حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ عَطَاءِ بْنِ السَّائِبِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ:
"إِنَّمَا صَلَّى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم الرَّكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْعَصْرِ، لأَنَّهُ أَتَاهُ مَالٌ، فَشَغَلَهُ عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ بَعْدَ الظُّهْرِ. فَصَلاَّهُمَا بَعْدَ الْعَصْرِ ثُمَّ لَمْ يَعُدْ لَهُمَا." وَفِى الْبَابِ عَنْ عَائِشَةَ، وَأُمِّ سَلَمَةَ، وَمَيْمُونَةَ، وَأَبِى مُوسَى.
قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ ابْنِ عَبَّاسٍ، حَدِيثٌ حَسَنٌ.
وَقَدْ رَوَى غَيْرُ وَاحِدٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم: "أَنَّهُ صَلَّى بَعْدَ الْعَصْرِ رَكْعَتَيْنِ." وَهَذَا خِلاَفُ مَا رُوِىَ عَنْهُ: "أَنَّهُ نَهَى عَنِ الصَّلاَةِ بَعْدَ الْعَصْرِ، حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ." وَحَدِيثُ ابْنِ عَبَّاسٍ أَصَحُّ، حَيْثُ قَالَ: "لَمْ يَعُدْ لَهُمَا."
وَقَدْ رُوِىَ عَنْ زَيْدِ بْنِ ثَابِتٍ نَحْوُ حَدِيثِ ابْنِ عَبَّاسٍ.
وَقَدْ رُوِىَ عَنْ عَائِشَةَ فِى هَذَا الْبَابِ رِوَايَاتٌ: رُوِىَ عَنْهَا: "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم مَا دَخَلَ عَلَيْهَا بَعْدَ الْعَصْرِ إِلاَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ." وَرُوِىَ عَنْهَا عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم: "أَنَّهُ نَهَى عَنِ الصَّلاَةِ بَعْدَ الْعَصْرِ، حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ؛ وَبَعْدَ الصُّبْحِ، حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ."
وَالَّذِى اجْتَمَعَ عَلَيْهِ أَكْثَرُ أَهْلِ الْعِلْمِ، عَلَى كَرَاهِيَةِ الصَّلاَةِ بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ، وَبَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، إِلاَّ مَا اسْتُثْنِىَ مِنْ ذَلِكَ مِثْلُ الصَّلاَةِ بِمَكَّةَ بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ وَبَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ بَعْدَ الطَّوَافِ فَقَدْ رُوِىَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم رُخْصَةٌ فِى ذَلِكَ. وَقَدْ قَالَ بِهِ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَمَنْ بَعْدَهُمْ. وَبِهِ يَقُولُ الشَّافِعِىُّ، وَأَحْمَدُ، وَإِسْحَاقُ.
وَقَدْ كَرِهَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم، وَمَنْ بَعْدَهُمُ، الصَّلاَةَ بِمَكَّةَ أَيْضًا بَعْدَ الْعَصْرِ وَبَعْدَ الصُّبْحِ. وَبِهِ يَقُولُ سُفْيَانُ الثَّوْرِىُّ، وَمَالِكُ بْنُ أَنَسٍ، وَبَعْضُ أَهْلِ الْكُوفَةِ.

Bize Kuteybe, ona Cerîr, ona Atâ b. Sâib, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir:
"Nebî (sav), ikindi namazından sonra iki rekât namaz kıldı. Çünkü, kendisine mal gelmişti ve öğle namazından sonra kıldığı iki rekât namazı kılmasına engel olmuştu. O da (sav) o iki rekâtı ikindi namazından sonra kılmıştı. Fakat bundan sonra, onları (o iki rekâtı) kılmadı."
Bu konuda Âişe, Ümmü Seleme, Meymûne ve Ebu Musa'dan da hadis rivayet edilmiştir.
Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: İbn Abbas'ın bu hadisi, hasen bir hadistir.
Pek çok kimse, Nebî'nin (sav) ikindi namazından sonra iki rekât namaz kıldığını rivayet etmiştir. Bu rivayet, Hz. Peygamber'den (sav) rivayet edilen, "Rasulullah (sav) güneş batıncaya kadar ikindi namazından sonra namaz kılmayı yasaklamıştır" şeklindeki hadislere aykırıdır. İbn Abbas hadisi ise daha sahihtir. Zira o (rivayetinde), "Bundan sonra onları kılmadı" ifadesini zikretmiştir.
Zeyd b. Sâbit'ten de İbn Abbas hadisine benzer bir hadis rivayet edilmiştir.
Âişe'den de bu konuda bir takım rivayetler gelmiştir. Bunlardan biri, "Nebî (sav), ikindiden sonra hücresine ne zaman gelse (mutlaka) iki rekât namaz kılardı." hadisidir. Diğeri ise Ümmü Seleme vasıtasıyla kendisinden rivayet edilen: "Hz. Peygamber (sav), güneş batıncaya kadar ikindi namazından sonra, güneş doğuncaya kadar da sabah namazından sonra namaz kılmayı yasaklamıştır." hadisidir.
Âlimlerin pek çoğunun görüşüne göre ise, Mekke'de tavaftan sonra kılınan namaz gibi istisna durumlar hariç, zira Hz. Peygamber'den (sav) bu konuda ruhsat ifade eden hadisler rivayet edilmiştir, güneş batıncaya kadar ikindi namazından sonra, güneş doğuncaya kadar da sabah namazından sonra, namaz kılmanın mekruh olduğu hususunda görüş birliği içindedir. Nebî'nin (sav) ashabının ve onlardan sonra gelen tabiînin ilim ehli olanlarının bir kısmı görüştedir. Şâfi'î, Ahmed (b. Hanbel) ve İshak da bu hükmü vermiştir.
Nebî'nin (sav) ashabının ve onlarda sonra gelen tabiîn ilim ehli olanlarının bir kısmı ise, ikindi ve sabah namazlarından sonra Mekke'de (Kâbe'de, tavaftan sonra) namaz kılmayı kerih görmüşlerdir. Süfyân es-Sevrî, Mâlik b. Enes ve Kûfeli âlimlerin bazıları da bu görüştedir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 21, 1/345