَّ حَلَّتْ لَهُ الشَّفَاعَةُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ."

Bize Ahmed b. Muhammed b. Hanbel, ona Ali b. Ayyâş, ona Şuayb b. Ebu Hamza, ona Muhammed b. Münkedir, ona da Cabir b. Abdullah, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ezanı işittiğinde kim Allâhumme rabbe hâzihi'd-da'veti't-tâmme, ve's-salâti'l-kâime, âtî muhammedeni'l-vesîle ve'l-fazile, veb'ashu makâmen mahmûden ellezî vaadteh (Allah'ım, ey bu tam davetin ve kılınacak olan namazın Rabbi! Muhammed'e vesileyi ve fazileti ver ve O'nu, kendisine vadettiğin Makâm-ı Mahmûd'a ulaştır) derse, kıyamet gününde şefaat gerekli olur."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 38, /132

حَدَّثَنَا مُؤَمَّلُ بْنُ إِهَابٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْوَلِيدِ الْعَدَنِىُّ حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ مَعْنٍ حَدَّثَنَا الْمَسْعُودِىُّ عَنْ أَبِى كَثِيرٍ مَوْلَى أُمِّ سَلَمَةَ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ: " عَلَّمَنِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنْ أَقُولَ عِنْدَ أَذَانِ الْمَغْرِبِ اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا إِقْبَالُ لَيْلِكَ وَإِدْبَارُ نَهَارِكَ وَأَصْوَاتُ دُعَاتِكَ فَاغْفِرْ لِى."

Bize Müemmel b. İhab, ona Abdullah b. Velid el-Adenî, ona Kasım b. Ma'n, ona el-Mesudi, ona Ebu Kesir Mevla Ümmü Seleme, ona da Ümmü Seleme, Rasulullah'ın (sav) kendisine akşam ezanı okunurken okuması için öğrettiği şu duayı rivayet etmiştir: "Allah'ım! Bu ezan, senin gecenin gelişini, gündüzünün de gidişi(ni bildirir), müezzinlerinin (dü'ât) ise çağrısıdır. Beni bağışla!"

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 39, /132

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ وَدَاوُدُ بْنُ شَبِيبٍ - الْمَعْنَى - قَالاَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّ بِلاَلاً أَذَّنَ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَمَرَهُ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم أَنْ يَرْجِعَ فَيُنَادِىَ "أَلاَ إِنَّ الْعَبْدَ قَدْ نَامَ أَلاَ إِنَّ الْعَبْدَ قَدْ نَامَ." زَادَ مُوسَى فَرَجَعَ فَنَادَى أَلاَ إِنَّ الْعَبْدَ نَامَ. [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَهَذَا الْحَدِيثُ لَمْ يَرْوِهِ عَنْ أَيُّوبَ إِلاَّ حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ.]

Bize Musa b. İsmail ve Davud b. Şebib, -mana bakımından ikisinin de rivayetleri aynıdır- onlara Hammad, ona Eyyüb, ona Nafi', ona da İbn Ömer şöyle rivayet etmiştir: "Bilal, fecrin doğuşundan evvel sabah ezanını okudu. Nebi de (sav) ona 'geri dönmesini ve haberiniz olsun kul yanıldı! Haberiniz olsun kul yanıldı!' diye nida etmesini emretti. [(Ebû Davud'un hocası) Musa, (Bilal) döndü ve haberiniz olsun, kul yanıldı! diye nida etti ilavesinde bulunmuştur.] [Ebû Davud şöyle demiştir: Bu hadisi Eyyûb'dan sadece Hammad b. Seleme rivayet etmiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 41, /132